Uterga: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 42°42′55″N 1°44′54″W / 42.71515166°N 1.74828478°W / 42.71515166; -1.74828478
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-2008ko erroldaren arabera, +2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko)
Assar (eztabaida | ekarpenak)
25.308 edits
tNo edit summary
14. lerroa: 14. lerroa:
| garaiera = 485
| garaiera = 485
| azalera = 9.23
| azalera = 9.23
| biztanleria = 195
| biztanleria =
| bizt_urtea = 2012
| bizt_urtea =
| dentsitatea = 18,31
| dentsitatea =
| distantzia = 16,3
| distantzia = 16,3
| euskaldunak = 3,16
| euskaldunak = 3,16
26. lerroa: 26. lerroa:
}}
}}


'''Uterga'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa]]ko udalerria da, [[Izarbeibar]]ren kokatua. [[2012]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera, 195 biztanle ditu Utergak.
'''Uterga'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa]]ko udalerria da, [[Izarbeibar]]ren kokatua. {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Uterga}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera.


[[Juan Beriain|Juan de Beriain]] idazle euskaldunaren jaioterria da.
[[Juan Beriain|Juan de Beriain]] idazle euskaldunaren jaioterria da.
32. lerroa: 32. lerroa:
[[Iruñerriko Mankomunitatea]], zaborra bildu, ur-hornidura eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, [[Iruñea]] inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.
[[Iruñerriko Mankomunitatea]], zaborra bildu, ur-hornidura eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, [[Iruñea]] inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.


== Inguru naturala eta kokapena ==
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Utergaeliza.JPG|thumb|left|220px|Utergako eliza.]]
[[Fitxategi:Utergaeliza.JPG|thumb|left|220px|Utergako eliza.]]
Udalerria [[Lizarrako merindadea]]n dago, [[Nafarroa]]ko hiriburutik 16 kilometrora. Eraiki berri den [[A-12]] autobideari esker, [[Lizarra]] eta [[Iruña (argipena)|Iruñarekiko]] distantzia asko gutxitu da. Udalerrira heltzeko Basongaitzen hasten den NA-6016 errepidea hartu behar da.
Udalerria [[Lizarrako merindadea]]n dago, [[Nafarroa]]ko hiriburutik 16 kilometrora. Eraiki berri den [[A-12]] autobideari esker, [[Lizarra]] eta [[Iruña (argipena)|Iruñarekiko]] distantzia asko gutxitu da. Udalerrira heltzeko Basongaitzen hasten den NA-6016 errepidea hartu behar da.
41. lerroa: 42. lerroa:


=== Klima eta landaredia ===
=== Klima eta landaredia ===
Altuera zein den aldaketa handiak dauden arren, Utergako klimaren ezaugarriak klima mediterraniarrarenak dira. Urteko batez besteko tenperaturak 10 eta 13 gradukoak eta prezipitazioak 700 eta 900mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 90 inguru dira.
Altuera zein den aldaketa handiak dauden arren, Utergako klimaren ezaugarriak klima mediterranearenak dira. Urteko batez besteko tenperaturak 10 eta 13 gradukoak eta prezipitazioak 700 eta 900mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 90 inguru dira.


Jatorrizko landaredian, artea eta hosto txikiko [[haritz]]a nabarmentzen ziren. Gizakiaren mendeetako eragina dela eta,aldiz, arte gutxi geratzen dira gaur egun, eta haritzak, itsasoaren mailatik altuen dauden guneetan gordetzen dira.
Jatorrizko landaredian, artea eta hosto txikiko [[haritz]]a nabarmentzen ziren. Gizakiaren mendeetako eragina dela eta,aldiz, arte gutxi geratzen dira gaur egun, eta haritzak, itsasoaren mailatik altuen dauden guneetan gordetzen dira.


== Gertaerak ==
== Historia ==
{{sakontzeko|Juan eta Estanis Azanza anai-arrebaren heriotza}}
{{sakontzeko|Juan eta Estanis Azanza anai-arrebaren heriotza}}
[[2006]]ko [[urriaren 30]]ean, 78 urteko Juan eta 80 urteko Estanis Azanza Ilarraz anai-arrebak ohe banatan hilda aurkitu zituzten. Heriotzaren kausa argitzeke dago, zeren, hasieran intoxikazioak aukera gehien zeukan azalpena bazirudien ere, ikerketak baztertu egin baitu. Herriko familia aberatsenetakoa izateak zein ahaide hurbilik ez edukitzeak ere mota guztietako zurrumurruak piztu zituzten.
[[2006]]ko [[urriaren 30]]ean, 78 urteko Juan eta 80 urteko Estanis Azanza Ilarraz anai-arrebak ohe banatan hilda aurkitu zituzten. Heriotzaren kausa argitzeke dago, zeren, hasieran intoxikazioak aukera gehien zeukan azalpena bazirudien ere, ikerketak baztertu egin baitu. Herriko familia aberatsenetakoa izateak zein ahaide hurbilik ez edukitzeak ere mota guztietako zurrumurruak piztu zituzten.
58. lerroa: 59. lerroa:


[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hemeretzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %11,24a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hemeretzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %11,24a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).

== Ondarea ==
⚫
[[Fitxategi:Uterga iglesia Asunción de María.jpg|200px|thumb|right|Jasokunde elizaren ikuspegia.]]
⚫
* Jasokundearen eliza [[XVI. mendea]]n eraikitako eliza [[arkitektura gotikoa|gotikoa]] da.


== Politika ==
== Politika ==
72. lerroa: 69. lerroa:
Azken agintaldietan Utergako alkate kargurako Pedro María Nagore Lanas aukeratu dute, zerrenda independenteekin. [[2007]]an taldearen izena ''[[Agrupación Electoral Independiente de Uterga]]'' (AEIU) izan zen eta Udaletxeko bost zinegotziak lortu zituen. Baliogabeko botoak bost izan ziren (emandako guztien %4,27) eta boto zuriak hamazortzi (%16,07). Abstentzioa %18,18koa izan zen.
Azken agintaldietan Utergako alkate kargurako Pedro María Nagore Lanas aukeratu dute, zerrenda independenteekin. [[2007]]an taldearen izena ''[[Agrupación Electoral Independiente de Uterga]]'' (AEIU) izan zen eta Udaletxeko bost zinegotziak lortu zituen. Baliogabeko botoak bost izan ziren (emandako guztien %4,27) eta boto zuriak hamazortzi (%16,07). Abstentzioa %18,18koa izan zen.


{| class="taulapolita"
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+'''Utergako Udala (2007)'''
|+'''Utergako Udala (2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
|-
| '''Pedro Maria Nagore Lanas (AEIU)''' || 76 || Bai
| Pedro Maria Nagore Lanas (AEIU) || 76 || Bai
|-
|-
| '''Miguel Iriarte Izkue (AEIU)''' || 68 || Bai
| Miguel Iriarte Izkue (AEIU) || 68 || Bai
|-
|-
| '''Jesus Maria Beriain Arraiza (AEIU)''' || 64 || Bai
| Jesus Maria Beriain Arraiza (AEIU) || 64 || Bai
|-
|-
| '''Alfonso Barasoain Salvador (AEIU)''' || 58 || Bai
| Alfonso Barasoain Salvador (AEIU) || 58 || Bai
|-
|-
| '''Diego Areta Velaz (AEIU)''' || 32 || Bai
| Diego Areta Velaz (AEIU) || 32 || Bai
|-
|-
|}
|}



[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] ere zerrenda bakarra aurkeztu zen, ''[[Agrupación Independiente de Uterga]]'' (AIU) deitua. Pedro María Lanasek alkate segitu zuen.<ref>[http://www.fnmc.es/web/secciones/apEntidadesDatos.asp?id=24600&idAp=1&buscar=M Uterga] [[Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioa]]ren webgunea.</ref>
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] ere zerrenda bakarra aurkeztu zen, ''[[Agrupación Independiente de Uterga]]'' (AIU) deitua. Pedro María Lanasek alkate segitu zuen.<ref>[http://www.fnmc.es/web/secciones/apEntidadesDatos.asp?id=24600&idAp=1&buscar=M Uterga] [[Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioa]]ren webgunea.</ref>
93. lerroa: 89. lerroa:
=== Alkateak ===
=== Alkateak ===


{| class="taulapolita"
{| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Alkateen zerrenda
|-
| align=right| 1979-1983 || Jesus Beriain ||
| align=right| 1979-1983 || Jesus Beriain ||
|-
|-
118. lerroa: 112. lerroa:
|}
|}


== Euskara ==
== Kultura ==
=== Euskara ===
[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Uterga eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren %3,16k zekien [[euskara]]z hitzegiten.
[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Uterga eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren %3,16k zekien [[euskara]]z hitz egiten.


[[2008]]an [[Ezker Batua (Espainia)|Nafarroako Ezker Batuak]] eta [[Nafarroa Bai]]k [[Euskararen Foru Legea]] aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Uterga) proposamena aurkeztu zuten [[Nafarroa]]ko legebiltzarrean. [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]] ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]] alderdiaren ustegabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena<ref>[http://www.euskarakultur.org/eke/accion/noticia.NoticiaViewPDF?noticia_id=16106&idIdioma=1 Euskarakultur.com webguneko albistea.]</ref>.
[[2008]]an [[Ezker Batua (Espainia)|Nafarroako Ezker Batuak]] eta [[Nafarroa Bai]]k [[Euskararen Foru Legea]] aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Uterga) proposamena aurkeztu zuten [[Nafarroa]]ko legebiltzarrean. [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]] ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]] alderdiaren ustekabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena<ref>[http://www.euskarakultur.org/eke/accion/noticia.NoticiaViewPDF?noticia_id=16106&idIdioma=1 Euskarakultur.com webguneko albistea.]</ref>.


== Jaiak eta ospakizunak ==
=== Jaiak eta ospakizunak ===
Herria [[Donejakue bidea|Done Jakue Bidean]] dago eta herriko jaiak [[abuztuaren 15]]ean ospatzen dira. Erromeria maiatzaren lehen igandean egiten da, [[Asterain|Azteraingo]] Erreniegako Andre Mariaren omenez.
Herria [[Donejakue bidea|Done Jakue Bidean]] dago eta herriko jaiak [[abuztuaren 15]]ean ospatzen dira. Erromeria maiatzaren lehen igandean egiten da, [[Asterain|Azteraingo]] Erreniegako Andre Mariaren omenez.

== Ondasun nabarmenak ==
⚫
[[Fitxategi:Uterga iglesia Asunción de María.jpg|300px|thumb|Jasokunde elizaren ikuspegia.]]
⚫
* Jasokundearen eliza [[XVI. mendea]]n eraikitako eliza [[arkitektura gotikoa|gotikoa]] da.


== Utergar ospetsuak ==
== Utergar ospetsuak ==

10:19, 18 iraila 2015ko berrikusketa

Uterga
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herria Erreniega menditik ikusia.
Utergako bandera
Bandera

Utergako armarria
Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Iruñea
EskualdeaIzarbeibar
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Uterga
AlkateaPedro María Nagore Lanas
(AIU, indep.)
Posta kodea31133
INE kodea31246
Herritarrautergar
Geografia
Koordenatuak42°42′55″N 1°44′54″W / 42.71515166°N 1.74828478°W / 42.71515166; -1.74828478
Azalera9 km²
Garaiera485 metro
Distantzia16,3 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria169 (2023:  4)
alt_left 65 (%38,5)(2019) (%52,1) 88 alt_right
Dentsitatea18,31 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 38
Ugalkortasuna[1]‰ 30,3
Ekonomia
Jarduera[1]% 85,19 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 7,11 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1][2]% 10,30 (2018: %7,36)
Datu gehigarriak
SorreraXIII. mendea baino lehen


Uterga[3] Nafarroako udalerria da, Izarbeibarren kokatua. 172 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera.

Juan de Beriain idazle euskaldunaren jaioterria da.

Iruñerriko Mankomunitatea, zaborra bildu, ur-hornidura eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, Iruñea inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Utergako eliza.

Udalerria Lizarrako merindadean dago, Nafarroako hiriburutik 16 kilometrora. Eraiki berri den A-12 autobideari esker, Lizarra eta Iruñarekiko distantzia asko gutxitu da. Udalerrira heltzeko Basongaitzen hasten den NA-6016 errepidea hartu behar da.

Utergak Legarda du muga mendebaldean, Obanos eta Muruzabal hegoaldean, Adios ekialdean eta Erreniega mendia iparraldean.

1842ko erroldak udalerri honi Uterga con Aquiturriain izena ematen dio, bere mugen barnean dagoen Akiturrain herri hustu eta baselizaren omenez, non XIX. mende arte erromesentzako ospitalea egon zen.

Klima eta landaredia

Altuera zein den aldaketa handiak dauden arren, Utergako klimaren ezaugarriak klima mediterranearenak dira. Urteko batez besteko tenperaturak 10 eta 13 gradukoak eta prezipitazioak 700 eta 900mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 90 inguru dira.

Jatorrizko landaredian, artea eta hosto txikiko haritza nabarmentzen ziren. Gizakiaren mendeetako eragina dela eta,aldiz, arte gutxi geratzen dira gaur egun, eta haritzak, itsasoaren mailatik altuen dauden guneetan gordetzen dira.

Historia

2006ko urriaren 30ean, 78 urteko Juan eta 80 urteko Estanis Azanza Ilarraz anai-arrebak ohe banatan hilda aurkitu zituzten. Heriotzaren kausa argitzeke dago, zeren, hasieran intoxikazioak aukera gehien zeukan azalpena bazirudien ere, ikerketak baztertu egin baitu. Herriko familia aberatsenetakoa izateak zein ahaide hurbilik ez edukitzeak ere mota guztietako zurrumurruak piztu zituzten.

Demografia

Utergako biztanleria
1897 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2006
485 428 375 328 297 282 309 247 174 126 142 158 166

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hemeretzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %11,24a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Politika

Udaletxea

Udaletxea kale nagusian dagoen bi solairuko eraikina da. Utergak alkatea eta lau zinegotzi dauzka. Utergako udaletxeko idazkaria, Adios, Legarda, Muruzabal, Obanos, Tirapu, Ukar eta Enerizko idazkari ere bada.

  • HELBIDEA: Kale Nagusia, 20

Udal hauteskundeak

Azken agintaldietan Utergako alkate kargurako Pedro María Nagore Lanas aukeratu dute, zerrenda independenteekin. 2007an taldearen izena Agrupación Electoral Independiente de Uterga (AEIU) izan zen eta Udaletxeko bost zinegotziak lortu zituen. Baliogabeko botoak bost izan ziren (emandako guztien %4,27) eta boto zuriak hamazortzi (%16,07). Abstentzioa %18,18koa izan zen.

Utergako Udala (2007)
Alderdia Botoak Aukeratua?
Pedro Maria Nagore Lanas (AEIU) 76 Bai
Miguel Iriarte Izkue (AEIU) 68 Bai
Jesus Maria Beriain Arraiza (AEIU) 64 Bai
Alfonso Barasoain Salvador (AEIU) 58 Bai
Diego Areta Velaz (AEIU) 32 Bai

2011ko udal hauteskundeetan ere zerrenda bakarra aurkeztu zen, Agrupación Independiente de Uterga (AIU) deitua. Pedro María Lanasek alkate segitu zuen.[4]

Alkateak

1979-1983 Jesus Beriain
1983-1987 Juana Mari Beriain
1987-1991 Javier Sarasibar
1991-1995 Loli Salvador
1995-1999 Carlos Donamaria
1999-2000 Miguel Iriarte
2000-2003 Pedro María Nagore Lanas
2003-2007 Pedro María Nagore Lanas
2007-2011 Pedro María Nagore Lanas AEIU
2011-2015 Pedro María Nagore Lanas AIU

Kultura

Euskara

Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Uterga eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %3,16k zekien euskaraz hitz egiten.

2008an Nafarroako Ezker Batuak eta Nafarroa Baik Euskararen Foru Legea aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Uterga) proposamena aurkeztu zuten Nafarroako legebiltzarrean. UPN ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, PSN alderdiaren ustekabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena[5].

Jaiak eta ospakizunak

Herria Done Jakue Bidean dago eta herriko jaiak abuztuaren 15ean ospatzen dira. Erromeria maiatzaren lehen igandean egiten da, Azteraingo Erreniegako Andre Mariaren omenez.

Ondasun nabarmenak

Jasokunde elizaren ikuspegia.

Utergar ospetsuak

Erreferentziak

  1. ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
  3. ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. ↑ Uterga Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioaren webgunea.
  5. ↑ Euskarakultur.com webguneko albistea.

Ikus, gainera

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Uterga Aldatu lotura Wikidatan
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Uterga&oldid=4989513"(e)tik eskuratuta