Burdinola: berrikuspenen arteko aldeak
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
No edit summary |
||
| 22. lerroa: | 22. lerroa: | ||
* [[Etxauzko burdinola]] ([[Baigorri]], [[Nafarroa Beherea]]) |
* [[Etxauzko burdinola]] ([[Baigorri]], [[Nafarroa Beherea]]) |
||
* [[El Pobaleko burdinola]] ([[Muskiz]], [[Bizkaia]]) |
* [[El Pobaleko burdinola]] ([[Muskiz]], [[Bizkaia]]) |
||
* [[Urtubiaga]] ([[Ea]]) |
* [[Urtubiaga]] ([[Ea]], [[Bizkaia]]) |
||
== Erreferentziak == |
== Erreferentziak == |
||
19:26, 5 abendua 2015ko berrikusketa
Burdinola burdin minerala landu eta burdina lortzen zen antzinako lantegia da.[1]
Motak
Zeharrolak
Zeharrolak burdin totxo handiak (12-15 arroa bitartean) lantzen zituzten burdinola handiak ziren, uraren indarra erabiltzen zutenak berau lantzeko. [1]
Tiraderak
Tiraderak burdinola txikiak ziren, 5 arroa inguruko burdin totxoak lantzen zituztenak, hauek ere uraren indarra erabiliz. [1]
Fanderiak
Fanderiak XVIII. mendean sortu ziren burdinola mota bat izan zen. Bertan, ostean landuko zen burdin-xafla eta flaskoak sortzen ziren.
Historia
Lehenengo burdinolak mendietan kokaturik zeuden , bertan burdin minerala eta, egurrikatza egiteko beharrezkoa zen , egurra zeudelako . Haizeola edo agorrola (lehorreko olak) izena hartzen zuten eta mendian eraikitzen ziren harrizko labeak ziren.
Egurrikatzaren errekuntza egokia egiteko airearen injekzioa modu ezberdinetan egiten zen ( labearen berezko "tiroa" , hauspoak erabiliz edota tokiko haizea barnealdera bideratuz ). Garai hontako aztarna gutxi aurkitzen da Euskalerrian, euri eta haizearen eraginean dauden tokitan eraiki zirenez, hormak behera erori eta desagertu direlako gehienak.
XIV. mendean hasi zen uraren indarra erabiltzen, mendietatik ibai-ertzeetara mugituz burdinolak. Burdinolen urrezko garaia XVI. mendean izan zen, ontzigintza zibil eta militarraren beharrek eraginda, baina XVII. mendean euren gainbehera hasi zen, ingeles eta suediarren teknologia aurreratuagoei aurre egin ezin zietela. Beste leku batzuetan, inguruko basoen gehiegizko ustiaketak eraman zituen burdinolak desagertzera, basoekin batera burdinolek erabiltzen zuten erregaia (zura) desagertu zelako. Dena den, azken burdinolek XIX. mendera arte iraun zuten.
Monumentu izendaturiko burdinolak
- Aurtola burdinola (Aramaio, Araba)
- Bankako burdinola (Banka, Nafarroa Beherea)
- Etxauzko burdinola (Baigorri, Nafarroa Beherea)
- El Pobaleko burdinola (Muskiz, Bizkaia)
- Urtubiaga (Ea, Bizkaia)
Erreferentziak
Kanpo loturak
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Burdinola  |
 |
Wikiliburuetan liburu bat dago honi buruz: Burdinolak |