Grabitazio uhin: berrikuspenen arteko aldeak
tNo edit summary |
tNo edit summary |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Wavy.gif|thumb|250px|Grabitazio uhinen bi dimentsioko irudia]] |
[[Fitxategi:Wavy.gif|thumb|250px|Grabitazio uhinen bi dimentsioko irudia]] |
||
[[Fisika]]n '''grabitazio uhinak''' [[espazio-denbora]]ren [[kurbatura]]n sortzen diren uhindurak dira. [[Olatu]]en antzera propagatzen dira, jatorriko puntutik kanpora bidaiatuz. [[1916]]an [[Albert Einstein]]ek bere [[erlatibitate orokorra|erlatibitate orokorreko teorian]] lehen aldiz proposatu zituen. Bere ustez grabitazio uhinek [[energia]] zein [[erradiazio]] [[grabitazio|grabitazionala]] garraiatzen dute. Grabitazio uhinen existentzia [[Lorentzen inbariantza]]ren balizko ondorio bat da. Honek erlatibitate orokorrean interakzio fisikoen propagaziorako [[abiadura]] muga bat jartzen du. Aldiz, grabitazio uhinak ezin dira existitu [[Newton]]en grabitazioaren teorian, bere ustez interakzio fisikoak abiadura [[infinitu]]an hedatzen baitira. |
[[Fisika]]n '''grabitazio uhinak''' [[espazio-denbora]]ren [[kurbatura]]n sortzen diren uhindurak dira. [[Olatu]]en antzera propagatzen dira, jatorriko puntutik kanpora bidaiatuz. [[1916]]an [[Albert Einstein]]ek bere [[erlatibitate orokorra|erlatibitate orokorreko teorian]] lehen aldiz proposatu zituen.<ref>{{erreferentzia|egilea=Einstein, A |izenburua=Näherungsweise Integration der Feldgleichungen der Gravitation |data= 1916ko ekaina |url=http://einstein-annalen.mpiwg-berlin.mpg.de/related_texts/sitzungsberichte |aldizkaria=Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin |liburukia= 1|orrialdea=688–696|hizkuntza=de}}</ref> Bere ustez grabitazio uhinek [[energia]] zein [[erradiazio]] [[grabitazio|grabitazionala]] garraiatzen dute. Grabitazio uhinen existentzia [[Lorentzen inbariantza]]ren balizko ondorio bat da. Honek erlatibitate orokorrean interakzio fisikoen propagaziorako [[abiadura]] muga bat jartzen du. Aldiz, grabitazio uhinak ezin dira existitu [[Newton]]en grabitazioaren teorian, bere ustez interakzio fisikoak abiadura [[infinitu]]an hedatzen baitira. |
||
Grabitazio uhinen lehen detekzioaren aurretik ebidentzia ez-zuzena existitzen zen. Adibidez, [[Hulse-Taylor]] [[sistema bitar]]raren neurketak esaten zuen grabitazio uhinak kontzeptu teoriko bat baino gehiago direla. Beste iturri potentzial batzuk [[nano txuri]] bikoteak, [[neutroi izar]]rak eta [[zulo beltz]]ak dira. [[2016]]an hainbat grabitazio uhin detektore martxan daude, adibidez [[LIGO|Advanced LIGO]], 2015eko irailetik funtzionamenduan dagoena. [[2016]]ko [[otsailaren 11]]n Advanced LIGOko taldeak lehen aldiz esan zuen grabitazio uhinak aurkitu zituela, bi zulo beltzen kolisioak eraginda.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|data=2016-02-12|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1774/009/001/2016-02-12/kosmosa_ulertzeko_beste_ate_bat.htm|egilea=Garikoitz Goikoetxea Arantxa Iraola|izenburua=Kosmosa ulertzeko beste ate bat}}</ref> |
Grabitazio uhinen lehen detekzioaren aurretik ebidentzia ez-zuzena existitzen zen. Adibidez, [[Hulse-Taylor]] [[sistema bitar]]raren neurketak esaten zuen grabitazio uhinak kontzeptu teoriko bat baino gehiago direla. Beste iturri potentzial batzuk [[nano txuri]] bikoteak, [[neutroi izar]]rak eta [[zulo beltz]]ak dira. [[2016]]an hainbat grabitazio uhin detektore martxan daude, adibidez [[LIGO|Advanced LIGO]], 2015eko irailetik funtzionamenduan dagoena. [[2016]]ko [[otsailaren 11]]n Advanced LIGOko taldeak lehen aldiz esan zuen grabitazio uhinak aurkitu zituela, bi zulo beltzen kolisioak eraginda.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|data=2016-02-12|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1774/009/001/2016-02-12/kosmosa_ulertzeko_beste_ate_bat.htm|egilea=Garikoitz Goikoetxea Arantxa Iraola|izenburua=Kosmosa ulertzeko beste ate bat}}</ref> |
||
14:36, 12 otsaila 2016ko berrikusketa
Fisikan grabitazio uhinak espazio-denboraren kurbaturan sortzen diren uhindurak dira. Olatuen antzera propagatzen dira, jatorriko puntutik kanpora bidaiatuz. 1916an Albert Einsteinek bere erlatibitate orokorreko teorian lehen aldiz proposatu zituen.[1] Bere ustez grabitazio uhinek energia zein erradiazio grabitazionala garraiatzen dute. Grabitazio uhinen existentzia Lorentzen inbariantzaren balizko ondorio bat da. Honek erlatibitate orokorrean interakzio fisikoen propagaziorako abiadura muga bat jartzen du. Aldiz, grabitazio uhinak ezin dira existitu Newtonen grabitazioaren teorian, bere ustez interakzio fisikoak abiadura infinituan hedatzen baitira.
Grabitazio uhinen lehen detekzioaren aurretik ebidentzia ez-zuzena existitzen zen. Adibidez, Hulse-Taylor sistema bitarraren neurketak esaten zuen grabitazio uhinak kontzeptu teoriko bat baino gehiago direla. Beste iturri potentzial batzuk nano txuri bikoteak, neutroi izarrak eta zulo beltzak dira. 2016an hainbat grabitazio uhin detektore martxan daude, adibidez Advanced LIGO, 2015eko irailetik funtzionamenduan dagoena. 2016ko otsailaren 11n Advanced LIGOko taldeak lehen aldiz esan zuen grabitazio uhinak aurkitu zituela, bi zulo beltzen kolisioak eraginda.[2]
Erreferentziak
- ↑ (Alemanez) Einstein, A. (1916ko ekaina). «Näherungsweise Integration der Feldgleichungen der Gravitation» Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin 1: 688–696..
- ↑ Garikoitz Goikoetxea Arantxa Iraola. (2016-02-12). «Kosmosa ulertzeko beste ate bat» Berria.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Grabitazio uhin  |