Erbi (animalia)

Erbi (animalia)
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Mammalia
Ordena	Lagomorpha
Familia	Leporidae
Generoa	Lepus Linnaeus, 1758
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	hare meat (en)

Lepus edo Erbi lagomorfoen ordenako generoetako bat da. Oso azkarrak dira, belarri handiak dituzte eta untxiek ez bezala ez dituzte zuloak egiten euren kumeak hazteko.

Espezieak

Erbia nahiko animalia arrunta da. 30 erbi espezie baino gehiago daude, eta hainbat biomatan aurki ditzakegu: erbi artikoa (Lepus arcticus) taigan; iberiar erbia (Lepus granatensis) baso mediterraneoan (bereziki Iberiar penintsulan); Hainango erbia (Lepus hainanus) Txinako hostozabaleko baso epeletan; Kaliforniako erbia (Lepus californicus) estepa epel edo basamortu aridoetan...

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Erbi (animalia)

Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

ERBIA

Erbiaren ezagutza haren ahalmena korrikan eta jatean datza jaio bezain pronto.

Espezie hauek erbi bezala esaten zaie:

-Lepus 30 eswspezieak -Caprolagus hispidus, erbi his`pida, espezie bakarra Caprologus taldekoa

-Hiru espezie Pronolagus taldekoa

 -Pronolagus crrassicaudatus, erbi gorria     buztan luzearekin
 -Pronolagus radensis, Jameson-en erbi gorria
 -Pronolagus rupestris, Smith-en erbi gorria

Baita ere roedore hauek erbi izena hartzen dute: -Dolichotis patagonum, erbi patagonikoa, erbia deitua haren konbergentzia eboluzioarengatik. -Pedetes capensi,erbi jauzilaria edo erbi jauzilari El Caborena.

HISTORIA

Erbiaren haragia ezin zuten jan Hebreoak ezta Egiptarrak, berriz romanoak eta grekoentzat janari ospetsua zen. Parke batzuk zeuzkaten leporaria deituak non erbiak leku itzi batean zeudela. Mitologiari esker, esaten da erbia jaten duena bederatzi egunetarako ezaugarri berezi batzuk eukiko duela. Animalia hau, nomadak aurkitu zuten eta garai haietan animalia honetaz eta beste batzuetaz elikatzen ziren. Horretarako hainbat lakirio jartzen zuten edo sare batzuk oztopo bezala. Baita ere haien uztai bezalakoak egiten zuten eta harri batekin saiatzen ziren hiltzea.

BIZITZA

Animalia hauek, egunean zehar etzanda pasatzen dute eta gero tenperatura jeisterakoan jatera ateratzen dira. Egunean zehar lur sail batean egoten dira, etzanda egoteko ez daukate leku zehatzik eta edonon jarri al dira baina beti leku batean non kontrolatzen duten pareko guztia eta zerbait ikaratzen badio korrika egiteko leku desente euki dezan. Gauean zehar, lur saileko, artoa, haria... jaten dute eta uraren beharra dute bestela animalia hau ezin da bizi.

Entzumen bikaina dauka haien belarrien esker eta ikusmena ere. Erbia etzanda dagoenean beti begiak zabalik ditu baina lotan dagoenean esaten da, begiak irekita daukala baina hau ez da egia. Erbi batek berrehun metrotatik entzun al dizu eta zerbait detektatzerakoan altxatzen da eta eserita jartzen da ikusteko eta zer gertatzen ari den jakiteko.

Ehizatzeko hainbat modu daude:

Jende ugari batera joaten da lur sail batetik haien txakurrekin, Galgo razakoa eta erbi bat ateratzerakoan haren atzetik joaten dira normalean bi txakur. Modalitate honetako txapelketak egoten dira eta txakurra lortu behar duena haren atzetik joatea da baina ezin dezake erbiari zis-zas bat egiterakoan kortatu, hau da beti haren atzetik joan behar da eta horrela saiatu harrapatzen.

Erbiak ehizatzeko beste modu bat guztiok batera joatean datza eta hurbil ateratzen bazaizu, tiro baten bidez hiltzea. Modalitate honekin ez da erraza asko ehizatzea, esate baterako entzuten dizutelako zu iristen zarenelako.

Azken modua da batzuk lur sailetatik ibiltzea eta lur saila bukatzen den lekuan postu batzuk jartzea eta horrela oso erraz ehizatzen dira ez dizutelako ikusten.

Animalia hauek iberiar penintsula osoan kokatzen dira baina hegoaldekoak tamaina handiagoa daukate iparraldekoa konparatuz, hau klimarengatik da eta hemen janari gehiago daukatelako. Baite ere, hemen zailagoak dira ehizatzea, mendian sartzen direlako eta bakarrik gauean irtetzen direlako lur sailetara.

Haien larruazala aldatzen dute temperatura aldaketekin, hau da neguan azalean ile gehiago dute negutik babesteko eta berriz udaberrian ilea botatzen dute bero asko ez pasatzeko.

UGALKETA

Animalia hauek sexusko ugalketa dute eta garaia udaberrian da. Bakarrik urtero aldi batean eukitzen dute umeak eta hauel lehen esan dudan moduan hasieratik ibiltzen eta jaten hasten dira baina hiru hilabete inguru kostatzen zaie bere gurasoen forma eskeletikoa hartzea.