Extremadura

Extremadurako Autonomia Erkidegoa
Comunidad Autónoma de Extremadura Comunidá Autónoma d'Estremaúra
Ereserkia: Extremadurako ereserkia
Extremadurako bandera Extremadurako armarria
Geografia
Hiriburua	Mérida 38°54′57″N 6°20′0″W
Hiririk handiena	Badajoz
Azalera	41.634
Punturik altuena	Calvitero (en)
Mugakideak	Andaluzia, Gaztela-Mantxa eta Gaztela eta Leon
Administrazioa
Presidentea	Guillermo Fernández Vara (PSOE)
María Guardiola (en)
Legebiltzarra	Extremadurako Biltzarra
Demografia
Biztanleria	1.059.501 (2021) −8.209 (2019)
Dentsitatea	25,45 bizt/km²
Erabilitako hizkuntzak	ikusi Extremadurera eta Extremadurako fala
Ekonomia
BPG nominala	17.334.000.000 € (2010)
BPG per capita	16.028 € (2010)
Historia
Sorrera data: 1883
Bestelako informazioa
Ordu eremua	ikusi Udako ordutegi: UTC+02:00 ordutegi estandarra: UTC+01:00
juntaex.es

Extremadura Espainiako autonomia erkidego bat da, estatuaren mendebaldean kokatua Portugalgo mugan. Beste mugakideak hauexek ditu: Iparraldean Gaztela eta Leon, hegoaldean Andaluzia eta ekialdean Gaztela-Mantxa. Hiriburua Merida da. Cáceres eta Badajoz probintziak hartzen ditu.

Udalerri nagusiak

1. Badajoz 143.748 biztanle 2006an.
2. Cáceres 90.218.
3. Merida (Badajoz) 53.915.
4. Plasencia (Caceres) 42.170.
5. Don Benito (Badajoz) 34.051.

Inguru naturala eta klima

Erdialdeko Mendikateak gurutzatzen du ekialdetik mendebalera, iparraldean Toledoko mendiak daude eta Sierra Morena mendilerroa hegoaldean. Klima kontinentala du; udak oso beroak dira eta euri gutxi egiten du, baina mendietan elurra sarritan izaten da. Tajo eta Guadiana ibaiek eta bi hauen ibaiadarrek ureztatzen dute Extremadura.

Historia

Extremadura erromatarrek hartu zuten. Aztarna ugari ikus daiteke gaur oraindik, batez ere Meridan, antzinako Lusitaniako zati bateko hiriburua baitzen.

Cáceres hiriko plaza nagusia.

Arabiarren garaietan, Badajozeko taifak garrantzia handia izan zuen eta aftasiden garaian Algarve portugaldarrera eta Lusitaniara hedatu zuen bere erresuma. Leongo Fernando II.ak Caceres aldera jo zuen; Coriara biztanleak eraman zituen eta eraso ausartak egin zituen Badajoz aldera. 1227an hartu zuten Caceres eta Alfontso IX.ak Merida, Montanchez eta Badajoz (1230) hartu zituen Abenhut garaitu ondoren. Fernando III.ak Trujillo eta Medellingo lurrak hartu zituen.

XIII. mendean lursailak hesitzeko ekinaldi bat egin zen, lurrak Mestako abereetatik babesteko. Hala sortu ziren dehesak edo lur hesituak, erregeek bultzatu zituztenak, Mesta erakundearen indar handiari aurre egiteko modua ikusten baitzuten haietan. Lurrak hesitzean, ordea, herri lurrak jabetza pribatuen eskuetara igaro ziren; lurrik ez zuten langileak ugaritu ziren, eta emigrazioa sortu zen. Hala, gaur egun arte dirauen arazoa sortu zen garai hartan.

Bestetik, Portugalek lurralde haiek hartzeko ekinaldi ugari egin zituen Erdi Aro guztian zehar eta XIV. mendean.

1983. urteaz geroztik Espainiako autonomia erkidegoa da.

Ekonomia

Dehesa bat.

Lehorreko nekazaritza da jarduera nagusia, Badajoz egitasmo delakoaren bidez, urez hornitua. Garia, garagarra eta oloa, oliba, ardoa eta tabakoa lantzen dira batez ere. Ardiak eta zerriak (urdaiazpikoa) ugari dira, eta meen aldetik Logrosango fosforita da aipatzekoa. Industria nekazaritzari lotua dago batik bat.

Extremaduraren arazo nagusia, Erdi Arotik datorrena, lur banaketarena da, jauntxoena, alegia. Horren ondorioz, oso emigrazio biziak izan ditu bai XIX. mendean, bai XX. mendean zehar. Mendearen hasieran ahalegin batzuk egin ziren nekazaritza indartzeko, baina ez zuten ondorio aipagarririk lortu eta Extremadura Espainiako eskualderik atzeratuenetakoa da oraindik ere.

Kultura

Hizkuntzak

Extremadurako hizkuntza nagusia eta hedatuena, ezbairik gabe, gaztelania da, batez ere gazte belaunaldien artean. Hori da hizkuntza ofizial bakarra. Gaztelaniarekin batera, hala ere, beste hizkuntza batzuk ere mintzatzen dira:

• Caceresko probintziaren ipar-mendebaldean extremeñozko hiztunak daude, asturleonera eta gaztelaniaren arteko hizkuntza modalitatea, galtzeko arrisku larrian dagoena.
• Caceresko probintziaren ipar-mendebaldeko Jalamako ibarrean, galizierarekin edo portugesarekin lotutako eta hizkuntz ezaugarri propioak dituen Extremadurako falaren hiztunak daude.
• Portugalekiko mugako hainbat ingurutan (Olivenza disputatutako inguruan eta Alcantaran, batez ere) portugesezko hiztunak bizi dira.
• Extremadurako gainontzeko lurralde gehienetan gaztelaniaren aldaera edo dialekto berezia hitz egiten da, castuo deitutakoa.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Extremadura

• Extremeñoa, portugesaren aldaerak eta fala erakusten dituen mapa