Göteborg: berrikuspenen arteko aldeak

Göteborg; Göteborg
	urban area in Sweden (en)
	Hiriaren irudiak Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Suedia
Konderria	Västra Götaland
Izen ofiziala	Göteborg
Jatorrizko izena	Göteborg
Posta kodea	400 10–418 79
Geografia
Koordenatuak	57°42′27″N 11°58′03″E / 57.7075°N 11.9675°E
Azalera	203,67 km²
Altuera	12 m
Demografia
Biztanleria	607.882 (2020ko abenduaren 31); 3.053 (2020)
Metropolia	945.713
Dentsitatea	2.691,56 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1621
Telefono aurrizkia	31
Ordu eremua	Europa Erdialdeko Udako Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	baliorik ez
	http://www.goteborg.se/

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

22:07, 13 maiatza 2016ko berrikusketa

Göteborg^[1] (suedieraz: Göteborg, jœtəˈbɔrj ahoskatua) Suediako bigarren hiri handiena da, Stockholm hiriburuaren atzetik, eta iparraldeko herrialdeetako hirien artean bosgarrena. Västra Götaland probintziako hiriburua da. 2015eko erroldaren arabera 549.839 biztanle ditu baina metropoli eremuak 982.360 biztanle.

Etimologia

Göteborg izenak gauta leinuaren hiria suedieraz: Götar da, Gothiako (Suedia hegoaldeko) biztanleak ziren hauek. 2009an udalak logotipoa diseinatzerakoan ö zeinuari buelta eman zion Go:teborg ezarriz.

Geografia

Natura

Suediaren mendebaldeko kostaldean kokaturik dago, Kopenhage (Danimarka) eta Oslo (Norvegia) hiriburen arteko erdibidean. Göta ibaia itsasoratzen da bertan, Kattegat itsasoan hain zuzen ere. Hiriaren aurrealdean uhartedi bat dago baina gehienak uharte arrokatsu biluziak baino ez dira.

Metropoli eremua

Göteborgeko metropoli eremua hainbat herrik osatzen dute: Ale, Härryda, Kungälv, Lerum, Mölndal, Partille, Stenungsund, Tjörn, Öckero eta Kungsbacka herriek. Guztiak, Västra Götaland probintziakoak, azkenekoa izan ezik, Kungsbacka herria Halland probintziakoa baita.

Klima

Datu klimatikoak (Göteborg)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	10	10	19	28	30	34	33	34	29	21	13	10	34
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	1	1	5	9	16	19	20	20	16	11	6	3	10.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-4	-5	-2	1	6	10	12	12	8	6	1	-3	3.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-26	-26	-19	-10	-4	1	6	2	-3	-7	-16	-22	-26
Pilatutako prezipitazioa (mm)	62	41	50	42	51	61	68	77	81	84	84	75	776
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	15	12	10	12	10	12	14	14	16	15	16	17	163
Eguzki orduak	40	71	126	182	241	266	243	220	143	94	58	38	1722
Iturria: climatedata^[2]

Historia

= Lödöse

Eremu hau aurrehistoriatik popuilatua izan da, Harri Aroko asentamentuak aurkitu baitira. Gaur egungo Götenborgen aurrekaria Lödöse izan zen, Göta ibaian 40 kilometro gora dagoena. Erdi Aroan kaia eta merkatal herria izan zen.

Norvegiarrek eta daniarrek ibaiaren ahoa erraz eskuratzen zutela ikusita 1473an Nya Lödöse (Lödöse berria) sortu zuten gaur egun Göteborgeko Gamlestan suburbioa dagoen tokian. Honek ere arazo ugari izan zituen eta Älvsborg gotorlekuaren babespean jarri behar izan zuten.

Göteborgen sorrera

XVII mendean Suedia inperio indartsua bihurtu zen eta kokapen estrategikoa zuela ikusita Gustavo II.a Adolfo erregeak 1621 urtean Götenborg hiria sortu zuen. Horretarako diseinatzaile eta ingeniari herbeheretar, alemaniar eta eskoziarrak ekarri zituen. Hauek padura eremuak dreinatu eta hiria planifikatu zuten. Hiria beraz herbeheretarrek beren estilora eraiki zen, aurrez Amsterdam, Batavia (Jakarta) edo Amsterdam Berria (New York) egin zuten bezala. Herbeheretarrek berehala lortu zuten botere politikoa eta 1652 arte suediarrek ez zuten alkatetza eskuratzerik izan. Eskoziarrek ere indarra bazuten, negoziogizon aberats bihurtu baitziren. Mende horretan bertan harresi sendoak eraiki ziren.

= Aro modernoa: Hazkuntza garaia

1658ko Roskildeko Itunaren ondoren Suediak Halland probintzia daniarra eta Bohus konderri norvegiarra eskuratu zituen eta Göteborgek lasaitasun handia lortu zuen eta hazten hasi zen.

XVIII mendearen hasieran arrantza zen hiriaren ekonomiaren oinarria baina Suediako Ekialdeko Indiako Konpainia sortzerakoan loraldi ekonomiko handia izan zuen Txinara egindako espedizioetan ekarritako produktuekin.

XIX mendean hiria industrializatu egin zen eta populazioak nbabarmen egin zuen gora. 1800an 13.000 biztanle baziren 1900an 130.000.

Kirolak

Hiriko kirol talde nagusia IFK Göteborg. Suediako futbol talde onenetakoa da, Malmö FF-rekin lehia gogorrean dabilena. Suediako 18 liga eta 7 kopa irabazi ditu, eta 1980. hamarkadan nazioartean ere bikain ibili zen, bi UEFA Kopa irabaziz eta Europako Kopako finalerdietara iritsiz 1986an eta 1993an.

1995eko atletismoko munduko txapelketa bertan jokatu zen. Maratoiko proban, Martin Fiz gasteiztar kirolaria izan zen txapeldun.

Herri eta hiri senidetuak

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .
↑ Climatedata. Climate Stavanger. .
↑ Mairie de Lyon. (2008). Partner Cities of Lyon and Greater Lyon. .

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Göteborg

[1] Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .

[eather1-2] Climatedata. Climate Stavanger. .

[Lyon-3] Mairie de Lyon. (2008). Partner Cities of Lyon and Greater Lyon. .

[1]

[2]

[3]

@@ 35. lerroa: / 35. lerroa: @@
 | azalera metropolia =3717
 | altuera =
-| biztanleria = 524767
+| biztanleria = 548190
-| urtea = 2011
+| urtea = 2015
 | dentsitatea =
 | metropolia = 945713
@@ 42. lerroa: / 42. lerroa: @@
 | oharrak =
 }}
-'''Göteborg'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0157.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 157. araua: Europako hiriak}}</ref> ([[suediera]]z: ''Göteborg'', {{IPA|jœtəˈbɔrj}} ahoskatua) [[Suedia]]ko [[Västra Götalandeko konderria|Västra Götaland]] probintziako hiriburua da.
+'''Göteborg'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0157.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 157. araua: Europako hiriak}}</ref> ({{lang-sv|Göteborg}}, {{IPA|jœtəˈbɔrj}} ahoskatua) [[Suedia]]ko bigarren hiri handiena da, [[Stockholm]] hiriburuaren atzetik, eta iparraldeko herrialdeetako hirien artean bosgarrena. [[Västra Götalandeko konderria|Västra Götaland]] probintziako hiriburua da. 2015eko erroldaren arabera 549.839 biztanle ditu baina metropoli eremuak 982.360 biztanle.
-== Historia ==
+== Etimologia ==
+''Göteborg'' izenak [[gauta]] leinuaren hiria {{lang-sv|Götar}} da, Gothiako (Suedia hegoaldeko) biztanleak ziren hauek. 2009an udalak logotipoa diseinatzerakoan '''ö''' zeinuari buelta eman zion '''Go:teborg''' ezarriz.
+== Geografia ==
-[[Gustavo II.a Adolfo]] erregeak sortu zuen herria, 1621ean.
+=== Natura ===
+Suediaren mendebaldeko kostaldean kokaturik dago, [[Kopenhage]] ([[Danimarka]]) eta [[Oslo]] ([[Norvegia]]) hiriburen arteko erdibidean. [[Göta ibaia]] itsasoratzen da bertan, [[Kattegat]] itsasoan hain zuzen ere. Hiriaren aurrealdean uhartedi bat dago baina gehienak uharte arrokatsu biluziak baino ez dira.
+=== Metropoli eremua ===
-eko [[atletismo]]ko munduko txapelketa bertan jokatu zen. [[Maratoi]]ko proban, [[Martín Fiz|Martin Fiz]] gasteiztar kirolaria izan zen txapeldun.
+Göteborgeko metropoli eremua hainbat herrik osatzen dute: [[Ale (argipena)|Ale]], [[Härryda]], [[Kungälv]], [[Lerum]], [[Mölndal]], [[Partille]], [[Stenungsund]], [[Tjörn]], [[Öckero]] eta [[Kungsbacka]] herriek. Guztiak, Västra Götaland probintziakoak, azkenekoa izan ezik, Kungsbacka herria Halland probintziakoa baita.
 == Klima ==
@@ 152. lerroa: / 156. lerroa: @@
 </div>
-== Biztanleria ==
+== Historia ==
+=== Lödöse ==
+Eremu hau aurrehistoriatik popuilatua izan da, [[Harri Aro]]ko asentamentuak aurkitu baitira. Gaur egungo Götenborgen aurrekaria [[Lödöse]] izan zen, [[Göta ibaia]]n 40 kilometro gora dagoena. Erdi Aroan kaia eta merkatal herria izan zen.
+Norvegiarrek eta daniarrek ibaiaren ahoa erraz eskuratzen zutela ikusita 1473an  ''Nya Lödöse'' (Lödöse berria) sortu zuten gaur egun Göteborgeko Gamlestan suburbioa dagoen tokian. Honek ere arazo ugari izan zituen eta [[Älvsborg gotorlekua]]ren babespean jarri behar izan zuten.
-Azkeneko erroldaren arabera (2007ko martxokoa) Västra Götalandeko hiriburuak 490.667 biztanle ditu. Bere metropolitar lurraldea kontuan hartuz gero, berriz, 888.229 biztanle dira.
-=== Metropolitar lurraldea ===
+=== Göteborgen sorrera ===
+XVII mendean Suedia inperio indartsua bihurtu zen eta kokapen estrategikoa zuela ikusita [[Gustavo II.a Adolfo]] erregeak 1621 urtean Götenborg hiria sortu zuen. Horretarako diseinatzaile eta ingeniari [[herbehereak|herbeheretar]], [[alemania]]r eta [[eskozia]]rrak ekarri zituen. Hauek padura eremuak dreinatu eta hiria planifikatu zuten. Hiria beraz herbeheretarrek beren estilora eraiki zen, aurrez [[Amsterdam]], [[Jakarta|Batavia]] (Jakarta) edo [[New York|Amsterdam Berria]] (New York) egin zuten bezala. Herbeheretarrek berehala lortu zuten botere politikoa eta 1652 arte suediarrek ez zuten alkatetza eskuratzerik izan. Eskoziarrek ere indarra bazuten, negoziogizon aberats bihurtu baitziren. Mende horretan bertan harresi sendoak eraiki ziren.
+=== Aro modernoa: Hazkuntza garaia ==
-[[Ale (argipena)|Ale]], [[Härryda]], [[Kungälv]], [[Lerum]], [[Mölndal]], [[Partille]], [[Stenungsund]], [[Tjörn]], [[Öckero]] eta [[Kungsbacka]] herriek osatzen dute Göteborgeko metropolitar lurraldea. Guztiak, Västra Götaland probintziakoak, azkenekoa izan ezik, Kungsbacka herria Halland probintziakoa baita.
+ko [[Roskildeko Ituna]]ren ondoren Suediak Halland probintzia daniarra eta Bohus konderri norvegiarra eskuratu zituen eta Göteborgek lasaitasun handia lortu zuen eta hazten hasi zen.
+XVIII mendearen hasieran arrantza zen hiriaren ekonomiaren oinarria baina Suediako Ekialdeko Indiako Konpainia sortzerakoan loraldi ekonomiko handia izan zuen [[Txina]]ra egindako espedizioetan ekarritako produktuekin.
+XIX mendean hiria industrializatu egin zen eta populazioak nbabarmen egin zuen gora. 1800an 13.000 biztanle baziren 1900an 130.000.
+== Kirolak ==
+Hiriko kirol talde nagusia [[IFK Göteborg]]. Suediako futbol talde onenetakoa da, [[Malmö FF]]-rekin lehia gogorrean dabilena. Suediako 18 liga eta 7 kopa irabazi ditu, eta 1980. hamarkadan nazioartean ere bikain ibili zen, bi [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] irabaziz eta [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopako]] finalerdietara iritsiz 1986an eta 1993an.
+eko [[atletismo]]ko munduko txapelketa bertan jokatu zen. [[Maratoi]]ko proban, [[Martín Fiz|Martin Fiz]] gasteiztar kirolaria izan zen txapeldun.
 == Herri eta hiri senidetuak ==