El Día

El Día Donostian 1930etik 1936ko uztailera arte argitaratutako egunkaria izan zen.

Historia

El Día Donostian argitaratu zen 1930eko ekainaren 1etik 1936ko uztailaren 16 edo 17ra arte. Primo de Rivera diktaduraren erorialdia gertatu ondoren, gipuzkoar talde batek egunkari berri bat sortzeko premia ikusi zuen. Erlijio katolikoa, euskaltzaletasuna eta politikoki independientea izateko apustua egin zuen, nahiz eta praktikan EAJren inguruko egunkaria izan.

El Díaren talde sortzailea 1930ean osatu zen Pecsa (Prensa Editorial Católica Sociedad Anónima) izenarekin. Pedro Mendizabal Rezola, Migel Urreta, Bernardo Zaldua, Ignacio Villar eta Kandido Rekondo izan ziren taldeko kideak. Merkataritza-Erregistroa Elkarteen 45. liburua, 170. orrialdea. Babesleen artean abertzale ezagunak zeuden, besteak beste, Abelino Barriola, Rikardo Leizaola, Juan Antonio Irazusta, Pio Montoia eta Jose Ariztimuño Aitzol. Salbuespen bakarra, Julian Elorza izan zen, karlista eta Diputatu Nagusi izandakoa.

Pecsa elkarteak egunkari berria martxan jartzeko El País Vasco egunkariaren enpresa erosi zuen eta Jabier Landaburu, Gasteizko El Heraldo Alavés egunkariko erredaktorea izan zen El Díaren behin-behineko zuzendaria, Jose Lekaroz Goñi, zuzendari izendatu arte. La Cruz, 81.zenbakia, 103'.04.27 “La compra de El País Vasco” 2. orrialdea

Primo de Riveraren diktadura erori eta handik sei hilabetera ekin zitzaion El Día egunkariaren argitaratzeari eta sei urteko bizitza izan zuen gerra zibilaren hasiera arte. Hasierako urteetan El Díaren egoitza aurreko El País Vasco egunkariarena izan zen, baina laister aldatu zen Easo kalera. Egoitza berriak hobekuntzak ekarri zituen egunkariarentzat, bai itxura eta orrialde kopuruen aldetik El Día, 229 zenbakia, 1931.02.22 “En el comienzo de una nueva etapa” 1. orrialdea

eta baita era, sailen antolaketari dagokionez. Kirolen saila indartzeaz gain

El Día, 441 zenbakia, 1931.11.27 “Nuestros colaboradores” 9. orrialdea

, pedagogiarentzat atal berri bat sortu zen guraso eta hezitzaileei zuzendua. El Día, 429 zenbakia, 1931.12.18 “Página pedagógica de El Día” 12. orrialdea

Aldi berean El Díaren enpresak arratsaldeko egunkari bat sortu zuen Easo (1931-1932) izenekoa, baina ez zen oso arrakastatsua izan zen eta urte beteko iraupena izan zuen.

El Díaren sustatzaile nagusia Jose Ariztimuño “Aitzol” izan zen Jose Ariztimuño: Obras completas = Idazlan guztiak. Erein, 1987 , eta berak idazten zituen El Díaren editorialak. Horretaz gain, Euzkadin ere idazten zuen eta Yakintza aldizkariaren zuzendaria ere izan zen.

Kolaboratzaileen artean, besteak beste, Fausto Arozena, Xabier Lizardi, Ander Arzelus Luzear, Jose Artetxe, Aita Donostia, Lauaxeta, Aingeru Irigaray, Jose Antonio Irazusta, Alberto Onaindia, Antonio Labaien, Jose Migel Barandiaran eta John Zabalo “Txiki” ilustratzailea aipatu behar dira.

El Díak etenaldi ugari izan zituen. Errepublika sortu eta berehala hirurogeita lau egunetan ez zen argitaratu, Gobernuak egunkari katolikoei agindu zien etenaldiaren ondorioz. El Díaren kasuan, erlijioaren gaia estatutuaren defentsarekin nahastu zen eta arrazoi horrengatik debekua luzeagoa izan zen. El Día, 383 zenbakia, 1931.10.25 “Hacia el estado vasco. Por la unión sagrada” 1. orrialdea

El Díaren ardatz nagusiak erlijioa, euskara, euskal kultura, estatutua, abertzaletasuna eta gizarte arazoak izan ziren. Ezkioko amabirjinaren agerkundeak, Mateo Mujika, elizbarrutiko gotzaiaren herbesteratzeak eta Jesusen Lagundiaren desegiteak islada handia izan zuten. Euskeraren alorrean berriz, oso sutsu jokatu zuen, elebitasuna defenditzen zuen eta hasieratik “Euskal Orria” euskaraz idatzitako orri bat izan zuen, Ander Arzelus “Luzear”ren ardurapean. Maila polikoan euskal estatutuaren aldeko defentsa sutsua egin zuen.

1936ean Gerra Zibilaren hasieran El Díaargitaratzeari utzi zitzaion eta garaiko donostiar egunkarien artean Frente Popular izeneko gerra egunkaria sortu zuten.

Egunkariaren bildumari dagokionez Donostiako Liburutegi Nagusian 1. zenbakitik, hau da, 1930eko ekainaren 1etik 1.815 zenbakira, 1936ko ekainaren 30 bitartera argitaratu ziren zenbakiak daude. Ale guztiak digitalizatuak izan dira eta Donostiako Udal Liburutegien Sareko Liburutegi Digitalean daude.