Estatu-kolpe

Estatu kolpea indarrean dagoen boterearen usurpazioari deritzo, pertsona talde baten partetik, nagusiki indar armatu matxinatuak edo gizarteko sektore haserreak, horretarako Estatuaren legezkotasuna bortxatuz.

Estatu kolpeak diktadura baten ezarpenarekin amaitzen dira nagusiki, baina hau ez da beti horrela. Definizioz, edozein gobernu motaren aurka egin daiteke, autoritarioa izan edo ez. Zentzu peioratiboan, ordea, diktaduraren bat ezartzeko saiakerak aipatzeko erabiltzen da.

Herrialde baten legezkotasunaren eta burujabetzaren aurkako eraso honek berauen gordetzaile diren erakundeen bahiketa eskatzen du. Erakunde hauek gobernua edo parlamentua izan daitezke herrialde demokratikoetan, edo erregea edo diktadorea beste motatako gobernu sistemetan. Komunikabideen kontrola, oposizioaren debekua eta zuzenbide estatuaren kentzea ere ohikoa da.

Estatu kolpeak nahiko ohikoak izan dira XIX. eta XX. mendeetan mundu osoan.

XX. mendeko estatu-kolpeak

Ondorengo hauek izan dira XX. mendean estatu-kolpea egin dutenak:

• 1913: Victoriano Huerta, Mexikon.
• 1913: Gazte Turkiarrak, Otomandar Inperioan.
• 1914: Oscar R. Benavides, Perun.
• 1917: Alderdi boltxevikea, Errusian.
• 1919: Augusto B. Leguía y Salcedo, Perun.
• 1923: Adolf Hitler, (Garagardotegiko Putscha) Alemanian (arrakastarik gabe).
• 1923: Miguel Primo de Rivera, Espainian.
• 1926: Jozef Pilsudski, Polonian.
• 1930: Hipolito Yrigoyenen gobernuaren erorketa Argentinan.
• 1932: José Sanjurjo, Espainian (arrakastarik gabe).
• 1932: Txilen Txileko Errepublika Sozialista, ezarri zen.
• 1933: Gabriel Terra, Uruguaiko Ekialdeko Errepublikan.
• 1935: Grezian.
• 1936: Francisco Franco eta beste hainbat eskuindar eta faxista, Espainiako Bigarren Errepublikaren kontra. gerra zibila piztu zuen.
• 1943: Arturo Rawson, Argentinan.
• 1944: Bulgarian, SESBren babesarekin.
• 1944: El Salvadorren, Maximiliano Hernandez Martinezen diktadore militarraren erorketa.
• 1945: Venezuelan Isaías Medina Angaritaren kontra.
• 1947: Anastasio Somoza, Nikaraguan
• 1947: Thailandian.
• 1948: Manuel A. Odria, Perun.
• 1952: Egipton.
• 1952: Fulgencio Batista, Kuban.
• 1953: Gustavo Rojas Pinilla, jenerala Kolonbian
• 1954: Alfredo Stroessner, Paraguain.
• 1955: Argentinan Juan Domingo Peronen aurka.
• 1960: Turkian.
• 1961: Park Chung Hee, Hego Korean.
• 1962: Argentinan Arturo Frondiziren aurka.
• 1962: Myanmarren
• 1962: Ricardo Pérez Godoy, Perun.
• 1963, Dominikar Errepublikan.
• 1963: Hego Vietnamen Ngo Dinh Diemen aurka.
• 1963: Ekuadorren.
• 1963: Sirian.
• 1963: Iraken.
• 1964: Brasilen Joao Goularten aurka.
• 1964: Hego Vietnamen Duong Van Minhen aurka.
• 1965: Mobutu Sese Seko, Kongoko Errepublika Demokratikoan (Zaire).
• 1966: Ghanan.
• 1966: Argentina, Arturo Umberto Illiaren aurka.
• 1967: Grezian.
• 1968: Baath alderdia, Iraken.
• 1968: Juan Velasco Alvarado, Perun.
• 1968: Panama, Arnulfo Ariasen aurka.
• 1969: Muammar al Kadafi, Libian.
• 1970: Bolivian.
• 1971: Marokon (arrakastarik gabe). Turkian.
• 1973: Juan María Bordaberry, Uruguain.
• 1973: Augusto Pinochet, Txilen.
• 1974: Portugalen.
• 1975: Francisco Morales Bermudez, Perun.
• 1976: Ekuadorren.
• 1976: Argentinan Isabel Peronen aurka.
• 1979: El Salvadorren.
• 1979: Chun Doo-hwan, Hego Korean.
• 1980: Turkian.
• 1980: Bolivian.
• 1981: Espainian (arrakastarik gabe).
• 1991: Sobietar Batasunean, Mikhail Gorbatxeven aurka (arrakastarik gabe).
• 1992: Alberto Fujimori, Perun.
• 1992: Hugo Chavez, Venezuelan (arrakastarik gabe).
• 1997: Zambian.
• 1999: Pakistanen.
• 2000: Fijin.
• 2000: Ollanta Humala, Perun (arrakastarik gabe).

XXI. mendeko estatu kolpeak

• 2002: Venezuelan Hugo Chavezen aurka (Arrakastarik gabe).
• 2002: Boli Kostan (Arrakastarik gabe).
• 2002: Afrika Erdiko Errepublikan.
• 2003: Mauritanian.
• 2003: Sao Tome eta Principen.
• 2003: Ginea Bissaun.
• 2004: Haitin Jean-Bertrand Aristideren aurka.
• 2005: Antauro Humala Perun (Arrakastarik gabe).
• 2005: Mauritanian.
• 2006: Filipinetan Gloria Macapagal-Arroyoren aurka.
• 2006: Thailandian.
• 2006: Fijin.
• 2007: Hamas mugimendua Gazako lurraldean (Palestina) (Palestinaren Askapenerako Erakundearen arabera).
• 2008: Mauritanian.
• 2008: Ginean.
• 2009: Madagaskarrren (Arrakastarik gabe).
• 2009: ekainaren 28an Hondurasen.
• 2016: uztailaren 15ean Turkian Erdoğan presidentearen aurka (Arrakastarik gabe).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Estatu-kolpe