Ingelesen hilerria (Donostia): berrikuspenen arteko aldeak

Gehitu loturak
Koordenatuak: 43°20′N 1°59′W / 43.33°N 1.99°W / 43.33; -1.99
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
20. lerroa: 20. lerroa:
'''Ingelesen hilerria''' [[Gipuzkoa]]ko [[Donostia]] hiriburuko [[Parte Zaharra (Donostia)|Parte Zaharrean]] dagoen [[Urgull]] mendiaren iparraldeko magalean dagoen [[hilerri]] bat da.
'''Ingelesen hilerria''' [[Gipuzkoa]]ko [[Donostia]] hiriburuko [[Parte Zaharra (Donostia)|Parte Zaharrean]] dagoen [[Urgull]] mendiaren iparraldeko magalean dagoen [[hilerri]] bat da.


== Historia ==
== Jatorria ==
Bertan, [[1813]]an [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentzia Gerran]] zehar Donostiari egindako erasoan heriotza aurkitu zuten hainbat [[Britainiar Legio Laguntzailea|soldadu britaniarren]] hilobiak daude. Baita [[1836]]-[[1837]] bitartean Donostiako inguruetan [[Lehen Karlistaldia]]n gertatutako liskarretan hildakoak ere.
[[Urgull]] mendian dagoen hilerri txiki honen jatorria ez dago argi, baina ofizialki bertan [[Britainiar Legio Laguntzailea|Britainiar Legio Laguntzaile]]ko soldadu britaniarren hilobiak daude [[1836]]-[[1837]] bitartean Donostiako inguruetan [[Lehen Karlistaldia]]n gertatutako liskarretan hildakoak, izan ere gerra hau hastean ia [[Hego Euskal Herria]] osoa [[Karlismo|karlisten]] menpe geratu zen, hiriburuak izan ezik, [[kristinatar]]ren alde egin zutenak. Hau zela eta, [[Donostia]] setiaturik geratu zen, eta honen ondorioz [[Erresuma Batua]]k, kristinatarren aldea lagundu zuena, [[Britainiar Legio Laguntzailea]] zeritzon bolondres guda taldea bidali zuen hiria babesteko, Sir [[George Lacy Evans]]en agintzaritzapean.


Taldeak Donostiako inguruetan burutu ziren borroketan parte hartu zuen, eta arrakastak izan zituen zenbait gudutan, [[Lugarizko gudua|Aieteko gudua]]n, esaterako, baita porrotak ere, [[Oriamendiko gudua|Oriamendikoa]] nabarmenena izanik. [[1837]]an Legioa erretiratu zen, baina O´Conell koronelaren agintaritzapean bolondres batzuk geratu egin ziren Legio Berria osatuz, eta [[Andoaingo gudua]]n parte hartu zuten.
⚫
== Hilerria ==

⚫
Hilerria [[1924]]ko [[irailaren 28]]an inauguratu zen, [[Maria Kristina Austriakoa]] erregina Donostian zelarik. Enbaxadore britainarrak [[Jurgi V.a Erresuma Batukoa]] erregearen mezu bat irakurri zuen, non [[Britainia Handia|Britainia Handiko]] erregeak egiten ari zen ekitaldia eskertzen zuen. Donostiako alkate zen [[Juan José Prado|Juan Jose Pradoren]] hitzaldia entzun ondoren, ekitaldeari amaiera emateko hiru soldadu konpainiak desfilatu ziren.
Beraz, liskar hauetan guztietan hildako britainiarrak [[Urgull]] mendiko magaletako batean ehorztea erabaki zen, ingelesen hilerria bezala ezaguna egingo zen tokian. Badago ere hilobi zibil bat eta [[Manuel Gurrea]] [[nafar]] [[mariskal]]aren beste hilobi bat.

Hala ere, hilerria aintzinagoa izan daitekeelaren teoria zabaldua dago, [[1813]]an [[Donostiako setioa]]n hildako frantziar zein britainiarrak toki honetan lurperatuak egon daitezkeelako. Urte honetan, [[Iberiar Penintsulako Gerra]]ren testuinguruan, [[Donostiako setioa]]n frantziarrek Urgulleko gotorlekuetatik aurre egin zioten britainiar eta portugaldar armaden erasoari. Frantziarrek Bardocas baterian zaintzen zituzten haien zaurituak, eta preso britainiarrez inguratu zuten tokia, armada britainiarrak bonbardatuko ez zuelakoan, baina azkenik bateria bonbardatua izan zen. Bardocas bateria gaur egungo ingelesen hilerritik oso gertu dagoenez, bonbardaketa honetan hildakoak hilerri honetan ehortzi zutela argudiatu izan da.
Gainera, nahiz eta hilarrietako gehienetan 1836, 1837 edota 1838 urteak agertu, batean 1813 azaltzen da<ref name="blog1">{{Erreferentzia | abizena1 = Leclercq| abizena2 = Sáiz| izena1 = José María| izenburua = El cementerio de los ingleses de San Sebastián. Su Origen e Historia| itzulpen-izenburua = Donostiako ingelesen hilerria. Haren jatorria eta historia| url = http://comedurasdetarro.over-blog.es/article-el-cementerio-de-los-ingleses-de-san-sebastian-su-origen-e-historia-86393667.html
| sartze-data = 2016ko irailaren 7a| hizkuntza1 = es| data = [[2011]]ko [[urriaren 11]]a| urtea = 2011}}</ref>.

Beste teoria batzuk hilerriaren jatorria [[Konbentzio Gerra]]n datatzen dute, Donostia hilabete batzuk frantziarren menpe egon baitzen, hauek [[Urgull]]eko magaletako bat hilerritzat erabiliko zutelakoan. Hala ere, garaiko deskripzioek ez dute hau aipatzen. Hilerriaren lehenengo aipamena Henry Wilkinsonek egin zuen [[1838]]an<ref name="blog1"></ref>.

⚫
== Historia ==
⚫
Hilerria [[1924]]ko [[irailaren 28]]an inauguratu zen, [[Maria Kristina Austriakoa]] erregina Donostian zelarik. Enbaxadore britainarrak [[Jurgi V.a Erresuma Batukoa]] erregearen mezu bat irakurri zuen, non [[Britainia Handia|Britainia Handiko]] erregeak egiten ari zen ekitaldia eskertzen zuen. Donostiako alkate zen [[Juan José Prado|Juan Jose Pradoren]] hitzaldia entzun ondoren, ekitaldeari amaiera emateko hiru soldadu konpainiak desfilatu ziren<ref>{{Erreferentzia| abizena = Sada| izena = Javier|izenburua=El cementerio de los ingleses|url=http://www.diariovasco.com/20080928/san-sebastian/cementerio-ingleses-20080928.html|sartze-data=2016-09-07|egunkaria=[[Diario Vasco]]|data =2008-09-28|urtea =2008|hila =urria|hizkuntza =es}}</ref>. Garai honetan ordura arte [[Alderdi eder]] parkean zegoen monumentu bat hilerrian ipini zuten, ehortzitako soldaduen oroimena goraipatzen zuten plakekin.


== Ingeles hilerria literaturan ==
== Ingeles hilerria literaturan ==
Ingelesen hilerria literaturan zenbait aldiz aipatua izan da, bai eta gazte literaturan oso ezaguna den gaztelaniaz idatzitako liburu bati izenburua eman ere, hilerri honetan kokatuta dagoena, alegia, [[Jose Maria Mendiola]]ren ''[[El cementerio de los Ingleses]]'' ([[1994]])<ref>Bartzelona: EDEBE, 1994, 104 or. ISBN 9788423676613. Euskarazko itzulpena: ''Ingelesen hilerria'', EDEBE, 2000.</ref> Eleberri hau intriga eta abenturak nahasten ditu: neska batek, Virginia, 1956ko udan, bertan lurperatuta dagoen arbaso baten inguruko informazioa bildu nahi du. Lan horretan Pablok lagunduko dio. Bilaketa horren inguruan antolatzen da argumentua.
Ingelesen hilerria literaturan zenbait aldiz aipatua izan da, bai eta gazte literaturan oso ezaguna den gaztelaniaz idatzitako liburu bati izenburua eman ere, hilerri honetan kokatuta dagoena, alegia, [[Jose Maria Mendiola]]ren ''[[El cementerio de los Ingleses]]'' ([[1994]])<ref>Bartzelona: EDEBE, 1994, 104 or. ISBN 9788423676613. Euskarazko itzulpena: ''Ingelesen hilerria'', EDEBE, 2000.</ref> Eleberri hau intriga eta abenturak nahasten ditu: neska batek, Virginia, 1956ko udan, bertan lurperatuta dagoen arbaso baten inguruko informazioa bildu nahi du. Lan horretan Pablok lagunduko dio. Bilaketa horren inguruan antolatzen da argumentua.


[[Euskal literatura]]ri dagokionez, hilerria [[Joxe Austin Arrieta]]ren [[Abuztuaren 15eko bazkalondoa]]n aipatzen da <ref>{{Erreferentzia| abizena1 = Arrieta| izena1 =Joxe Austin| izenburua = [[Abuztuaren 15eko bazkalondoa]]| non= [[Donostia]]| argitaletxea = [[Elkar]]| urtea = [[1985]]| isbn = 84-7529-247-X | hizkuntza =}}</ref>, non hilerrian dagoen monumentuan irudikaturiko soldaduak uniforme napoleonikoz -hots, frantziarrez- jantziak daudela esaten den, garaiko donostiarrek hilerrian ehortzita dauden [[1837]]an hildako soldadu britaniarrei haien ohorean eraikitako monumentu honetan broma postumo bat egin nahi izan baliete bezala, [[1813]]an britaniarrek [[Donostiako setioa|hiria arpilatu]] izanagatik.
[[Euskal literatura]]ri dagokionez, hilerria [[Joxe Austin Arrieta]]ren [[Abuztuaren 15eko bazkalondoa]]n aipatzen da <ref>{{Erreferentzia| abizena1 = Arrieta| izena1 =Joxe Austin| izenburua = [[Abuztuaren 15eko bazkalondoa]]| non= [[Donostia]]| argitaletxea = [[Elkar]]| urtea = [[1985]]| isbn = 84-7529-247-X | hizkuntza =}}</ref>, non hilerrian dagoen monumentuan irudikaturiko soldaduak uniforme napoleonikoz -hots, frantziarrez- jantziak daudela esaten den, garaiko donostiarrek hilerrian ehortzita dauden [[1837]]an hildako soldadu britaniarrei haien ohorean eraikitako monumentu honetan broma postumo bat egin nahi izan baliete bezala, [[1813]]an britaniarrek [[Donostiako setioa|hiria arpilatu eta erre]] izanagatik.


== Iruditegia ==
== Iruditegia ==

13:12, 7 iraila 2016ko berrikusketa

Ingelesen hilerria
Urgull mendiaren iparraldeko magalean dagoen Ingelesen hilerriaren irudia.
Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Gipuzkoa
UdalerriaDonostia
Koordenatuak43°20′N 1°59′W / 43.33°N 1.99°W / 43.33; -1.99
Map
Arkitektura

Ingelesen hilerria Gipuzkoako Donostia hiriburuko Parte Zaharrean dagoen Urgull mendiaren iparraldeko magalean dagoen hilerri bat da.

Jatorria

Urgull mendian dagoen hilerri txiki honen jatorria ez dago argi, baina ofizialki bertan Britainiar Legio Laguntzaileko soldadu britaniarren hilobiak daude 1836-1837 bitartean Donostiako inguruetan Lehen Karlistaldian gertatutako liskarretan hildakoak, izan ere gerra hau hastean ia Hego Euskal Herria osoa karlisten menpe geratu zen, hiriburuak izan ezik, kristinatarren alde egin zutenak. Hau zela eta, Donostia setiaturik geratu zen, eta honen ondorioz Erresuma Batuak, kristinatarren aldea lagundu zuena, Britainiar Legio Laguntzailea zeritzon bolondres guda taldea bidali zuen hiria babesteko, Sir George Lacy Evansen agintzaritzapean.

Taldeak Donostiako inguruetan burutu ziren borroketan parte hartu zuen, eta arrakastak izan zituen zenbait gudutan, Aieteko guduan, esaterako, baita porrotak ere, Oriamendikoa nabarmenena izanik. 1837an Legioa erretiratu zen, baina O´Conell koronelaren agintaritzapean bolondres batzuk geratu egin ziren Legio Berria osatuz, eta Andoaingo guduan parte hartu zuten.

Beraz, liskar hauetan guztietan hildako britainiarrak Urgull mendiko magaletako batean ehorztea erabaki zen, ingelesen hilerria bezala ezaguna egingo zen tokian. Badago ere hilobi zibil bat eta Manuel Gurrea nafar mariskalaren beste hilobi bat.

Hala ere, hilerria aintzinagoa izan daitekeelaren teoria zabaldua dago, 1813an Donostiako setioan hildako frantziar zein britainiarrak toki honetan lurperatuak egon daitezkeelako. Urte honetan, Iberiar Penintsulako Gerraren testuinguruan, Donostiako setioan frantziarrek Urgulleko gotorlekuetatik aurre egin zioten britainiar eta portugaldar armaden erasoari. Frantziarrek Bardocas baterian zaintzen zituzten haien zaurituak, eta preso britainiarrez inguratu zuten tokia, armada britainiarrak bonbardatuko ez zuelakoan, baina azkenik bateria bonbardatua izan zen. Bardocas bateria gaur egungo ingelesen hilerritik oso gertu dagoenez, bonbardaketa honetan hildakoak hilerri honetan ehortzi zutela argudiatu izan da. Gainera, nahiz eta hilarrietako gehienetan 1836, 1837 edota 1838 urteak agertu, batean 1813 azaltzen da[1].

Beste teoria batzuk hilerriaren jatorria Konbentzio Gerran datatzen dute, Donostia hilabete batzuk frantziarren menpe egon baitzen, hauek Urgulleko magaletako bat hilerritzat erabiliko zutelakoan. Hala ere, garaiko deskripzioek ez dute hau aipatzen. Hilerriaren lehenengo aipamena Henry Wilkinsonek egin zuen 1838an[1].

Historia

Hilerria 1924ko irailaren 28an inauguratu zen, Maria Kristina Austriakoa erregina Donostian zelarik. Enbaxadore britainarrak Jurgi V.a Erresuma Batukoa erregearen mezu bat irakurri zuen, non Britainia Handiko erregeak egiten ari zen ekitaldia eskertzen zuen. Donostiako alkate zen Juan Jose Pradoren hitzaldia entzun ondoren, ekitaldeari amaiera emateko hiru soldadu konpainiak desfilatu ziren[2]. Garai honetan ordura arte Alderdi eder parkean zegoen monumentu bat hilerrian ipini zuten, ehortzitako soldaduen oroimena goraipatzen zuten plakekin.

Ingeles hilerria literaturan

Ingelesen hilerria literaturan zenbait aldiz aipatua izan da, bai eta gazte literaturan oso ezaguna den gaztelaniaz idatzitako liburu bati izenburua eman ere, hilerri honetan kokatuta dagoena, alegia, Jose Maria Mendiolaren El cementerio de los Ingleses (1994)[3] Eleberri hau intriga eta abenturak nahasten ditu: neska batek, Virginia, 1956ko udan, bertan lurperatuta dagoen arbaso baten inguruko informazioa bildu nahi du. Lan horretan Pablok lagunduko dio. Bilaketa horren inguruan antolatzen da argumentua.

Euskal literaturari dagokionez, hilerria Joxe Austin Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoan aipatzen da [4], non hilerrian dagoen monumentuan irudikaturiko soldaduak uniforme napoleonikoz -hots, frantziarrez- jantziak daudela esaten den, garaiko donostiarrek hilerrian ehortzita dauden 1837an hildako soldadu britaniarrei haien ohorean eraikitako monumentu honetan broma postumo bat egin nahi izan baliete bezala, 1813an britaniarrek hiria arpilatu eta erre izanagatik.

Iruditegia

  • Urgullgo ingelesen hilerria.
    Urgullgo ingelesen hilerria.

Ikus, gainera

Erreferentziak

  1. ↑ a b (Gaztelaniaz) Leclercq, José María; Sáiz. (2011). El cementerio de los ingleses de San Sebastián. Su Origen e Historia. (Noiz kontsultatua: 2016ko irailaren 7a).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Sada, Javier. (2008). «El cementerio de los ingleses» Diario Vasco (Noiz kontsultatua: 2016-09-07).
  3. ↑ Bartzelona: EDEBE, 1994, 104 or. ISBN 9788423676613. Euskarazko itzulpena: Ingelesen hilerria, EDEBE, 2000.
  4. ↑ Arrieta, Joxe Austin. (1985). Abuztuaren 15eko bazkalondoa. Elkar ISBN 84-7529-247-X..

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ingelesen hilerria (Donostia) Aldatu lotura Wikidatan


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ingelesen_hilerria_(Donostia)&oldid=5568327"(e)tik eskuratuta