Grenada: berrikuspenen arteko aldeak

Grenada
	Grenada
	Ereserkia: Hail Grenada (en)
	Goiburua: Ever conscious of God we aspire, build and advance as one people
; flag of Grenada (en)	; coat of arms of Grenada (en)
	Grenada_in_its_region.svg
Geografia
Hiriburua	Saint George's; 12°2′40″N 61°44′30″W
Hiririk handiena	Saint George's
Azalera	344 (203.)
Punturik altuena	Mount Saint Catherine (en)
Punturik sakonena	Karibe itsasoa (0 m)
Kontinentea	Ipar Amerika
Mugakideak	Venezuela
Administrazioa
Gobernu-sistema	Monarkia parlamentarioa
Erregina	Elisabet II.a Erresuma Batukoa
Prime Minister of Grenada (en)	Keith Mitchell
Legebiltzarra	Parliament of Grenada (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko Herrialdeak; Agency for the Prohibition of Nuclear Weapons in Latin America and the Caribbean (en) ; Alliance of Small Island States (en) ; Ameriketako Estatuen Erakundea; Ameriketarako Bolibartar Alternatiba; Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea; Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua; Caribbean Development Bank (en) ; Caribbean Disaster Emergency Management Agency (en) ; Commonwealth; International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ; Interpol; Karibeko Komunitatea; Merkataritzaren Mundu Erakundea; Multilateral Investment Guarantee Agency (en) ; Nazio Batuen Erakundea; Nazioarteko Finantza Korporazioa; Nazioarteko Garapen Elkartea; Osasunaren Mundu Erakundea; Petrocaribe (en) ; Posta Batasun Unibertsala; Telekomunikazioen Batasun Internazionala; UNESCO;
Demografia
Biztanleria	114.299 (2023) (185.); 6.474 (2017)
Dentsitatea	327,97 bizt/km² (45.)
Hizkuntza ofizialak	ikusi ingeles ; Grenadian Creole English (en) ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi ingeles, Saint Lucian Creole French (en) eta Grenadian Creole English (en) ;
Ezkontzeko adina	genero guztiak: 21
Emankortasun-tasa	2,149 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	1.022 (2015)
Bizi-itxaropena	73,659 (2016)
Giza garapen indizea	0,795 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	1.118.816.679,4074 $ (2017); 62.628.086,81482 (2016)
BPG per capita	10.451 $ (2017); 559 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa	1.634.179.094 nazioarteko dolar (2017); 107.710.017 (2016)
BPG per capita EAPn	15.155,846 nazioarteko dolar (2017); 931,92 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala	3,1 % (2016)
Erreserbak	199.125.887 $ (2017); −8.563.387 (2016)
Inflazioa	1,4 % (2016); 0,3 (2015)
Historia
	Sorrera data: 1974
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+1473
ISO 3166-1 alpha-2	GD
ISO 3166-1 alpha-3	GRD
Ordu eremua	ikusi UTC−04:00 ; : America/Grenada (en) ;
Elektrizitatea	230 V. 50 Hz.BS 1363 (en)
Internet domeinua	.gd
	gov.gd

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

16:53, 17 abendua 2016ko berrikusketa

Grenada^[1] (ingelesez: Grenada, ɡrɨˈneɪdə ahoskatua) Karibe itsasoko uharte eta herrialdea da, hegoaldeko Grenadinak uharteak herrialde honen barne ere badaudela. Herrialdeko hiriburua Saint George's da.

Geografia

Ingurune naturala

Antilla Txikietako uhartedi bat da, Venezuelaren iparraldetik 160 bat kilometrora dagoena, Karibeko itsasoaren ekialdean. Uhartean mendikate bakarra da, baso sarriz estalia. Hegoaldean ugari dira badiak, hondartzak eta portu naturalak. Bai Grenadako uhartea, bai estatua osatzen duten beste uharte txikiak Carriacou (34 km²), Ronde, eta Petit Martinique (2 km²) sumendi jatorrikoak dira. Hala, Grenada uhartea sumendi kate batek zeharkatzen du iparretik hegora, eta mendi horietatik sortzen diren ibaiek oso lur emankorreko ibarrak eratzen dituzte. Sumendirik garaiena Saint Catherine da (840 m) eta itzalita dago aspaldi. Sumendi horietako krater batzuetan aintzirak eratu dira: Grand Étang eta Antoine dira handienak.

Kostaldea oso hautsia da, sartu-irten asko eta badia zabalak ditu. Horietako batean, Grand Anse izenekoan, dago hiriburua.

Klima

Klima tropikala du, tenperatura epel eta beti beretsuekin itsas haizeen eraginarengatik, eta euritsua da udan. Aldian behin, urakanek hondamendi handiak eragiten dituzte etxebizitzetan eta lursailetan. Hezetasun handiko ingurunea izanik, oihan tropikal sarriak estaltzen du uharte osoa, nekazaritzarako luberritu diren sailetan izan ezik. Lurra oso aberatsa da, eta landaretza eta fauna oso oparoak. Haize erauntsiak izaten dira batzuetan, kalte handiak eragiten dituztenak.

Historia

1498an Kristobal Kolonek uhartea ikusi zuen lehenbizikoz. ingelesak uhartean kokatzen saiatu ziren, baina ez zuten lortu. 1650ean, frantsesak Karibeko amerindiarrei erosi egin zieten uhartea. 1783an, uhartea Britainia Handiari laga zioten. 1877an Britainia Handiko koroaren kolonia bihurtu zen.

1974an, Grenadak independentzia lortu zuen Commonwealth-en baitan jarraituz, eta 1979an, ezegonkortasun politikoaren ondorioz, Maurice Bishop buruzagi ezkertiarrak boterea lortu zuen. Barbadosek, Dominikak eta Estatu Batuek ez zuten begi onez ikusi Bishopen sozialismoa eta Kubarekin zuen kooperazioa eta aldarrikaturiko Herri Gobernu Iraultzailea. New Jewel boterean zegoen alderdi politikoaren fakzio komunistak, Bernard Coardrekin leiala zenak, estatu kolpea eman zuen eta Bishop exekutatu egin zuten 1983ko urriaren 19an.

Sei egun geroago, Estatu Batuetako eta Karibe itsasoko beste sei herrialdeetako armadak Grenada inbaditu egin zuten premiazko amorru bizia zeritzon operazioan. Han, iraultzaren liderrak eta Kubako aholkulariak preso hartu zituzten. Hurrengo urtean, hauteskundeak egin zituzten.

1983-85 urteetan Estatu Batuetako armadak utzi egin zuen uhartea. 1984an hauteskundeak izan ziren, eta hala, gobernu demokratiko bat ezarri zen berriz Grenadan. Hauteskunde haietan Alderdi Nazional Berriko burua, Herbert Blaize, atera zen lehen ministro. Blaizek ekonomiak gora egin zezan lortu zuen hurrengo urteetan, turismoan oinarrituta gehienbat. Urte haietan uharteko arazo nagusiak gazteen langabezia, gaizkiletza eta droga trafikoa ziren. Blaize 1989an hil zen, eta Ben Jonesek (Alderdi Nazionalekoa) hartu zuen haren lekua, enpresaburuen eta lurjabe handien babesarekin.

1990eko martxoaren 13an, hauteskunde orokorrak egin ziren eta Nicholas Braithwaite atera zen garaile, Estatu Batuen begiko hautagaia. 1994ko datuen arabera, langabezia %30 ingurukoa zen eta emigrazio handia zegoen. Bananaren, kokoaren, zuraren eta intxaur muskatuaren nazioarteko prezioen gainbeherak bazuen zer ikusirik horretan. 1995eko martxoan eta apirilean grebak egin ziren ekonomiaren sektore nagusietan (hoteletan eta azukre kanabera- eta kakao-sailetan). Turismoa, nekazaritzarekin batera, ekonomiaren oinarri nagusia bada ere, Grenada ez zegoen Karibeko beste uharte batzuekin lehian aritzeko moduan.

1995eko hauteskunde orokorretan Alderdi Berri Nazionalak irabazi zion gobernuko Kongresu Nazional Demokratikoari, eta baita 2003ko hauteskundeetan ere. 1996ko maiatzean elkarren laguntzarako hitzarmenak eta estradizioenak izenpetu zituen Estatu Batuekin, droga trafikoaren kontrako kanpainaren barruan. Apirilean, Grenada eta Kuba harremanetan hasi ziren berriro, Estatu Batuen 1983ko inbasioaz geroztik etenda baitzeuden. Lehen Ministro Keith Mitchelek bisita ofiziala egin zuen Kubara, eta elkarren laguntzarako hitzarmena izenpetu zuen Kubako bere kidearekin. 2004. urtean Ivan urakanak izugarrizko kalteak eragin zituen Grenadan, etxeen %90 desegin zituen; hala ere, oso bizkor berregin zen.

biztanle_zenbatespen

Uharteko biztanle gehienak beltzak dira, Afrikatik eraman zituzten esklaboen ondorengoak. %15 mulatoak edo mestizoak dira, eta horien bizi maila beltzena baino hobea da. Biztanle gehienak kostaldean eta hiriburuan bizi dira.

Ekonomia

Ekonomiaren oinarri nagusiak nekazaritza eta turismoa dira. Batez ere, zitrikoak, platanoa, pinaburua, azukre kanabera, kakaoa, kokoa, kopra eta kotoia lantzen dira, bainila, iltzea, intxaur muskatua eta beste bizigarri batzuez gainera.

Lehen sektorean, abeltzaintza, arrantza (soinberak eta oskoldunak) eta basogintza ez daude oso aurreratuta, eta nekazaritzak baino pisu gutxiago dute nazioaren ekonomian. Dagoen industria apurra nekazaritzako eta arrantzako gaiak eraldatzen dituen janari industria da. Ez dago mearik, ez energia sortzeko baliabiderik. Turismoak gero eta garrantzi handiagoa du nazio ekonomian. Baina langabetuen kopurua oso handia da (biztanleen heren bat), eta NPGa Karibeko apalenetako bat da.

Banaketa administratiboa

Grenada, sei parrokiatan banatzen da:

Carriacou eta Martinika Txikiak, Grenadarekin dependentzia estatusa duten Grenadinak uharteetako bi irla hauek, zazpigarren banaketa administratiboa osatzen dute.

Kultura

hizkuntza_ofizialak

Hizkuntza ofiziala ingelesa da, baina frantses kreolera ere erabiltzen da.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Grenada

(Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.
Grenadako Gobernuaren webgune ofiziala

Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea	Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu Batuak • Antigua eta Barbuda • Bahamak • Barbados • Belize • Costa Rica • Kuba • Dominika • Dominikar Errepublika • El Salvador • Grenada • Guatemala • Haiti • Honduras • Jamaika • Kanada • Mexiko • Nikaragua • Panama • Saint Kitts eta Nevis • Santa Luzia • Saint Vincent eta Grenadinak • Trinidad eta Tobago Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • Guadalupe ∙ Martinika ∙ Saint Barthelemy ∙ Saint Martin ∙ Saint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina Uharte Estatubatuarrak (Ameriketako Estatu Batuak)	Hego Amerika	Estatu burujabeak: Argentina • Bolivia • Brasil • Txile • Kolonbia • Ekuador • Guyana • Paraguai • Peru • Surinam • Uruguai • Venezuela Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)

[Euskaltzaindia-1] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[1]

@@ 6. lerroa: / 6. lerroa: @@
 | bertako_izen = Grenada
 | bandera_irudi = Flag of Grenada.svg
-| armarri_irudi = Grenadacolorcrest.jpg
+| armarri_irudi =
 | lema_nazional = {{lang|en|Ever conscious of God we aspire, build and advance as one people}}
 | mapa_irudi = Grenada_in_its_region.svg