Joseba Sarrionandia

Joseba Sarrionandia

Sarrionandia, 2016an
Datu pertsonalak
Izen osoa	Joseba Sarrionandia Uribelarrea
Ezizena	Sarri
Jaio	1958ko apirilaren 13a (66 urte)
	Iurreta, Bizkaia (Euskal Herria)
Lanak
Landutako testu-erak	Saiakera, Ipuina, Narrazioa, Poesia.
Eraginak
Sarrionandiari eragindakoak	Gabriel Aresti, Yon Etxaide, Jon Mirande, Bernard Etxepare, Vladimir Holan, Celso Emilio Ferreiro, Alvaro Cunqueiro, Herman Melville, Robert Louis Stevenson, Joseph Conrad, Samuel Taylor Coleridge, Fernando Pessoa, Manuel Bandeira, Constantino Cavafis, Jonathan Swift, Edgar Allan Poe.

Joseba Sarrionandia Uribelarrea (Iurreta, Bizkaia, 1958ko apirilaren 13a) euskal idazlea da. Olerki eta narrazio laburren hainbat liburu idatzi ditu, baita eleberri batzuk ere. 1985ean kartzelatik ihes egin zuen, eta ordutik aurrera 31 urtez ezkutuan bizi izan zen. Erbestetik idazten eta zabaltzen zituen bere lanak, izenik gabeko ezlekuetatik, eta kartzelatik alde egin baino hilabete lehenagoko zuri-beltzeko argazki bat izan zen haren irudi identifikagarri bakanetakoa. 2016ko azaroaren hasieran, Etxepare Euskal Institutuak Habanako Unibertsitatean (Kuba) euskal irakurle izendatu zuen Sarrionandia, eta orduantxe jakin zen Habanan bizi dela duela urte batzuetatik. Handik egun gutxira, azaroaren 20an, 31 urtean lehen aldiz, haren argazki eguneratu bat argitaratu zen, Euskal Herriko lau agerkaritan (ZuZeu, Berria, Gara eta Noticias taldea) batera plazaratutako elkarrizketa batean.

Bizitza

Euskal Filologian lizentziatu zen Bilboko Deustuko Unibertsitatean, eta euskara irakasle lan egin zuen. Bergarako UNEDen fonetika irakasle izan zen eta Udako Euskal Unibertsitatean ere parte hartu zuen. Zeruko Argia, Anaitasuna, Jakin eta Oh Euzkadi aldizkarietan eman zituen argitara bere lehen lanak, eta Pott Bandako kideetako bat izan zen, Bernardo Atxaga, Manu Ertzilla, Ruper Ordorika, Jon Juaristi, Joxemari Iturralde eta beste hainbat idazlerekin batera. Euskaltzain urgazlea, Ibaizabal aldizkariaren sortzaileetako bat ere izan zen. Lan originalez gain, literatura unibertsaleko autoreak euskaratu ditu, batez ere ingelesezko literaturakoak, tartean Samuel Taylor Coleridgeen The Rime of the Ancient Mariner (Marinel Zaharraren Balada) poema narratibo luzea, poesia erromantikoaren gailurretako bat. Hainbat idazleen lanak ere itzuli ditu, tartean T. S. Eliot, Manuel Bandeira edo Fernando Pessoa.

Sarrionandia, 1985ean

1980an, ETAko kidea zela eta, Espainiako poliziak atxilotu eta 27 urteko espetxe zigorra ezarri zioten. Harrezkero, preso izatearen errealitatea bere obran hainbat aldiz ukitu du. Urte hartan hainbat literatura-saria irabazi zituen. 1981ean Izuen gordelekuetan barrena lehenengo poema-bilduma argitaratu zuen. Liburuak oihartzun handia izan zuen, eta biziki eragin zien euskal idazle berriei; izan ere, Bitakora kaiera lehen poema manifestutzat ere hartu zuten.

1985eko San Fermin egunean ihes egitea lortu zuen, Martuteneko espetxearen barruan Imanol kantariak emandako kontzertu baten aukera baliatuz, Iñaki Pikabea presoarekin batera bozgorailu batean ostenduta. Gertaera haren omenez Kortatu taldeak Sarri, Sarri kanta ospetsua egin zuen. Ordutik, iheslari bizi da (dagoeneko, Espainiako legeen arabera, haren delituek preskribatu badute ere) eta, hain zuzen, iheslari erbesteratuarena izan da haren obraren beste gai nagusia, Lagun Izoztua eleberrian, esate baterako, ikus daitekeen moduan. Klandestinitatean bizi izan arren, liburuak argitaratzen segitu du eta hainbat musikarirekin elkarlanean aritu da: Mikel Laboa, Ruper Ordorika, Fermin Muguruza eta beste musikari askori helarazi dizkie bere poemak gutunen bidez (ikus artikulu honetako «Diskografia» atala). Esan Ozenki eta Txalaparta diskoetxeek elkarlanean Hau da ene ondasun guzia disko-liburua argitaratu zuten, idazlearen poema musikatuekin.

2011ko urrian Eusko Jaurlaritzak euskarazko saiakeraren Euskadi Literatura Saria eman zion Moroak gara behelaino artean? liburuari esker, baina sariari dagokion dirua atxiki egingo zuela jakinarazi zuen justiziaren aurrean bere egoera erregularizatu artean. Espainiako Auzitegi Nazionalaren Fiskaltzak auzirik ez zuela esan zuenean, diru saria eman zioten.

2016ko azaroaren hasieran, Etxepare Euskal Institutuak Habanako Unibertsitatean (Kuba) euskal irakurle izendatu zuen Sarrionandia, hautaketa prozesu zorrotz baten ostean, eta orduantxe jakin zen Habanan bizi dela duela urte batzuetatik. Eta handik egun gutxira, azaroaren 20an, 31 urtean lehen aldiz, haren argazki eguneratu bat argitaratu zen, Euskal Herriko lau agerkaritan (ZuZeu, Berria, Gara eta Noticias taldea) batera plazaratutako elkarrizketa batean; Jose Goitia kazetariak bi egun lehenago egin zituen hala argazkiak nola elkarrizketa.

Egindako lanak

Poesia

• Izuen gordelekuetan barrena. Bilboko Aurrezki Kutxa, Bilbo, 1981.
• Intxaur azal baten barruan. Eguberri amarauna. Amnistiaren Aldeko Batzordeak, Lizarran inprimatua, 1983.
• Alkohola poemak. Pamiela, Iruñea, 1984. Beste askorekin batera.
• Marinel zaharrak. Elkar, Iruñea, 1987.
• Gartzelako poemak. Susa, Iruñea, 1992.
• Hnuy illa nyha majah yahoo (poemak 1985-1995). Elkar, Donostia, 1995.
• Hau da ene ondasun guzia. Txalaparta, Tafalla, 1999. Disko-liburua.
• XX. mendeko poesia kaierak: Joseba Sarrionandia. Susa, Iruñea, 2002. Koldo Izagirreren antologia.
• Hilda dago poesia?. Pamiela, Iruñea, 2016. Euskaraz eta gaztelaniaz edizioa.

Narrazioa

• Narrazioak. Elkar, Donostia, 1983.
• Atabala eta euria. Elkar, Donostia, 1986.
• Ifar aldeko orduak. Elkar, Donostia, 1990.
• Han izanik hona naiz. Elkar, Donostia, 1992.
• Miopeak, bizikletak eta beste langabetu batzuk. Erein, Donostia, 1995.
• Lagun izoztua Elkar, Donostia, 2001.
• Kolosala izango da. Txalaparta, Tafalla. 2003.
• Narrazio guztiak (1979-1990). Elkar, Donostia, 2011.

Saiakera

• Ni ez naiz hemengoa. Pamiela, Iruñea, 1985.
• Marginalia. Elkar, Donostia, 1988.
• Ez gara gure baitakoak. Pamiela, Iruñea, 1989.
• Hitzen ondoeza. Txalaparta, Tafalla, 1997.
• Akordatzen. Txalaparta, Tafalla, 2004.
• Moroak gara behelaino artean?. Pamiela, Iruñea, 2010.
• Lapur banden etika ala politika. Pamiela, Iruñea, 2015.
• Durangoko Azoka 1965-2015. Gerediaga Elkartea, Durango, 2015. Jesus Mari Arruabarrena eta Txelu Angoitiarekin lana.

Haur literatura

• Izeba Mariasunen ipuinak. Elkar, Donostia, 1989.
• Ainhoari gutunak. Elkar, Donostia, 1990.
• Harrapatutako txorien hegalak. Baigorri argitaletxea, Bilbo, 2005. Euskaraz eta inglesez edizioa.
• Gau ilunekoak. Elkar, Donostia, 2008.
• Munduko zazpi herrialdetako ipuinak. Pamiela, Iruñea, 2008.
• Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako. Xangorin, Donostia, 2010.

Komiki

• Zitroi ur komikiak: Joseba Sarrionandia komikitan. Txalaparta eta Napartheid, 2000. Koldo Almandozekin lana.

Itzulpenak (alter ego batzuk)

Joseba Sarrionandiak, gainera, hainbat idazleren lanak itzuli ditu, eta haiei buruz askotan jarduten da bere liburuetan:

• Thomas Stearns Eliot (St. Louis, Missouri, 1888-1965). T. S. Eliot euskaraz. Hordago, Donostia, 1983. Lur eremua poema.
• Konstantino Kavafis (Alexandria, 1863-1933).
• Fernando Pessoa (Lisboa, 1888-1935). Marinela. Susa, Zarautz, 1985. Euskaraz eta portugesaz edizioa.
• Hamahiru ate. Umore beltzaren antologia. Elkar, Donostia, 1985. Mitxel Sarasketarekin batera.
• Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak. Pamiela, Iruñea, 1985.
• Hezurrezko xirulak. Elkar, Donostia, 1991.
• Poemas naufragos. Galegoz heldutako poemak. Susa, Zarautz, 1991. Euskaraz eta galegoz edizioa.
• Samuel Taylor Coleridge (Ottery St. Mary, Devonshire, 1772-1834). Marinel zaharraren balada. Pamiela, Iruñea, 1995. Euskaraz eta inglesez edizioa.
• Manuel Bandeira (Recife, Pernambuco, 1886-1968). Antologia. Pamiela, Iruñea, 1999.
• Marcel Schwob (Chaville, Hauts-de-Seine, 1867-1905). Haurren gurutzada.
• Dolf Verroen (Delft, Hego Holanda, 1928). Neure neure esklaboa. Elkar, Donostia, 2009.

Beste hizkuntzetan

Sarrionandiaren lanak hainbat erdaratara itzuli dituzte:

Narrazioak

• Katalanez: Narracions. Editorial Pòrtic, Bartzelona, 1986. Itzultzailea: Josep Daurella.
• Italieraz: Lo scrittore e la sua ombra. Giovanni Tranchida editore, Milan, 2002. Itzultzailea: Roberta Gozzi.

Ni ez naiz hemengoa

• Gaztelaniaz: No soy de aquí. Hiru, Hondarribia, 1991 (Orain, Hernani, 1995). Itzultzailea: Bego Montorio.
• Alemanez: Von Nirgendwo und Uberall. Verlag Libertäre Assoziation, Hanburgo, 1995. Itzultzailea: Ruth Baier.
• Katalanez: Jo no sóc d'aquí. Pol·len Edicions, Bartzelona, 2014. Itzultzailea: Maria Colera Intxausti eta Ainara Munt Ojanguren.

Atabala eta euria

• Galegoz (argitaragabea): Chuva e tamboril. Itzultzailea: Tereixa Hernandez Adeba.

Hau da ene ondasun guzia

• Bost hizkuntzatan argitaraturiko lana (euskaraz, alemanez, ingelesez, gaztelaniaz eta frantsesez): Hau da ene ondasun guzia. Txalaparta, Tafalla, 1999.

Harrapatutako txorien hegalak

• Inglesez: Trapped bird's wings. Baigorri, Bilbo, 2005. Euskarazko eta inglesezko edizioa. Itzultzailea: Diana Draper.

Lagun izoztua

• Alemanez: Der gefrorene Mann. Blumenbar, Munich, 2007. Itzultzaileak: Petra Elser eta Raul Zelik.

Moroak gara behelaino artean?

• Gaztelaniaz: ¿Somos como moros en la niebla?. Pamiela, Iruñea, 2012. Itzultzailea: Javier Rodríguez Hidalgo.
• Katalanez: Som com moros dins la boira?. Pol·len Edicions, Bartzelona, 2013. Itzultzailea: Ainara Munt Ojanguren.

Poesia antologiak

• Galegoz: Tempo de exilio. Kalandraka, Pontevedra, 2014. Euskarazko eta galegozko edizioa. Itzultzailea: Isaac Xubín.
• Gaztelaniaz: ¿La poesía está muerta?. Pamiela, Iruñea, 2016. Euskaraz eta gaztelaniaz edizioa. Itzultzailea: Joseba Sarrionandia.

Kolosala izango da

• Gaztelaniaz: Será colosal. Txalaparta, Tafalla, 2016. Itzultzailea: Daniel Escribano Riera.

Kazetaritzako kolaborazioak

• Pott aldizkariarekin.
• Zeruko Argia aldizkariarekin.
• Ibaizabal aldizkariarekin.
• Anaitasuna aldizkariarekin.
• Nabarra aldizkariarekin.
• Xaguxarra aldizkariarekin.

Sariak

• Ignacio Aldekoa Saria 1980an Maggie, indazu kamamila ipuinagatik.
• Resurreccion Maria Azkue Saria 1980an Izuen gordelekuetan barrenagatik.
• Bilbaoko Hiriaren Saria 1980an Enperadore eroa ipuinagatik.
• Kritika Saria 1986an Atabala eta euriagatik eta 2001ean Lagun izoztuagatik.
• Euskadi Saria 2011n, saiakera arloan, Moroak gara behelaino artean? lanagatik.

Ikuskizunak

• Hnuy illa... Kukai Dantza Konpainia eta Tanttaka Teatroa, Mireia Gabilondoren zuzendaritza, 2008.
• Aulki hutsa. Le Pettit Teatre de Pain, Ander Lipusaren zuzendaritza, 2008.
• Han izanik, hona naiz. Apurka antzerki taldea, Borja Ruizaren zuzendaritza, 2009.
• Decir lluvia y que llueva. Kabia, Gaitzerdi Teatroren ikerkuntza dramatikorako gunea, Borja Ruizaren zuzendaritza, 2010.
• Koblakariak behar ditugu. Karrika antzerki taldea, Gotzon Barandiaran, Miren Amuriza, Eñaut Elorrieta eta Unai Iturriagarekin, 2010.

Diskografia

Joseba Sarrionaindiaren olerkiak hainbat abestiren letra izan dira:

• Ni ez naiz Noruegako errege. Ruper Ordorika, 1983

Galtzetan gordetzeko koblak

Alberto Caeiroren bisita

• Sei. Mikel Laboa, 1985

Sorterriko koblak

• In fraganti. Oskorri, 1986

Arratseko fadoa

Biolin musikaz

• Mea kulperik ez. Imanol, 1986

Oroimeneko portua

• Datorrena datorrela. Oskorri, 1989

Inork agintzen ez didalako

• Euskal kantu txapelketa. Kea, 1989

Hi oroituz

• Euskal kantu txapelketa. Zatiki, 1989

Inork agintzen ez didalako

• Hamabi. Mikel Laboa, 1989

Lili bat

• Ez da posible. Ruper Ordorika, 1990

Ene begiek

• Zu zeu. Gontzal Mendibil, 1990

Bost minutuko bisita?

• Badok hamahiru. Oskorri, 1992

Marinel batzu

• Ebihotz. Eltzegor, 1992

Hil ez da deus hiltzen

• Alivio rápido. Nación Reixa, 1994

Encuentros con Sarri en Nación Reixa

• Hamalau. Mikel Laboa, 1994

Hegazti errariak

Nao es tu faculdade de sentir

Oroitzen zaitudanean, ama

Gure oroitzapenak

• Jexuxmai & Noizbehinka. Jexuxmai & Noizbehinka, 1994

Sustraiak

Amodio poema

Azkenengo trena

• Apaiz gaztea. Mikel Elizaga, 1995

Amodioa

• Zertarako mugak jarri. Mikel Markez, 1995

Preso egon denaren gogoa

• Deabruak guarda!! Deabruak Teilatuetan, 1996

Hau da ene ondasun guzia

• Fran Lasuen & Eskuadra Zarra. Fran Lasuen, 1996

Oroimeneko portua

Ez dut gure herria saltzeko

• Hori bera da denen ixtorioa. Imanol, 1996

Aldaketarik aldaketa

• Aise. Jabier Muguruza, 1997

Linguae Vasconum Primitiae

• Azkena. Bittor Aiape, 1997

Defenda ezazue zuen bake beltza

Lagun presoak

• Denboratik at. Jexuxmai & Noizbehinka, 1997

Esku ahurreko marrak

Bunba, blaf

Thames gozoa

Besterriko koblak

• Dabilen harria. Ruper Ordorika, 1998

Martin Larralde

Gutunei koblak

• ...eta legeaz landako gure mintzairan solastuko. Naun, 1998

Kaleko kronika

• Nahiezkero. Dantzut, 1998

Territorio librea

• Brigadistak Sound System. Fermin Muguruza, 1999

Eguraldi lainotsua hiriburuan

11 aldaketa

• Ikasten. Berri Txarrak, 1999

Aspaldian utzitako zelda

• Sorterrira. Trepi eta Arawak, 1999

Herri proiektua

Bake beltza

• Zuzenean II - Gernika. Mikel Laboa, 1999

Kiromantzidxa (Lekeitio 10)

• Ez diren gauzak. Jexuxmai & Noizbehinka, 1999

Ez diren gauzak

Albisteak

Sorlekuaren kanta

Talaieroaren gogoeta

• FM 99.00 Dub Manifest. Fermin Muguruza, 2000

Mendebaldarketa

• Ikus. Ikus, 2000

Zertarako?

• Eskuak/Ukabilak. Berri Txarrak, 2001

Mundua begiratzeko leihoak

• Meatzaldea. Sagarroi, 2001

Sagarroiak

• Kantuok jartzen ditut. Ruper Ordorika, 2003

Kantuaren gauza galdua

• Xoriek - 17. Mikel Laboa, 2005

Sustraiak han dituenak

Xoriak (Xorien ihesa)

• Biluzik. Kauta, 2006

Norbere akaberari buruzko mintzaldia

• Memoriaren mapan. Ruper Ordorika, 2006

(Kantu guztiak)

• Pentsamendu hutsak. Mikel Aranzabal, 2006

Gose grebako hogeigarren egunean

• Argiak. Ken Zazpi, 2007

Gaueko Argiak

• Elkarrekin. Kasu!, 2007

Geografia

• Elkarrekin. Xopapo, 2007

Sustraiak han dituenak

• Konplitzeak. Jabier Muguruza, 2007

Norbere akaberari buruzko mintzaldia

• Ortzemugak begietan. Ken Zazpi, 2010

Hemen gaude

Giltzak

• Rock & Ron. Ze Esatek!, 2011

Esperantza

• Deserriko kantak. Eñaut Elorrieta, 2013

Geografia

Besamotzaren besoa

Itzulera

• Gosariak. Gose, 2014

(Kantu guztiak)

Bibliografia

• Aitzpea Azkorbebeitia. [1]. Joseba Sarrionandia: Irakurketa proposamen bat. Labayru Ikastegia-Amorebietako Udala-ren argitaratuta. Bilbo, 1998.
• Koldo Izagirre. Incursiones en territorio enemigo. Pamiela argitaletxea. Iruñea, 1997
• Jon Kortazar. Lurra eta luma. Euskal poesia 80ko hamarkadan. Labayru Ikastegia, Bilbo, 1997
• Maria Jose Olaziregi. Literatur irakurketaren gaurkotasuna, gazteen zaletasun eta jokabideak. Egan, 1996.
• Lourdes Otaegi. Joseba Sarrionandia y el destino del viejo marinero. Insula, Madril, 1998.
• Joan Mari Torrealdai. Euskal Kultura gaur. Liburuen mundua. Jakin, 1997
• Kirmen Uribe. Asalto a los cielos: Estética y escritura en la poesía de Atxaga y Sarrionandia. Insula, Madril, 1998.
• Askoren artean. Euskal Literatura Urratzen. Labayru Ikastegia, Bilbo, 1986.
• Hasier Etxeberria. Bost Idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan. Alberdania, 2002.
• Txalaparta aldizkaria, 36 zenb., 2007, 25 orr.

Ikus, gainera

• Bizkaiko idazleen zerrenda

Kanpo loturak

Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: Joseba Sarrionandia

• Joseba Sarrionandia: «Literatura, bizitzeko modua besterik ez da» Elkarrizketa Argia astekarian (1984)
• Joseba Sarrionandia: «Abuztuan bidali zidaten karta bal oraindik itxoiten nago» Elkarrizketa Argia astekarian (1985)
• Joseba Sarrionandia: «Espainolek gutaz esaten dituzten gezur batzuk asumitu ditugu» Elkarrizketa Argia astekariko 2.000. alean (2005)
• Pott aldizkariaren ale guztiak.
• Literaturaren Zubitegia.
• Auñamendi entziklopedia.
• Sarrionaindiaren olerki bat hizkuntza ezberdinetara itzultzeko wiki proiektua.
• Izuen gordelekuetan barrena, irakurgaia.
• Gartzelako poemak, irakurgaia.
• Hau da ene ondasun guzia, poema batzuk bere ahotsez (audioa).
• "Inork agintzen ez didalako", "Literatura eta iraultza", "Gose grebako hogeigarren egunean" eta "Zita", irakurgaia.
• Bihotz Bakartien Kluban Sarrionandiaren hitzak, irakurgaia.
• Joseba Sarrionandia, iheslari politikoen kolektiboaren izenean (bideoa).
• "Zertarako behar dut elefante zuri bat?", Marie Darrieussecq idazleak Sarrionandiari egindako elkarrizketa zuzeu albistarian.
• Gorka Bereziartuak eta Andoni Olariagak Joseba Sarrionandiari egindako elkarrizketa hAUSnART aldizkariaren 0. alea. 2011, apirila.
• Kasu! taldearen Geografia kanta Joseba Sarrionandiaren hitzak erabilita

• Datuak: Q237039
• Multimedia: Joseba Sarrionandia / Q237039
• Aipu famatuak: Joseba Sarrionandia