Lurrun-makina: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t +barne lotura: zentral elektriko
21. lerroa: 21. lerroa:
[[Fitxategi:Newcomen atmospheric engine animation.gif|thumb|200px|Newcomen-en makinaren funtzionamenduaren animazioa.]]
[[Fitxategi:Newcomen atmospheric engine animation.gif|thumb|200px|Newcomen-en makinaren funtzionamenduaren animazioa.]]


[[Joseph Black]]-en laguntzarekin, bero sorra aurkitzera bultzatuko zuten ikerkuntzetan lanpetuta zebilela, Newcomen-en makina hobetzeko helburua hartu zuen [[James Watt]]-ek. Saiakuntzetan zehar, lurrina ura baino bero-erreserba askoz handiagoa zela ohartu zen. Ondorioztatu zuen Newcomen-en artisau-makinan sortzen ziren bero-galerak mugatu behar zirela erregai-kontsumoa txikitzeko, makina hauen eragozpen nagusia zena. Arazoa aztertzerakoan, hainbat fenomenoz jabetu zen: lurrina hozteko prozesuak hutsa nahikoa lortzeko makina mugitzeko, lurrunaren hondar-presioa eta zilindroak berak sortutako galerak. Bere ondorengo saiakuntzetan, benetako zientzia-lanetan murgilduta, zilindroa temperatura berdinean mantendu behar zela ondorioztatu zuen.Bere hitzen arabera, larunbat eder batean paseatzen ari zen bitartean, makinari buruz hausnartzen ari zela, ideia bat bururatu zitzaion: “lurruna gorputz [[elastiko]]a denez, hutsean hauspeatuko da. Beraz , [[zilindro]]a asetutako andel batekin elkartuta egongo balitz, bertan hauspeatuko litzateke kondentsatuz, zilindroa hoztu gabe”.
[[Joseph Black]]-en laguntzarekin, bero sorra aurkitzera bultzatuko zuten ikerkuntzetan lanpetuta zebilela, Newcomen-en makina hobetzeko helburua hartu zuen [[James Watt]]-ek. Saiakuntzetan zehar, lurrina ura baino bero-erreserba askoz handiagoa zela ohartu zen. Ondorioztatu zuen Newcomen-en artisau-makinan sortzen ziren bero-galerak mugatu behar zirela erregai-kontsumoa txikitzeko, makina hauen eragozpen nagusia zena. Arazoa aztertzerakoan, hainbat fenomenoz jabetu zen: lurrina hozteko prozesuak hutsa nahikoa lortzeko makina mugitzeko, lurrunaren hondar-presioa eta zilindroak berak sortutako galerak. Bere ondorengo saiakuntzetan, benetako zientzia-lanetan murgilduta, zilindroa temperatura berdinean mantendu behar zela ondorioztatu zuen. Bere hitzen arabera, larunbat eder batean paseatzen ari zen bitartean, makinari buruz hausnartzen ari zela, ideia bat bururatu zitzaion: “lurruna gorputz [[Elastikotasun (fisika)|elastiko]]a denez, hutsean hauspeatuko da. Beraz , [[zilindro]]a asetutako andel batekin elkartuta egongo balitz, bertan hauspeatuko litzateke kondentsatuz, zilindroa hoztu gabe”.


Hala ere, banatutako kondentsadorearen garapenak eta hobekuntzak behartsu utzi zuten Watt, eta 1765ean enplegua bilatu eta bere lana baztertu behar izan zuen. 1767an John Roebuck-ek bere saiakuntzak eta ustiapen komertziala finantzatzea onartu zuen, patentearen onuren bi herenen truke. 1768an Watt-ek modu egokian jarduten zuen eredu bat eraiki zuen, inperfektua, eta hurrengo urtean patente-eskaera aurkeztu zuten. Hainbat gorabehera ekonomiko ondoren, Roebuck bere zatiari uko ugin zion, Matthew Boulton-en onuran.Azkenean, Boulton-ek eta Watt-ek praktikara eraman zuten bere asmaketa eta baita beste hobekuntza batzuk ere.
Hala ere, banatutako kondentsadorearen garapenak eta hobekuntzak behartsu utzi zuten Watt, eta 1765ean enplegua bilatu eta bere lana baztertu behar izan zuen. 1767an John Roebuck-ek bere saiakuntzak eta ustiapen komertziala finantzatzea onartu zuen, patentearen onuren bi herenen truke. 1768an Watt-ek modu egokian jarduten zuen eredu bat eraiki zuen, inperfektua, eta hurrengo urtean patente-eskaera aurkeztu zuten. Hainbat gorabehera ekonomiko ondoren, Roebuck bere zatiari uko ugin zion, Matthew Boulton-en onuran.Azkenean, Boulton-ek eta Watt-ek praktikara eraman zuten bere asmaketa eta baita beste hobekuntza batzuk ere.


1774an, lehenengo makina eraiki zen Kinneil-en, Boroughstoness-etik hurbil. Hemendik aurrera lurrun-makinaren historioa Boulton & Watt firmarena izango da, eta barneratutako hobekuntza gehienak Watt-ek asmatutakoak izango dira, hauen artean: Watt-en paralelogramoa, lurrin-hedapena, efektu bikoitzeko makina (non lurrinak pistoiaren bi aurpegietan eragiten duen), eta abar.
1774an, lehenengo makina eraiki zen Kinneil-en, Boroughstoness-etik hurbil. Hemendik aurrera lurrun-makinaren historioa Boulton & Watt firmarena izango da, eta barneratutako hobekuntza gehienak Watt-ek asmatutakoak izango dira, hauen artean: Watt-en paralelogramoa, lurrin-hedapena, efektu bikoitzeko makina (non lurrinak pistoiaren bi aurpegietan eragiten duen), eta abar.

20:50, 15 otsaila 2017ko berrikusketa

Lurrun makina funtzionamenduan. ezkerreko gezi gorria lurrun beroa sartzen dela adierazten du eta gezi urdina zirkuitua igaro duen lurruna ateratzen adierazten du.

Lurrun-makina uraren energia termikoa energia mekanikoan eraldatzen duen kanpo-errekuntzako motor bat da. Ura irakitea orain dela 2000 urte baino gehiago asmatu zen, nahiz eta azken 300 urtetan izan duen garapen handia energia eta mugimendua lortzeko. Hasiera batean meatzetan ura ateratzeko sistemak baziren ere geroago mugimendu birakaria lineal bihurtzeko sistemak asmatu zirenean makinaria ugari sortu zen. Lurrun-makina ura eta ikatza edo zura dagoen edozein lekutan jar daiteke funtzionamenduan, lehenago sistema hidraulikoek mugimenduan zegoen ura eskatzen zuten bitartean. Trenaren garapenean funtsezkoa izan zen eta gaur egun ur beroak biratzen dituen turbinak zentral elektrikoetan erabiltzen dira, munduko elektrizitatearen %80a sortuz. Energia nuklearrak, eguzki-energiak eta zentral termikoek erabiltzen dute. Funtsean, betebehar-zikloa bi fasetan banatzen da:

  1. Itxirik dagoen galdara batean ura irakiten da eta lurruna sortzen da. Honek sortzen duen espantsioak zilindro bat mugitzen du, pistoi bat bultzatuz. Mugimendu hori alternatiboa da baina biela eta biradera mekanismo batekin sistemak energia hori birakari bilakatzea lortzen du. Bidearen bukaerara heltzen denean enboloa hasierara itzultzen da eta ur-lurruna kanpora isurtzen da inertzi bolanteak duen energia zinetikoa erabiliz.
  2. Lurrun-presioa balbula sorta batzuen bidez kontrolatzen da eta hauek lurrun-emariaren kargaren zaharberritze-prozesua erregulatzen dute. Hau da, zilindrora sartzen eta irteten den lurrun kantitatea erregulatzen dute.

Gaur egun elektrizitatea sortzeko erabiltzen diren lurrinezko makina modernoek jada ez dute erabiltzen pistoi edo desplazamendu positiboa deskribatzen duen makina, baizik eta turbomakinak erabiltzen dira. Hauetan, etengabeko lurrun-fluxuarekin turbina bat zeharkatzen dute eta honen ardatza biratzen da. Adibidez, gaur egun ur-lurruna biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko elektrizitatearen %80a sortuz. Energia nuklearrak, eguzki-energiak eta zentral termikoek erabiltzen dute.

Bilakaera historikoa

lurrun-trena.

Lurrun-makinan datza lehenengo Industria Iraultza. Ingalaterran XVIII. mendearen bukaeran eta ia XIX. mende erdia arte, Mendebaldeko Europako herrialde nagusietan eta Estatu Batuetan nabarmenki bizkortu zuen garapen ekonomikoa. 1890 eta 1930 urte bitartean ikatzez bultzatutako lurrun-makinaren erabilera murriztu zen; petroliotik eratorritako hidrokarburoak erregai gisa erabiltzen duten barne-errekuntzako motorrei bidea eman zien.

Asko saiatu dira lurrun-makinaren asmakuntza data edo asmatzailea zehazten. Asmakuntza hau izen bakar bati lotzeko saiakera alferrikakoa izan zen. Bere garapen historikoan zehar izen asko azaltzen dira, Heron-en konpilaziotik James Watt-en makina sofistikatuetara. Lurrun-makinak hobekuntza ugari izan zituen Ingalaterran eta batez ere hasi berri zen Industri Iraultzaren testuinguruan, XVII. eta XVIII. mendeetan.

Jerome Ayanz eta Beaumont militar, margolari eta musikari kosmografo, baina gehienbat asmatzaile espainiarrak, ezagutzen den lurrun-makinaren lehen patentea erregistratu zuen 1606. urtean. Beraz, lurrun-makinaren asmatzailetzat har daiteke. Izan ere, patente honen berri duela gutxi izan zen. Jendeak ezezaguna duen datua da.

Hedapen-Makina

Newcomen-en makinaren funtzionamenduaren animazioa.

Joseph Black-en laguntzarekin, bero sorra aurkitzera bultzatuko zuten ikerkuntzetan lanpetuta zebilela, Newcomen-en makina hobetzeko helburua hartu zuen James Watt-ek. Saiakuntzetan zehar, lurrina ura baino bero-erreserba askoz handiagoa zela ohartu zen. Ondorioztatu zuen Newcomen-en artisau-makinan sortzen ziren bero-galerak mugatu behar zirela erregai-kontsumoa txikitzeko, makina hauen eragozpen nagusia zena. Arazoa aztertzerakoan, hainbat fenomenoz jabetu zen: lurrina hozteko prozesuak hutsa nahikoa lortzeko makina mugitzeko, lurrunaren hondar-presioa eta zilindroak berak sortutako galerak. Bere ondorengo saiakuntzetan, benetako zientzia-lanetan murgilduta, zilindroa temperatura berdinean mantendu behar zela ondorioztatu zuen. Bere hitzen arabera, larunbat eder batean paseatzen ari zen bitartean, makinari buruz hausnartzen ari zela, ideia bat bururatu zitzaion: “lurruna gorputz elastikoa denez, hutsean hauspeatuko da. Beraz , zilindroa asetutako andel batekin elkartuta egongo balitz, bertan hauspeatuko litzateke kondentsatuz, zilindroa hoztu gabe”.

Hala ere, banatutako kondentsadorearen garapenak eta hobekuntzak behartsu utzi zuten Watt, eta 1765ean enplegua bilatu eta bere lana baztertu behar izan zuen. 1767an John Roebuck-ek bere saiakuntzak eta ustiapen komertziala finantzatzea onartu zuen, patentearen onuren bi herenen truke. 1768an Watt-ek modu egokian jarduten zuen eredu bat eraiki zuen, inperfektua, eta hurrengo urtean patente-eskaera aurkeztu zuten. Hainbat gorabehera ekonomiko ondoren, Roebuck bere zatiari uko ugin zion, Matthew Boulton-en onuran.Azkenean, Boulton-ek eta Watt-ek praktikara eraman zuten bere asmaketa eta baita beste hobekuntza batzuk ere.

1774an, lehenengo makina eraiki zen Kinneil-en, Boroughstoness-etik hurbil. Hemendik aurrera lurrun-makinaren historioa Boulton & Watt firmarena izango da, eta barneratutako hobekuntza gehienak Watt-ek asmatutakoak izango dira, hauen artean: Watt-en paralelogramoa, lurrin-hedapena, efektu bikoitzeko makina (non lurrinak pistoiaren bi aurpegietan eragiten duen), eta abar.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Lurrun-makina Aldatu lotura Wikidatan