Gartzia II.a Santxitz: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Urtar (eztabaida | ekarpenak)
2.536 edits
No edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
24. lerroa: 24. lerroa:


== Biografia ==
== Biografia ==
[[Antso I.a Gartzez]] [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko erregearen]] eta [[Tota Aznar|Tota]] erreginaren semea, ama [[Orti I.a Gartzez|Orti Gartzez]] erregearen iloba zuen.<ref>{{erreferentzia | abizena = Salas Merino | izena = Vicente | izenburua = La Genealogía de Los Reyes de España | url = http://books.google.com/books?id=s-YxL2tIbEgC&pg=PA216 | edizioa = 4 | urtea = 2008 | argitaletxea = Visión Libros | lekua = Madril | isbn = 978-84-9821-767-4 | orrialdea = 216–218}}</ref>
[[Antso I.a Gartzez]] [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko erregearen]] eta [[Tota Azearitz|Tota]] erreginaren semea, ama [[Orti I.a Gartzez|Orti Gartzez]] erregearen iloba zuen.<ref>{{erreferentzia | abizena = Salas Merino | izena = Vicente | izenburua = La Genealogía de Los Reyes de España | url = http://books.google.com/books?id=s-YxL2tIbEgC&pg=PA216 | edizioa = 4 | urtea = 2008 | argitaletxea = Visión Libros | lekua = Madril | isbn = 978-84-9821-767-4 | orrialdea = 216–218}}</ref>


[[Antso I.a Gartzez]] hil zenean, [[925]]ko [[abenduaren 10]]ean, Gartzea Sanoitzek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, [[Semero Gartzez]] osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker ([[Abd ar-Rahman III.a]] bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen.
[[Antso I.a Gartzez]] hil zenean, [[925]]ko [[abenduaren 10]]ean, Gartzea Sanoitzek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, [[Semero Gartzez]] osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker ([[Abd ar-Rahman III.a]] bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen.
32. lerroa: 32. lerroa:
Gartzea Sanoitzen hiru arrebek [[Leongo Erresuma]]ko erregeak ezkondu zituen<ref name= "can"/>: Urrakak [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]], Antsak [[Ordoño II.a Leongoa|Ordoño II.a]] eta Onekak [[Alfontso IV.a Leongoa|Alfontso IV.a]]. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]] hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan.
Gartzea Sanoitzen hiru arrebek [[Leongo Erresuma]]ko erregeak ezkondu zituen<ref name= "can"/>: Urrakak [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]], Antsak [[Ordoño II.a Leongoa|Ordoño II.a]] eta Onekak [[Alfontso IV.a Leongoa|Alfontso IV.a]]. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]] hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan.


937an, [[Ramiro II.a Leongoa]]rekin eta Zaragozako ''[[vali (Islam)|wali]]''a zen Muhammad ibn Hashimekin bat egin zuen. Honen aurka, Abderraman III.ak Gartzearen lurraldeetara eraman zuen urte hartako bere espedizioa [[Calatayud]] eta [[Zaragoza]]tik pasa ondoren.<ref>{{erreferentzia|egilea=[[Encyclopedia Britannica]]|izenburua='Abd ar-Rahman III |edizioa=15 |urtea=2010| liburukia=I: A-Ak - Bayes|lekua= Chicago, IL|isbn=978-1-59339-837-8|orrialdea=17–18}}</ref>
937an, [[Ramiro II.a Leongoa]]rekin eta Zaragozako ''[[vali (Islam)|wali]]''a zen Muhammad ibn Hashimekin bat egin zuen. Honen aurka, Abderraman III.ak Gartzearen lurraldeetara eraman zuen urte hartako bere espedizioa [[Calatayud]] eta [[Zaragoza]]tik pasa ondoren.<ref>{{erreferentzia|egilea=[[Encyclopædia Britannica|Encyclopedia Britannica]]|izenburua='Abd ar-Rahman III |edizioa=15 |urtea=2010| liburukia=I: A-Ak - Bayes|lekua= Chicago, IL|isbn=978-1-59339-837-8|orrialdea=17–18}}</ref>


939. urtean, Gartzea Sanoitzek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako [[Fernán González|Fernan Gonzalez]] eta Asturiasko eta Galiziako gudataldeekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen [[Simancasko gudua]]n.<ref name= "mar">{{erreferentzia| abizena = Martínez Díez|izena= Gonzalo|izenburua = Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus | urtea = 2007| lekua = Madril| argitaletxea= Marcial Pons Historia| isbn = 978-84-96467-47-7|orrialdea = 29}}</ref>
939. urtean, Gartzea Sanoitzek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako [[Fernán González|Fernan Gonzalez]] eta Asturiasko eta Galiziako gudataldeekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen [[Simancasko gudua]]n.<ref name= "mar">{{erreferentzia| abizena = Martínez Díez|izena= Gonzalo|izenburua = Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus | urtea = 2007| lekua = Madril| argitaletxea= Marcial Pons Historia| isbn = 978-84-96467-47-7|orrialdea = 29}}</ref>
42. lerroa: 42. lerroa:
961ean [[Gaztelako konderria]] eta Leongo Erresumaren arteko liskarretan parte hartu zuen, Fernan Gonzalez, Gaztelako kondea, harrapatuz, baino ez zien musulmanei entregatu.
961ean [[Gaztelako konderria]] eta Leongo Erresumaren arteko liskarretan parte hartu zuen, Fernan Gonzalez, Gaztelako kondea, harrapatuz, baino ez zien musulmanei entregatu.


963an [[Kordobako Kaliferria|Kordobako]] [[Al-Hakam II.a]] kalifaren aurka beste kristauen arteko elkartasuna osatu zuen baina omeiatarrek garaipena lortu zuten.<ref>{{erreferentzia|egilea=Biografías y Vidas|izenburua=García Sánchez I|url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/g/garcia_ii_sanchez_i_2.htm}}</ref>
963an [[Kordobako Kalifa-herria|Kordobako]] [[Al-Hakam II.a]] kalifaren aurka beste kristauen arteko elkartasuna osatu zuen baina omeiatarrek garaipena lortu zuten.<ref>{{erreferentzia|egilea=Biografías y Vidas|izenburua=García Sánchez I|url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/g/garcia_ii_sanchez_i_2.htm}}</ref>


970eko otsailaren 22an hil zen. Doneztebeko eliza txikiaren portikoan hilobiratu zuten, [[Deioko gaztelua]]n.
970eko otsailaren 22an hil zen. Doneztebeko eliza txikiaren portikoan hilobiratu zuten, [[Deioko gaztelua]]n.
50. lerroa: 50. lerroa:


* [[Antso II.a Gartzez Abarka|Antso II.a Gartzez]] "Abarka", Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
* [[Antso II.a Gartzez Abarka|Antso II.a Gartzez]] "Abarka", Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
* Tota Gartzez<ref>991ko otsailaren 15ean, [[Leire]]n, Antso Gartzez "Abarka" erregeak eta Tota bere arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta mahatsondo bat Arzangin eman zizkioten</ref><ref>{{erreferentzia|abizena= Martín Duque|izena= Ángel J.| izenburua = Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII)| urtea = 1983|argitaletxea = Vianako Printzearen Erakundea| issn = 235-0625-8}}</ref>
* Tota Gartzez<ref>991ko otsailaren 15ean, [[Leireko monasterioa|Leiren]], Antso Gartzez "Abarka" erregeak eta Tota bere arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta mahatsondo bat Arzangin eman zizkioten</ref><ref>{{erreferentzia|abizena= Martín Duque|izena= Ángel J.| izenburua = Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII)| urtea = 1983|argitaletxea = Vianako Printzearen Erakundea| issn = 235-0625-8}}</ref>
* [[Urraka Gartzia (X. mendea)|Urraka Gartzez]],<ref name= "can"/> lehendabizikoz [[Fernán González|Fernan Gonzalez]] Gaztelako kondea ezkondu zuen. 970ean alargun bilakatu zenean, Urraka Iruñera itzuli zen. 972ko uztailean, bigarrenez, [[Gilen Antso Gaskoiniakoa|Gilen Gaskoniakoa]] ezkondu zuen.<ref name= "mar"/> 1008an Urraka jada hilda zegoen, [[Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa]] bere semeak hala esan baitzuen.<ref>{{erreferentzia|abizena = Salazar y Acha|izena= Jaime de|izenburua = Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval|urtea = 2006|aldizkaria = En la España medieval| alea = 1|orrialdea = 37|issn= 0214-3038| url = http://revistas.ucm.es/index.php/ELEM/article/view/ELEM0606220029A/21565|ref=CITAREFSalazar y Acha2006}}</ref>
* [[Urraka Gartzia (X. mendea)|Urraka Gartzez]],<ref name= "can"/> lehendabizikoz [[Fernán González|Fernan Gonzalez]] Gaztelako kondea ezkondu zuen. 970ean alargun bilakatu zenean, Urraka Iruñera itzuli zen. 972ko uztailean, bigarrenez, [[Gilen Sanoitz Gaskoiniakoa|Gilen Gaskoniakoa]] ezkondu zuen.<ref name= "mar"/> 1008an Urraka jada hilda zegoen, [[Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa]] bere semeak hala esan baitzuen.<ref>{{erreferentzia|abizena = Salazar y Acha|izena= Jaime de|izenburua = Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval|urtea = 2006|aldizkaria = En la España medieval| alea = 1|orrialdea = 37|issn= 0214-3038| url = http://revistas.ucm.es/index.php/ELEM/article/view/ELEM0606220029A/21565|ref=CITAREFSalazar y Acha2006}}</ref>


943 baino lehen, bigarrenez, [[Teresa Leongoa|Teresa Ramirez]], [[Ramiro II.a Leongoa]]ren alaba ezkondu zuen. Bi seme izan zituzten:
943 baino lehen, bigarrenez, [[Teresa Leongoa|Teresa Ramirez]], [[Ramiro II.a Leongoa]]ren alaba ezkondu zuen. Bi seme izan zituzten:
* [[Ramiro Gartzia Viguerakoa|Ramiro Gartzez]], [[Viguerako Erresuma|Viguerako lehen erregea]].<ref name= "mar"/> 981eko uztailaren 9an hil zen [[Almanzor]] borrokatzen ari zela.<ref name= "can"/>
* [[Ramiro Gartzia Viguerakoa|Ramiro Gartzez]], [[Viguerako Erresuma|Viguerako lehen erregea]].<ref name= "mar"/> 981eko uztailaren 9an hil zen [[Almanzor]] borrokatzen ari zela.<ref name= "can"/>
* Semero Gartzez kondea. Kordoban izan zuten gatibu. 978an anaiekin batera joan zen, [[Gartzea Fernandez]] kondeak hala eskatuta, Covarrubiasera.<ref>Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, {{lang|la|''Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex''}}</ref>
* Semero Gartzez kondea. Kordoban izan zuten gatibu. 978an anaiekin batera joan zen, [[Gartzea Errandoitz|Gartzea Fernandez]] kondeak hala eskatuta, Covarrubiasera.<ref>Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, {{lang|la|''Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex''}}</ref>


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==

15:55, 12 martxoa 2017ko berrikusketa

Txantiloi:Agintari infotaula Gartzea I.a Sanoitz[1] —latinez: Garsea Sanzonis; gaztelaniaz: García Sánchez I de Pamplona— (c. 919-970eko otsailaren 22a[2]) Iruñeko erregea (925 - 970) eta Aragoiko kondea (943-970) izan zen.

Biografia

Antso I.a Gartzez Iruñeko erregearen eta Tota erreginaren semea, ama Orti Gartzez erregearen iloba zuen.[3]

Antso I.a Gartzez hil zenean, 925ko abenduaren 10ean, Gartzea Sanoitzek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, Semero Gartzez osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker (Abd ar-Rahman III.a bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen.

Harrezkero, nahiz eta Gartzea Sanoitz adin nagusikoa izan, amaren itzalari esker Iruñekoak nagusitasuna lortu zuen beste erresuma kristauen artean. 933an adin-nagusi bilakatu zenean, Gartzeak Andregoto Garindoitz bere emaztegaiaren tutoretza lortu zuen eta, era berean, Aragoiko konderriaren agintaritza ere.[4] Egoera 943ra arte iraun zuen, lehenengo ezkontza indargabetu eta jada agirietan Teresa Ramirez bigarren emazteekin batera agertu zenean[2]

Gartzea Sanoitzen hiru arrebek Leongo Erresumako erregeak ezkondu zituen[2]: Urrakak Ramiro II.a, Antsak Ordoño II.a eta Onekak Alfontso IV.a. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: Ramiro II.a hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan.

937an, Ramiro II.a Leongoarekin eta Zaragozako walia zen Muhammad ibn Hashimekin bat egin zuen. Honen aurka, Abderraman III.ak Gartzearen lurraldeetara eraman zuen urte hartako bere espedizioa Calatayud eta Zaragozatik pasa ondoren.[5]

939. urtean, Gartzea Sanoitzek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako Fernan Gonzalez eta Asturiasko eta Galiziako gudataldeekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen Simancasko guduan.[4]

942an, Muhammad ibn Hashime Zaragozako waliak zuzendutako armada musulmanak iruindar armada mendean hartu zuen, Sen eta Men haitzak berreskuratuz. Berriro, Fernan Gonzalezen gaztelar armadaren laguntza zutelarik ere, apirilaren 5ean Tuterako guduan menderatuak izan ziren.[6]

953an Tota bere amarekin batera San Martin Albeldakoaren monasterioari Bagibel hiribildua eman zion.

961ean Gaztelako konderria eta Leongo Erresumaren arteko liskarretan parte hartu zuen, Fernan Gonzalez, Gaztelako kondea, harrapatuz, baino ez zien musulmanei entregatu.

963an Kordobako Al-Hakam II.a kalifaren aurka beste kristauen arteko elkartasuna osatu zuen baina omeiatarrek garaipena lortu zuten.[7]

970eko otsailaren 22an hil zen. Doneztebeko eliza txikiaren portikoan hilobiratu zuten, Deioko gazteluan.

Ezkontzak eta seme-alabak

Lehendabizikoz, Andregoto Garindoitz, Garindo II.a Azearitz Aragoiko kondearen eta Antsa Gartzezen alaba. Semea Antso II.a zuten. Ezkontza honen ondorioz Erresuma biak batu ziren. Gartzeak Andregoto arbuiatu zuen 943 baino lehen eta hau Oibarren zituen lurraldeetara joan zen non 971tik aurrera hil zen.[8][9] Hiru seme-alaba izan zituzten:

943 baino lehen, bigarrenez, Teresa Ramirez, Ramiro II.a Leongoaren alaba ezkondu zuen. Bi seme izan zituzten:

Erreferentziak

  1. ↑ Koldo Mitxelenak hainbat aldiz adierazi zuen Erdi Aroan Antsoren patronimikoa Sanoitz zela.
  2. ↑ a b c d e Cañada Juste, Alberto. (1981). «Un milenario navarro: Ramiro Garcés, rey de Viguera» Príncipe de Viana 42 (162): 21-37. ISSN 0032-8472..
  3. ↑ Salas Merino, Vicente. (2008). La Genealogía de Los Reyes de España. (4. argitaraldia) Madril: Visión Libros, 216–218 or. ISBN 978-84-9821-767-4..
  4. ↑ a b c d Martínez Díez, Gonzalo. (2007). Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus. Madril: Marcial Pons Historia, 29 or. ISBN 978-84-96467-47-7..
  5. ↑ Encyclopedia Britannica. (2010). 'Abd ar-Rahman III. I: A-Ak - Bayes (15. argitaraldia) Chicago, IL, 17–18 or. ISBN 978-1-59339-837-8..
  6. ↑ Martínez Díez, Gonzalo. (2005). El condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda. Marcial Pons Historia, 372-373 or. ISBN 8495379945..
  7. ↑ Biografías y Vidas. García Sánchez I. .
  8. ↑ Siresako kartularioaren arabera, 971ko ekainaren 29an, Andregoto Garindoitzek, Antso Gartxez bere semeak eta Urraka erreginak monasterioari Javierre de Martes hiribildua bere ondasun guztiekin batera eman zioten
  9. ↑ Ubieto Arteta, Antonio. (1986). Cartulario de Siresa. Textos Medievales ISBN 84-7013-217-2..
  10. ↑ 991ko otsailaren 15ean, Leiren, Antso Gartzez "Abarka" erregeak eta Tota bere arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta mahatsondo bat Arzangin eman zizkioten
  11. ↑ Martín Duque, Ángel J.. (1983). Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII). Vianako Printzearen Erakundea ISSN 235-0625-8..
  12. ↑ Salazar y Acha, Jaime de. (2006). «Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval» En la España medieval (1): 37. ISSN 0214-3038..
  13. ↑ Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gartzia_II.a_Santxitz&oldid=5815667"(e)tik eskuratuta