Gernikako Arbola

Gernikako Arbola
Gernikako arbola zuhaizka berria Batzarretxean ikusgai. Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Bizkaia
Herria	Gernika-Lumo
Koordenatuak	43°18′53″N 2°40′47″W

Gernikako arbola zaharra

Gernikako arbola Gernikako (Bizkaia) Batzar Etxearen aurrean dagoen haritza da. Zuhaitz horrek bai bizkaitarren, bai euskal herritarren askatasun tradizionala eta Euskal Herriko foruak adierazten ditu. Gernikako haritza (bizkaieraz, aretxa) izena ere hartzen du. Hainbat Gernikako arbola izan dira, bata bestearen ondoren, bakoitza aurreko Gernikako arbolaren hazitik etorria. Oraingo zuhaitza 2005eko otsailaren 25ean landatu zuten. Aurrekoa 1860an sartu zuten zin egiteko tribunaren aurrealdean, eta 2004an hiltzat eman zuten, munduan zehar banatuta dauden ondorengo ugari eman eta gero.

Batzar Etxearen lorategian Haritz Zaharra deitutakoaren enborra dago, tenplu itxurako aterpe biribilean babestua. Ez da lehenengo Gernikako arbola, baina gure garaira iritsi den zaharrena bai.

Zuhaitzaren historia

Aita Haritza (XIV. mendea-1742)

Erregistratutako zuhaitz zaharrenaren jaiotza data XIV. mendean ipini ohi da: Lehenengo Haritza edo Aita Haritza izan zen. Garai hartan hariztia zegoen Gernikako Juntetxean. 1811. urtean hil zen Aita Haritza.

1742. urtean Haritz Zaharra deritzonak ordezkatu zuen. Haren enborra gaur egun ikusgai dago Gernikako Batzarretxearen esparru barnean. 1742an tribunaren atzeko aldean landatu zuten.

Haritz Zaharra (1742-1892)

1742an landatua, Aita Haritza ordezkatu zuen. 1839an Maria Kristina Borboikoa erreginordeak Elisabet II.a Espainiakoa erreginaren izenean Hego Euskal Herriko foruei zin egin zien; usadio hura gauzatu zen azken aldia izan zen. 1892an hil zen, eta enborra tenplu itxurako aterpe batean dago gordeta.

Haritz Semea eta haren ondorengoak

1859an, kioskoaren aurrealdean zuhaitz bat landatu zuten, baina 1861ean idortu egin zen, eta urte berean beste bat landatu zuten: Haritz Semea delakoa. Haren azpian zin egin zuen Jose Antonio Agirre lehendakariak. Zuhaitz horrek hartu zuen 1892an hil zenaren lekukoa, 1937an faxisten bonbardaketatik onik atera zen, eta 2004 arte iraun zen.

2004ko apirilaren 20an erretiroa eman zioten, eta 2005eko otsailaren 23an haren kimuetako batek ordezkatu zuen. 2004. urtean 1979an landatutakoak hartu behar zuen lekukoa; baina ez zen hala izan.

2015eko urtarrilaren 15ean jakin zenez, Gernikako arbola ihartu egin zen eta otsail amaiera edo martxo hasierarako bosgarren belaunaldiak hartuko zuen lekukoa. 2015eko martxoaren 2an haren ondorengoa landatu zuten. Haritz berria Arratiako baso batean hazitako 15 urteko zuhaitza da.

Haritz honen ondorengo diren zuhaitz ugari ere badira munduan zehar banatuak, euskal diasporako hainbat komunitatetan landatuak.

Lehendakariaren zina

Jose Antonio Agirrek, Eusko Jaurlaritzako lehenengo lehendakariak, zuhaitzaren pean zin egin zuen. Geroztik, hitz haiek berak erabili izan dituzte agintariek han kargua zin egitean.

Oroitarri batean daude hitzok jasoak:

«

Jaingoikuaren aurrean apalik Euzko-lur ganian zutunik asabearen gomutaz Gernika'ko zuaizpian nire aginduba ondo betetzia zin dagit.

»

2009ko maiatzaren 7an, Patxi López lehendakari hautatu berriak hitzak aldatu zituen, eta hau esan zuen Gernikako arbolaren aurrean:

«

Lur gainean zutunik, zuon, hiritarren ordezkarion aurrean, Gernikako Arbolaren azpian, asaben gomutaz, legearen errespetuz, nire agintea ondo betetzeko hitza ematen dut.

»

Gainera, ordu arteko zina, Patxi Lópezek promesa bihurtu zuen. Eta aurrekoetan ez bezala, Espainiako Konstituzio eta Gernikako Estatutu banarekin egin zuen promesa. Aurreko lehendakariek (denak jeltzaleak) gurutze eta euskarazko biblia banarekin egin zuten zin.

Iñigo Urkullu lehendakariaren zina, Gernikako arbolaren pean. 4' 35''-ko soinu grabazioa. 2012ko abenduaren 17a.

2012ko abenduaren 15ean, Iñigo Urkulluk, Lehendakari jeltzale berria, betiko zina egin zuen, aldaketa txiki batzuekin:

«

Apal-apalik Jaungoikoaren eta gizartearen aurrean Euzko-lur gainean zutik eta Gernikako haritzaren azpian asaben gomutaz herri-ordezkari zareten zuen aurrean nire agintea zintzo beteko dudala zin dagit.

»

Aldi hartan, lehendakariak Gernikako Estatutu batekin eta Bizkaiko Foru Zaharrarekin egin zuen zina.

Gernikako arbola kantua

Sakontzeko, irakurri: «Gernikako arbola (abestia)»

Gernikako arbola Jose Maria Iparragirre musikari eta olerkariak Madrilen zuhaitzaren eta Euskal Herriko foruen omenez idatzitako zortzikoa ere bada.

Kantuaren hitzak

Gernikako arbola abestia entzungai. Egilea: Jose Mari Iparragirre, 1853.

1 Gernikako Arbola da bedeinkatua euskaldunen artean guztiz maitatua. Eman ta zabal zazu munduan frutua adoratzen zaitugu Arbola santua 2 Mila urte inguru da esaten dutela Jainkoak jarri zuela Gernikako Arbola. Zaude bada zutikan orain ta denbora eroritzen bazera arras galdu gera

3 Ez zera eroriko Arbola maitea baldin portatzen bada Bizkaiko Juntea. Laurok hartuko degu zurekin partea pakian bizi dedin euskaldun jendea. 4 Betiko bizi dedin Jaunari eskatzeko jarri gaitezen danok laster belauniko. Eta bihotzetikan eskatu ezkero Arbola biziko da orain eta gero.

5 Arbola botatzia dutela pentsatu Euskal Herri guztian danok badakigu. Ea bada jendea denbora orain degu erori gabetanik eduki behar degu. 6 Beti egongo zera udaberrikoa lore aintzinetako mantxa gabekoa. Erruki zaitez bada bihotz gurekoa denbora galdu gabe emanik frutua.

7 Arbolak erantzun du kontuz bizitzeko eta bihotzetikan Jaunari eskatzeko. Gerrarik nahi ez degu pakea betiko gure lege zuzenak hemen maitatzeko. 8 Erregutu diogun Jaungoiko Jaunari pakea emateko orain eta beti. Bai eta indarra ere zerorren lurrari eta bendizioa Euskal Herriari.

Iruditegia

• 
  Gernikako arbola, 1891an.
• 
  Gernikako arbola, 2009an.
• 
  Gernikako arbola, 2012an.
• 
  Iñigo Urkullu lehendakariaren zina, 2012an.

Ikus, gainera

• Gernikako arbola (abestia)
• Gernikako Batzarretxea
• Thorren haritza

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Gernikako Arbola

• Gernikako Arbola Bizkaiko Batzar Nagusien webgunean