Bernedo: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 42°37′36″N 2°29′53″W / 42.6267°N 2.4981°W / 42.6267; -2.4981
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Assar (eztabaida | ekarpenak)
25.308 edits
RUDRÓN (eztabaida) wikilariaren 5529220 berrikuspena desegin da
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-thumb|right +thumb)
54. lerroa: 54. lerroa:


== Historia ==
== Historia ==
[[Fitxategi:Bernedoko_harresiaren_ate_bat.jpg|thumb|right|300px|Bernedoko harresiaren ateetako bat.]]
[[Fitxategi:Bernedoko_harresiaren_ate_bat.jpg|thumb|300px|Bernedoko harresiaren ateetako bat.]]
[[1025]]eko ''[[Donemiliagako goldea]]'' agirian jada ageri den arren,<ref>[http://www.arabarri.net/eus_cascohist_infraes2.asp?codproyecto=254 Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea]</ref> [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso Jakitunak]] hiribildu-forua [[1182]]an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako [[gaztelu]]ak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak [[Nafarroako Erresuma]]n barna iraun zuen [[1476]]. urtera arte.
[[1025]]eko ''[[Donemiliagako goldea]]'' agirian jada ageri den arren,<ref>[http://www.arabarri.net/eus_cascohist_infraes2.asp?codproyecto=254 Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea]</ref> [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso Jakitunak]] hiribildu-forua [[1182]]an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako [[gaztelu]]ak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak [[Nafarroako Erresuma]]n barna iraun zuen [[1476]]. urtera arte.


111. lerroa: 111. lerroa:


=== Ondasun nabarmenak ===
=== Ondasun nabarmenak ===
[[Fitxategi:Bernedo 2008 6 6.JPG|300px|thumb|right|Bernedoko Ama Birjinaren Natibitatearen eliza.]]
[[Fitxategi:Bernedo 2008 6 6.JPG|300px|thumb|Bernedoko Ama Birjinaren Natibitatearen eliza.]]
[[Fitxategi:Bernedoko okongo baseliza.jpg|300px|thumb|right|Okongo baseliza.]]
[[Fitxategi:Bernedoko okongo baseliza.jpg|300px|thumb|Okongo baseliza.]]
* Bernedoko '''hirigune historikoa'''ren esparru arkeologikoa: Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondarearen Zerrenda Orokorrean sartuta dago, ''monumentu multzo'' izendapenaz [[kultura ondasun]] gisa<ref>[http://www.euskadi.net/bopv2/datos/1996/04/9601882a.pdf Bernedoko hirigunearen izendapena EHAAn]</ref>. Erdi Aroko hirigunea [[harresi]]ek inguratua dago. Bost kale daude bertan: iparraldetik hegoaldera Beheko kalea, Erdiko kalea, Sarrea kalea eta Kale Nagusia (biek bi aldeetatik sartu-ateratzeko ate bana daukatelarik) eta Gazteluaren kalea. Kale horien trazadura mendebaldetik ekialderakoa da, [[Araba]]ko herrietan maiz aurkitzen ez den trazaketa zentzua. Ekialdean beste bi kale daude orientazio hori apurtzen dutenak (iparraldetik hegoaldera doazenak, alegia): Herreria kalea eta Suso kalea. Horren hasiera Elizaren portikotik abiatzen da (Plaza Nagusian). Eliza herriaren erdialdean dago. Erdi Aroko ezaugarri zenbait gordetzen ditu oraindik ere: kaleak oso meharrak dira eta "partzelazio gotikoa" izenekoaren aztarnak gelditzen dira, bereziki Beheko kaleak eta Erdiko kaleak osatzen duten etxadi bikoitzetan ikus daitezkeenak. Erdi Aroko beste zenbait alderdi interesgarri Elizan eta Gazteluan ikus daitezke. Elizak portada erromanikoa dauka, [[XIII. mendea|XIII. mendekoa]], eliza eraiki zenekoa. Gaztelua herria sortu aurretik eraikia zegoen jadanik, eta haren zimenduak eta dorreen oinarriak gelditzen dira.
* Bernedoko '''hirigune historikoa'''ren esparru arkeologikoa: Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondarearen Zerrenda Orokorrean sartuta dago, ''monumentu multzo'' izendapenaz [[kultura ondasun]] gisa<ref>[http://www.euskadi.net/bopv2/datos/1996/04/9601882a.pdf Bernedoko hirigunearen izendapena EHAAn]</ref>. Erdi Aroko hirigunea [[harresi]]ek inguratua dago. Bost kale daude bertan: iparraldetik hegoaldera Beheko kalea, Erdiko kalea, Sarrea kalea eta Kale Nagusia (biek bi aldeetatik sartu-ateratzeko ate bana daukatelarik) eta Gazteluaren kalea. Kale horien trazadura mendebaldetik ekialderakoa da, [[Araba]]ko herrietan maiz aurkitzen ez den trazaketa zentzua. Ekialdean beste bi kale daude orientazio hori apurtzen dutenak (iparraldetik hegoaldera doazenak, alegia): Herreria kalea eta Suso kalea. Horren hasiera Elizaren portikotik abiatzen da (Plaza Nagusian). Eliza herriaren erdialdean dago. Erdi Aroko ezaugarri zenbait gordetzen ditu oraindik ere: kaleak oso meharrak dira eta "partzelazio gotikoa" izenekoaren aztarnak gelditzen dira, bereziki Beheko kaleak eta Erdiko kaleak osatzen duten etxadi bikoitzetan ikus daitezkeenak. Erdi Aroko beste zenbait alderdi interesgarri Elizan eta Gazteluan ikus daitezke. Elizak portada erromanikoa dauka, [[XIII. mendea|XIII. mendekoa]], eliza eraiki zenekoa. Gaztelua herria sortu aurretik eraikia zegoen jadanik, eta haren zimenduak eta dorreen oinarriak gelditzen dira.
* [[Markiz]]ko '''[[San Joan baseliza (Bernedo)|San Joan]]''' baseliza [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]], [[Kultura ondasun|Kultura Ondasun]] sailkatua.
* [[Markiz]]ko '''[[San Joan baseliza (Bernedo)|San Joan]]''' baseliza [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]], [[Kultura ondasun|Kultura Ondasun]] sailkatua.

12:50, 8 ekaina 2017ko berrikusketa

Bernedo
 Araba, Euskal Herria

Bernedoko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaMendialdea
Izen ofiziala Bernedo
AlkateaJuana Velasco Arroniz (EAJ)
Posta kodea01.118
INE kodea01016
Herritarrabernedar
Kokapena
Koordenatuak42°37′36″N 2°29′53″W / 42.6267°N 2.4981°W / 42.6267; -2.4981
Map
Azalera130,4 km2
Garaiera709 metro
Distantzia38 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria540 (2023)
−20 (2022)
alt_left 195 (%36,1) (%55,4) 299 alt_right
Dentsitatea4,19 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 4,23
Zahartze tasa[1]% 16,56
Ugalkortasun tasa[1]‰ 22,73
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 84,29 (2011)
Genero desoreka[1]% -1,85 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 5,12 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 16,08 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera[3]% 6.0 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data1182
Webguneahttp://www.bernedo.org/

Bernedo Arabako hego-ekialdeko udalerri bat da, Kanpezuko kuadrillakoa. Gasteizen hego-ekialdean dago, eta mugakide ditu Trebiñu eta Nafarroa Garaia ere. Udalerriko herriburua izen bereko herria da.

Geografia

Muela mendia eta Durruma Kanpezu bere magalean, Bernedoko mendatetik ikusita.

Inguru naturala

Toloño mendilerrotik iparraldera dagoen lautadatxo garai batean kokatua dago, San Tirso (1.334 m) eta Peña Alta (1.249 m) mendiak udalerriaren hegoaldeko ertzean daude.

Udalerriak Izkiko Natura Parkearen zati handiena osatzen du. Honako mendiek mugatzen dute Bernedo: Kapildui (1.175 m), iparraldean; Muela (1.056 m), hego-ekialdean; San Justi (1.028 m), ekialdean; eta Belabia (970 m), hego-mendebaldean.

Ega ibaiak zeharkatzen du udalerria.

Udalerri mugakideak

Banaketa administratiboa

13 herrik osatzen dute Bernedo udalerria:

Historia

Bernedoko harresiaren ateetako bat.

1025eko Donemiliagako goldea agirian jada ageri den arren,[4] Antso Jakitunak hiribildu-forua 1182an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako gazteluak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak Nafarroako Erresuman barna iraun zuen 1476. urtera arte.

1556an jada Navarrete Bernedori zegokion. Durruma Kanpezu eta Kintana (Urturi barne) 1965ean batu ziren eta Arluzea-Markiz izenpean bilduta zeuden Markiz, Arluzea, Berrozi, Okina, Urarte eta Izartza, aldiz, 1976an. Orduan ezarri zen udalerriak gaur egun daukan lur-eremua.

Demografia

Bernedoko hirigune historikoaren oinplanoa. Bertan, esparru arkeologikoa zedarrituta agertzen da.
Bernedoko biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

Politika

2011ko udal hauteskundeak

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, EAJko Juana Velasco hautatu zuten alkate.

Bernedoko udalbatza

Izena Zinegotziak Boto kopurua[5]
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
5
146 (%66,67)
Alderdi Popularra (PP)
2
61 (%27,85)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
-
12 (%5,48)

Alkateak

Alkatea Agintaldia Alderdia
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana 1995-1999
1999-2003
2003-2007		 EAJ
Juana Velasco Arroniz 2007- EAJ

Kultura

Jaietako panpina.

Jaiak

Ondasun nabarmenak

Bernedoko Ama Birjinaren Natibitatearen eliza.
Okongo baseliza.
  • Bernedoko hirigune historikoaren esparru arkeologikoa: Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondarearen Zerrenda Orokorrean sartuta dago, monumentu multzo izendapenaz kultura ondasun gisa[6]. Erdi Aroko hirigunea harresiek inguratua dago. Bost kale daude bertan: iparraldetik hegoaldera Beheko kalea, Erdiko kalea, Sarrea kalea eta Kale Nagusia (biek bi aldeetatik sartu-ateratzeko ate bana daukatelarik) eta Gazteluaren kalea. Kale horien trazadura mendebaldetik ekialderakoa da, Arabako herrietan maiz aurkitzen ez den trazaketa zentzua. Ekialdean beste bi kale daude orientazio hori apurtzen dutenak (iparraldetik hegoaldera doazenak, alegia): Herreria kalea eta Suso kalea. Horren hasiera Elizaren portikotik abiatzen da (Plaza Nagusian). Eliza herriaren erdialdean dago. Erdi Aroko ezaugarri zenbait gordetzen ditu oraindik ere: kaleak oso meharrak dira eta "partzelazio gotikoa" izenekoaren aztarnak gelditzen dira, bereziki Beheko kaleak eta Erdiko kaleak osatzen duten etxadi bikoitzetan ikus daitezkeenak. Erdi Aroko beste zenbait alderdi interesgarri Elizan eta Gazteluan ikus daitezke. Elizak portada erromanikoa dauka, XIII. mendekoa, eliza eraiki zenekoa. Gaztelua herria sortu aurretik eraikia zegoen jadanik, eta haren zimenduak eta dorreen oinarriak gelditzen dira.
  • Markizko San Joan baseliza erromanikoa, Kultura Ondasun sailkatua.
  • Arluzeako San Martin eliza gotikoa, XVI. mendekoa.
  • Okon baseliza, Bernedoko herrigunearen eta Villafríaren artean kokatutakoa.

Bernedar ezagunak

Erreferentziak

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea
  5. ↑ 2011ko udal hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean 2011/09/11an kontsultatua
  6. ↑ Bernedoko hirigunearen izendapena EHAAn
  7. ↑ Nicolas Armentia bernedarra Auñamendi entziklopedian

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Bernedo Aldatu lotura Wikidatan
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa


Bernedoko herriak

Angostina • Arluzea • Bernedo • Berrozi • Durruma Kanpezu • Izartza • Kinta • Markiz • Navarrete • Okina • Urarte • Urturi • Villafría

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bernedo&oldid=5897625"(e)tik eskuratuta