Lasa eta Zabalaren hilketa: berrikuspenen arteko aldeak
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-thumb|right +thumb) |
|||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
:'''''Lasa eta Zabala''' izenburuak artikulu honetara dakar; [[Pablo Malo]]k zuzenduriko izen horretako filmari buruzkoa hau da: [[Lasa eta Zabala (filma)]]'' |
:'''''Lasa eta Zabala''' izenburuak artikulu honetara dakar; [[Pablo Malo]]k zuzenduriko izen horretako filmari buruzkoa hau da: [[Lasa eta Zabala (filma)]]'' |
||
[[File:Joxi joxean baiona 001.JPG|thumb |
[[File:Joxi joxean baiona 001.JPG|thumb|330px|Lasa eta Zabalaren irudiak bahitu zituzten Baionako Tonneliers karrikaren inguruetan.]] |
||
'''Lasa eta Zabalaren hilketa''' [[Euskal Herria]]n [[1983]] urtean [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] aurka izandako [[gerra zikin (argipena)|gerra zikineko]] hilketa izan zen, non Espainiako Gobernuko kargu politiko eta [[Guardia Zibila|Guardia Zibileko]] agintari eta kide zenbaitek Joxean Lasa eta Joxi Zabala Ipar Euskal Herrian errefuxiatutako [[euskadi Ta Askatasuna|etakide]] gazteak bahitu, Guardia Zibilaren [[La Cumbre jauregia|Donostiako La Cumbre jauregiko]] instalazioetan bortizki torturatu eta azkenik [[Alacant]]era eraman eta bertako landan [[erailketa|erail]] zituzten. Bahiketa eta ondorengo erailketa estatuko aparatuek antolatutako [[GAL]] erakundearen lehenengo ekintza izan ziren. |
'''Lasa eta Zabalaren hilketa''' [[Euskal Herria]]n [[1983]] urtean [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] aurka izandako [[gerra zikin (argipena)|gerra zikineko]] hilketa izan zen, non Espainiako Gobernuko kargu politiko eta [[Guardia Zibila|Guardia Zibileko]] agintari eta kide zenbaitek Joxean Lasa eta Joxi Zabala Ipar Euskal Herrian errefuxiatutako [[euskadi Ta Askatasuna|etakide]] gazteak bahitu, Guardia Zibilaren [[La Cumbre jauregia|Donostiako La Cumbre jauregiko]] instalazioetan bortizki torturatu eta azkenik [[Alacant]]era eraman eta bertako landan [[erailketa|erail]] zituzten. Bahiketa eta ondorengo erailketa estatuko aparatuek antolatutako [[GAL]] erakundearen lehenengo ekintza izan ziren. |
||
| 9. lerroa: | 9. lerroa: | ||
== Gertakariak == |
== Gertakariak == |
||
[[File:Bayonne-Rue des Tonneliers-20110313.jpg|thumb |
[[File:Bayonne-Rue des Tonneliers-20110313.jpg|thumb|180px|[[Tonneliers karrika]], Baionan, non Lasa eta Zabala bahitu zituzten.]] |
||
[[1983]]ko [[urriaren 16]]ko 00:30 aldera, kalez jantzitako espainiar [[guardia Zibila|guardia zibilek]] [[Joxean Lasa]] eta [[Joxi Zabala]] [[Tolosa]]ko [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] kideak bahitu zituzten [[Baiona]]ko [[Tonneliers karrika]]n, haien lagun batek [[Arrangoitze]]ko jaietara joateko utzi zien autora sartzean. Bezperan, senide eta lagun batzuekin poteoan ari zirelarik, nabarmena izan zen ezezagun batzuek egiten zieten jarraipena.<ref>{{es}} [http://elpais.com/diario/2000/01/14/espana/947804411_850215.html Dos testigos afirman que los etarras vieron a policías españoles vigilándoles Dicen que sospecharon de un coche en el que iban dos personas], ''elpais.com'', 2000-01-14.</ref> Isilpean, bahitutako gazteak [[Donostia]]ra eraman eta Guardia Zibilak [[Aiete]] auzoan duen [[La Cumbre (Aiete)|La Cumbre]] jauregian sartu zituzten, guardia zibilen eskuetan betiere. |
[[1983]]ko [[urriaren 16]]ko 00:30 aldera, kalez jantzitako espainiar [[guardia Zibila|guardia zibilek]] [[Joxean Lasa]] eta [[Joxi Zabala]] [[Tolosa]]ko [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] kideak bahitu zituzten [[Baiona]]ko [[Tonneliers karrika]]n, haien lagun batek [[Arrangoitze]]ko jaietara joateko utzi zien autora sartzean. Bezperan, senide eta lagun batzuekin poteoan ari zirelarik, nabarmena izan zen ezezagun batzuek egiten zieten jarraipena.<ref>{{es}} [http://elpais.com/diario/2000/01/14/espana/947804411_850215.html Dos testigos afirman que los etarras vieron a policías españoles vigilándoles Dicen que sospecharon de un coche en el que iban dos personas], ''elpais.com'', 2000-01-14.</ref> Isilpean, bahitutako gazteak [[Donostia]]ra eraman eta Guardia Zibilak [[Aiete]] auzoan duen [[La Cumbre (Aiete)|La Cumbre]] jauregian sartu zituzten, guardia zibilen eskuetan betiere. |
||
| 23. lerroa: | 23. lerroa: | ||
{{aipu|Entzun arretaz esango dudana, ez dut berriro errepikatuko. Lasa eta Zabala ETAko kideak erail ditugu. Hil aurretik abade bat eskatu dute, baina ez diegu eman, ez baitzuten merezi.}} |
{{aipu|Entzun arretaz esango dudana, ez dut berriro errepikatuko. Lasa eta Zabala ETAko kideak erail ditugu. Hil aurretik abade bat eskatu dute, baina ez diegu eman, ez baitzuten merezi.}} |
||
[[Fitxategi:Localització de Busot respecte el País Valencià.png|thumb |
[[Fitxategi:Localització de Busot respecte el País Valencià.png|thumb|180px|Hobia aurkitu zuten Busot herriaren kokalekua, [[Valentziako Erkidegoa]]n]] |
||
Ahots anonimoak Alacanteko [[Busot]] herrian kokatu zuen gertakaria, eta ondoren deia eten zen. Hasieran garrantzirik eman ez zitzaionez, inoiz ezingo da jakin Lasa eta Zabala benetan 1984ko urtarrilaren 20an hil zituzten edo ez. |
Ahots anonimoak Alacanteko [[Busot]] herrian kokatu zuen gertakaria, eta ondoren deia eten zen. Hasieran garrantzirik eman ez zitzaionez, inoiz ezingo da jakin Lasa eta Zabala benetan 1984ko urtarrilaren 20an hil zituzten edo ez. |
||
01:27, 9 ekaina 2017ko berrikusketa
- Lasa eta Zabala izenburuak artikulu honetara dakar; Pablo Malok zuzenduriko izen horretako filmari buruzkoa hau da: Lasa eta Zabala (filma)
Lasa eta Zabalaren hilketa Euskal Herrian 1983 urtean ETAren aurka izandako gerra zikineko hilketa izan zen, non Espainiako Gobernuko kargu politiko eta Guardia Zibileko agintari eta kide zenbaitek Joxean Lasa eta Joxi Zabala Ipar Euskal Herrian errefuxiatutako etakide gazteak bahitu, Guardia Zibilaren Donostiako La Cumbre jauregiko instalazioetan bortizki torturatu eta azkenik Alacantera eraman eta bertako landan erail zituzten. Bahiketa eta ondorengo erailketa estatuko aparatuek antolatutako GAL erakundearen lehenengo ekintza izan ziren.
Erail ondoren, Lasa eta Zabalaren gorpuak lurperatu zituzten. 1984 urtearen hasieran, ezezagun batek erailketa GALen izenean erreibindikatu eta gorpuak Busot herrian lurperaturik zeudela adierazi zuen; baina Lasa eta Zabala desagerturik jarraitu zuten, harik eta 1985 urtean Busot herrian halabeharrez aurkitutako gorpuzkiak 1995 urtean aztertu eta Lasa eta Zabalarenak zirela frogatu zen. Lekuko baten testigantzak 1983 urtean Donostian ziharduten Enrique Rodríguez Galindo Guardia Zibilaren komandantea eta beste zenbait guardia zibil inplikatu zituen hilketan. Ondorengo epaiketak Galindo, ordurako Guardia Zibileko jenerala, Ángel Vaquero teniente koronela, Julen Elgorriaga Gipuzkoako gobernadore zibil ohia eta Enrique Dorado eta Felipe Bayo guardia zibil ohiak erruduntzat jo eta kartzela zigorra jarri zien 2000 urtean. Espetxe zigorrak 70 urtetik gorakoak izan ziren arren, erantzule guztiak aske ziren 2004 urtean.
Joxean Lasa eta Joxi Zabala
Jose Antonio Lasa Arostegi, Joxean (Tolosa, 1963ko martxoaren 21a - Busot, Alacant, 1983) eta Jose Ignazio Zabala Artano, Joxi (Tolosa, 1962ko urtarrilaren 6a - Busot, Alacant, 1983) ETAko Gorki komandoa osatu zuten 1981 urtean, Iñigo Alonso Uranga eta beste kide batekin aurrera. 1981eko azaroaren 6an, komandoaren lehen ekintzan, Tolosako San Frantzisko kaleko Lankide Aurrezki Kutxako bulego batean atrako-saialdia egin zuten, baina poliziarekin izandako tiroketa baten ondoren, Iñigo Alonso etakidea atxilotu eta komandoko beste kideek ihes egin zuten. Joxean Lasa eta Joxi Zabala Ipar Euskal Herrira ihes egin eta euskal errefuxiatuen kolektiboan integratu ziren.[1]
Gertakariak
1983ko urriaren 16ko 00:30 aldera, kalez jantzitako espainiar guardia zibilek Joxean Lasa eta Joxi Zabala Tolosako ETAko kideak bahitu zituzten Baionako Tonneliers karrikan, haien lagun batek Arrangoitzeko jaietara joateko utzi zien autora sartzean. Bezperan, senide eta lagun batzuekin poteoan ari zirelarik, nabarmena izan zen ezezagun batzuek egiten zieten jarraipena.[2] Isilpean, bahitutako gazteak Donostiara eraman eta Guardia Zibilak Aiete auzoan duen La Cumbre jauregian sartu zituzten, guardia zibilen eskuetan betiere.
Gau horretan bertan, Oñatin Guardia Zibilaren konboi bat erasotu zuten eta gizon bat hil zen. PSOE alderdiko Julen Elgorriaga Gipuzkoako gobernadore zibila eta Enrique Rodriguez Galindo Guardia Zibileko komandantea atentatu lekura joan ziren. Arrasateko ospitalean gaua igaro ondoren, goizeko seirak aldera berri bat jaso zuten Intxaurrondoko kuarteletik: "Frantzian bi erori dira, eta hona ekarriko dituzte", Lasa eta Zabala bahiturik zeuden lekura erreferentzia eginez.
Urriaren 17 astelehenean, Mariano Martinez Colomo bi tolosarren iheskidea lanera abiatu zen goizean goiz. Bi egun lehenago Joxi eta Joxeani utzi zien autoa atea zabalik zuela aurkitu zuen. Susmo txarra hartu zuen, geroztik ez baitzituen ikusi. Autoko giltzak itzultzera ere ez ziren gerturatu, eta Joxiren jaka gorria atzeko eserlekuan utzita zegoen, han borroka izan zelako arrastoekin batera. Desagerpenaren berria hedabideetara zabaldu zen berehala.
Bitartean eta zehaztu ezin izan denboraz bi gazte tolosarrak La Cumbre jauregian krudelki torturatu zituzten. Operazioaren antolatzaileek, informazio helburuak betetzat eman zituztenean, Lasa eta Zabalaren hilketa agindu zuten. Horretarako, Alacantera eraman zituzten. Bertan, beren hilobiak eginarazi zizkieten bi gazteei, eta ondotik, buruan tirokatuz hil zituzten. Azkenik, guardia zibilek kare bizia erabili zuten hilobia estaltzeko, gorpuen deskonposaketa azkartze aldera, ahalik eta zantzu gutxien gera zedin.
1984ko urtarrilaren 20an, arratsaldeko 16:15etan, Espainiako SER irrati katearen Alacanteko egoitzan dei bat jaso zuten. Nieves Martinez kazetariak hartu zuen telefonoa. Gizonezko ahots batek GALen izenean ari zela jakinarazi zuen:
| « | Entzun arretaz esango dudana, ez dut berriro errepikatuko. Lasa eta Zabala ETAko kideak erail ditugu. Hil aurretik abade bat eskatu dute, baina ez diegu eman, ez baitzuten merezi. | » |
Ahots anonimoak Alacanteko Busot herrian kokatu zuen gertakaria, eta ondoren deia eten zen. Hasieran garrantzirik eman ez zitzaionez, inoiz ezingo da jakin Lasa eta Zabala benetan 1984ko urtarrilaren 20an hil zituzten edo ez.
Gertaera haren ostean, Tolosan Guardia Zibilak Josu Mujika atxilotu zuen, eta galdeketan hauxe esan zioten: "Lasa eta Zabalarengatik harrapatu zaitugu. Eta badakizu non dauden? Hilda daude, ondo lurperatuta eta urruti."
1985eko urtarrilaren 25ean, ehiztari batek giza gorputzen arrastoak izan zitezkeenak aurkitu zituen Foya de Coves izeneko Busoteko inguru menditsu batean. Hobi batean pertsona baten gorpuzkinak aurkitu zituen eta Busoteko Guardia Zibilaren egoitzara deitu zuen. Lurraren eta karearen azpian bi gorpu aurkitu zituzten. Ahoan trapuak zeramatzaten eta begien parean zintzak zituzten, baita bendak ere. Hobitik 3 metrora Geco motako bala bat atzeman zuten, eta hobian bertan Parabellum erako 9 mm-ko kalibreko beste bat. Garezur batean tiro batek eragindako zuloa atzeman zuten, eta bestean bi. Gorpuak ez zituzten identifikatu, eta Alacanteko udal hilerriko deposituan gorde zituzten.
1995eko udaberrian, Alacanteko Polizia Judizialeko goi karguak, GAL erakundeari egozten zitzaizkion pertsonen desagerpenen kasuei erreparatuta eta kareaz egiten zuten erabilera antzekoaz konturatuta, Busot herrian atzemandako gorpuak Lasa eta Zabalarenak izan zitezkeela susmatu zuen. Gorpuzkinei autopsia eta ADN probak egin ostean, hipotesia baieztatu egin zen. Hamahiru urteren ostean, Lasa eta Zabalaren gorpuak identifikatu zituzten.
1995eko ekainaren 21ean, Lasa eta Zabalaren gorpuzkiak Euskal Herrira iritsi ziren. Zekartzan hegazkina Hondarribiko aireportuan lurreratu zen arratsaldez. Aireportuko atarian senitarteko, lagun eta herritar ugari bildu ziren bi gazteen senitartekoei babesa eman eta gorpuen bahiketa salatzeko. Espainiar poliziaren eta bildutakoen artean istiluak sortu ziren, eta hainbat lagun zauritu ziren. Carlos Bueren epaileak gorpuak heldu bezain laster lurpera zitzaten emandako aginduaren aitzakian, polizia indarrek gorpuak bahitu eta maite zituztenei haiengana gerturatzen utzi gabe eraman zituzten Tolosara. Hilerrian bildu zirenek ezin izan zieten azken agurra lasai eman GALek eraildako bi gazteei. Ertzaintzak gogor egin zuen senitarteko eta adiskideen aurka, eta hainbat pertsona zauritu zituen. Lasa eta Zabalaren familiek gogor salatu zuten polizia autonomikoaren jarrera. Hurrengo egunean Santa Maria parrokia leporaino bete zen bi gazteei eskainitako elizkizunean.
2000ko maiatzean, Espainiako Auzitegi Nazionalak sententzia atera zuen: Enrique Rodriguez Galindo, Julen Elgorriaga, Angel Vaquero, Felipe Bayo Leal eta Enrique Dorado Joxean Lasa eta Joxi Zabala bahitu, torturatu, erail eta desagerrarazteagatik 365 urteko kartzela zigorrera kondenatu zituzten. Aipatutako bakar batek ere ez ditu hamar urte eman kartzelan. Lekukoek azaldu dutenez, kartzelan egon ziren bitartean tratu preferentziala jaso zuten. Lasa eta Zabalaren hilketa espainiar epaitegietara iritsi den GAL kasuarekin loturiko sei kasuetako bat izan zen, guztira GAL erakundeak 27 pertsona erail zituen arren.
2008ko urriaren 18an, berriz ere istilu larriak izan ziren Tolosako herrian, Madrilgo Audientzia Nazionaleko Baltasar Garzon epailearen aginduz Ertzaintzak Joxean Lasa eta Joxi Zabalaren aldeko omenaldi bat indarrez galarazi baitzuen.
Zenbait herritar zauritu eta 6 atxilotu zituzten gertakarietan. Gerla zikinaren bi biktimen senideek eta herritarrek gogor salatu zuten omenaldia horrela zapuztea, "Joxi eta Joxeanen hiletako irudiak errepikatu" zirela adierazita. Aldarrikatu zutenez, "armen, atxiloketen eta jazarpenaren bidez ez dute lortuko herri honen historia isiltzerik, ez dute Joxi eta Joxeanen oroimena ezabatzerik lortuko".
Jokin Bildarratz Tolosako alkateak (EAJ), bere aldetik, "Madrildik inposatu zaigun beste erabaki baten ondorioa izan da hori" adierazi zuen.
Oroimena
- Tolosako Bentaundi auzoko plaza batean monolitoa dago Lasa eta Zabalaren omenez. Haien omenezko ekitaldiak burutu izan dira bertan.
Kultura eragina
- Harkaitz Canoren Twist eleberria Lasa eta Zabalaren hilketan oinarritzen da.
- 2014 urtean Pablo Malok Lasa eta Zabala filma zuzendu zuen gertakarietan oinarriturik.
Ikus gainera
Erreferentziak
- ↑ (Gaztelaniaz) Lasa eta Zabala auziaren sententzia, El Mundo, 2013-10-17an kontsultatua.
- ↑ (Gaztelaniaz) Dos testigos afirman que los etarras vieron a policías españoles vigilándoles Dicen que sospecharon de un coche en el que iban dos personas, elpais.com, 2000-01-14.
Bibliografia
- Galtzaundi 289 (2008-11-07)
Kanpo loturak
- Hechos probados del Caso Lasa y Zabala
- La cal viva no enterró la guerra sucia
- 2008ko urriaren 18a. Berriro istilu larriak Ertzantzak Lasa-Zabalaren aldeko omenaldi bat oztopatzerakoan
- "Gizakia gaiztoa da berez" Francisco Etxeberria forensearekin elkarrizketa Argia astekarian