Silikato (mineral): berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
19. lerroa: 19. lerroa:


=== Beste silikato batzuen egiturak ===
=== Beste silikato batzuen egiturak ===
Tetraedroak sortzeko kontrako karga elektrikoa ematen duten katioiek sortzen dituzten loturez gain, tetraedroak beraien artean lotu daitezke hainbat konfigurazio sortuz. Adibidez, tetraedroak lotu daitezke kate bakunak, bikoitzak eta estruktura laminalak sortzeko. Konfigurazio horietako tetraedroen arteko loturak sortzen dira tetraedroen silizio atomoak oxigeno atomoak konpartitzen dituztelako. Irudian ikusten den bezala, silizio atomoa lau oxigeno ioi handiagoz inguratuta dago eta ioi hauetatik bi siliziorekin lotura osatzen dute eta aldiz beste biak ez daude konpartiturak. Ondorioz, tetraedroak batzen dira oxigeno ioiak konpartitzen direlako, horrela kate estruktura sortzen da.
Tetraedroak sortzeko kontrako karga elektrikoa ematen duten katioiez gain, tetraedroak beraien artean lotu daitezke hainbat konfigurazio sortuz.


== Silikato egituren muntaia ==
== Silikato egituren muntaia ==

19:03, 15 azaroa 2017ko berrikusketa

Silikatoen oinarrizko tetraedroa

Silikatoak mineral talderik zabalena da. Silizio atomoak eta berau inguratzen duten 4 oxigenoak sortzen duten silika anioa (tetraedro itxurakoa) elkartzen da beste elementuekin mineralak sortzeko. Tetraedroen lotura motaren arabera sailkatzen dira silikato ezberdinak.

Lurrazalaren %95a osatzen du mineral talde honek; feldespatoek %60 baino gehiago dira, eta kuartzoak %10 baino zertxobait gehixeago. Silikatoak arroka igneoetan oso ugariak dira, baita nahiko ugariak ere arroka metamorfikoetan eta sedimentarioetan. Silikatoen kopuru txiki bat oso arrunta den bitartean, kopuru zabal bat topatzeko arraroa da.

Kristal egituran oinarrizko banako bat ageri du: SiO4 tetraedroa. Silizio ioia tetraedroaren erdian kokatzen da eta oxigeno ioiak erpinetan. Tetraedroak elkarrekin elkartzen dira oxigenoen arteko lotura bidez; tetraedro horiek elkartzeko eraren arabera silikato mota desberdinak eratzen dira: tektosilikatoak, filosilikatoak, inosilikatoak, ziklosilikatoak, sorosilikatoak eta nesosilikatoak. Egitura horien zirrikituetan ioi metalikoak (Fe, Mg, Ca, K eta Na) kokatzen dira. Silikato baten egiturak erabat baldintzatzen du bere kimika osaera eta tasun fisikoak. Horrela, mika mineral ezaguna xafletan agertzen da izadian eta piroxenoak prisma eran, baina denak silikatoak dira. Silikato naturalen artean hauek dira nagusiak: talkoa, buztinak, feldespatoa, mika eta beriloa. Sintesi bidez lortzen den silikato ezagunena sodio silikatoa da (uretan urtzen den beira). Silikatoek hainbat erabilera dituzte: ur gogorrak tratatzeko, zementuak ekoizteko, paperak estaltzeko, azidotasunaren aurka, etab.

Sailkapena

Silikatoak elkartzeko eraren arabera honako talde ezberdinetan sailkatzen da:

Siliko-oxigeno tetraedroak

Beste silikato batzuen egiturak

Tetraedroak sortzeko kontrako karga elektrikoa ematen duten katioiek sortzen dituzten loturez gain, tetraedroak beraien artean lotu daitezke hainbat konfigurazio sortuz. Adibidez, tetraedroak lotu daitezke kate bakunak, bikoitzak eta estruktura laminalak sortzeko. Konfigurazio horietako tetraedroen arteko loturak sortzen dira tetraedroen silizio atomoak oxigeno atomoak konpartitzen dituztelako. Irudian ikusten den bezala, silizio atomoa lau oxigeno ioi handiagoz inguratuta dago eta ioi hauetatik bi siliziorekin lotura osatzen dute eta aldiz beste biak ez daude konpartiturak. Ondorioz, tetraedroak batzen dira oxigeno ioiak konpartitzen direlako, horrela kate estruktura sortzen da.

Silikato egituren muntaia

Silikatoen egitura gehienak, horien artean kate bakunak eta bikoitzak, ez dira konposatu kimiko neutroak. Baina tetraedro indibidualean bezala, egitura horiek, katioi metalikoen inklusioekin neutralizatuta daude. Silikatoen egiturak lotzeko gehien erabiltzen diren katioiak honako hauek dira: burdina (Fe), magnesioa (Mg), potasioa (K), sodioa (Na), aluminioa (Al) eta kaltzioa (Ca). Katioi horietako bakoitzak, erradio atomiko eta karga desberdina dauka. Normalean, gutxi gora behera tamaina berdina duten ioiak, beraien artean ordezkatu daitezke. Adibidez, burdinaren ioia (Fe2+) eta magnesioarena (Mg2+) antzeko tamaina dutenez, beraien artean ordezkatu daitezke mineralaren egitura aldatu gabe, eta gauza bera gertatzen da kaltzio eta sodioaren artean. Gainera, askotan, aluminioak silizioa ordezten du siliko-oxigeno tetraedroan.

Silizio egiturek, katioi desberdinak loturaren leku jakin batean egokitzeko duten ahalmenari esker, mineral zehatz baten ale indibidualek, zenbait elementuen kantitate aldagarriak izan ditzakete. Horren ondorioz, mota horretako mineralak, parentesiak dituen formula kimiko baten bidez adierazten dira. Parentesi horiei esker, mineral horien osagai aldagaia zein den zehazten da. Adibide egoki bat olibino minerala da, bere formula kimikoa honako hau da: (Mg, Fe)2 SiO4 , beraz, magnesio/ burdinaren silikatoa da. Formulan ikusten den bezala, olibinoaren kasuan, magnesio eta burdinaren katioiak beraien artean ordezkatu daitezke modu librean. Alde batetik, olibinoak burdina eduki ditzake magnesiorik gabe, kasu horretan, Fe2 SiO4 edo silikato ferriko esaten zaio. Beste aldetik, olibinoa burdinik gabe egon daiteke naturan, eta kasu horretan, Mg2 SiO4 edo magnesiozko silikato deitzen zaio.

Silikato arruntak

Silikato argiak

Silikato ilunak

Mineral ez-silikato garrantzitsuak

Erreferentziak

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Silikato (mineral) Aldatu lotura Wikidatan