Ilargiaren aldi: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

16:52, 6 martxoa 2018ko berrikusketa

«Ilberri» orriak hona dakar. Hil berria dena oroitarazteko testuari buruzko artikulua hau da: «Hilberri»

Ilargialdiak:
1 - ilargi berria
2-3-4 - ilberria
5 - Ilargi betea
6-7-8 - ilbetea

Ilargialdia Ilargia itxuraz aldatzen den denbora-tartea da. Itxura hau Eguzkiak argitutako Ilargi zatia da, Lurretik ikusia.

Eguzkiak Ilargiaren azaleraren erdia argitzen du (ilargi eklipseetan izan ezik) eta horregatik da distiratsua. Baina ikusgai den hemisferio argituaren zatia aldagarria da %100 (ilbetea) eta %0 (ilberria) artean.

Ilargiak bi ziklo nabarmen ditu, goranzko-beheranzko zikloa zerumugan gora eta behera ikusten duguna, eta Ilberri-ilbete zikloa Eguzkiaren eta Ilargiaren kokapenen arabera betetzen eta hustutzen ikusten duguna, ikusgarriena^[1]. Hori dela-eta, ilargialdiek denbora neurtzeko erabili izan dira antzinatik, eta egutegiak sortzeko erabili.

Izenak

Lau dira ilargialdiek duten izenak euskaraz:

Ilberri-ilbete zikloa

Ilargia handitzen eta txikitzen ikusten dugu, ziklo ezaguna da. forma duenean handitzen ari da eta aldiz forma duenean txikitzen ari da. Eguzkiaren inguruan egiten duen errotazioaren ondorio da eta ziklo honetako bira bat betetzeko 29.53 egun inguru behar du, zehazki 29 egun, 12 ordu, 44 minutu eta 2.9 segundu^[1].

Ilbetea
Ilbehera/Beherapena edo ilzaharra^[2]: ilargi betea ikusten dugun unetik hasi eta egunetik egunera ilargia txikiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi betetik berrirako tartea.
Ilberria
Ilgora/Gorapen: ilargia ikusten ez den unetik hasi eta egunetik egunera ilargia handiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi berritik beterako tartea.

Goranzko-beheranzko zikloa

Lurraren inguruan ematen duen biran, ilargiak gorantz eta beherantz egiten du, hau da, bere orbita periodoaren itxurazko altuera ostertzarekiko aldatu egiten da. Ziklo honetan bira bat osatzeko 27.3 egun inguru behar du, zehazki 27 egun, 7 ordu, 43 minutu eta 11.5 segundu^[1].

Goranzko ilargia edo nodoa: egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta gorago ikusten dugu zerumugareriko^[3]

Beheranzko ilargia edo nodoa: egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta beherago ikusten dugu zerumugareriko^[3]

Iraupena

Bi ilbeteren arteko iraupena 29 egun 12 ordu 44 minutu eta 2,9 segundo da, hau da, 29,53 egun inguru (zehatzago ${\frac {1}{{\frac {1}{27,322}}-{\frac {1}{365,25}}}}$ Kopernikok aurkitutako formularen arabera). Ilargiaren periodo sinodikoa da.

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c Jakoba Errekondo / Antton Olariaga (il.), Landareak Lantzen 2018 - Urte Osoko Gida-Liburua, Argia firme, ISBN: 978-84-697-5275-3, EAN: 9788469752753
↑ Ilargi sarrera Harluxet hiztegi entziklopedikoan.
↑ ^a ^b Ilgora eta ilbehera, Euskaltzaindia

Ikus, gainera

Hil eta Hilabete
Ilgora Gorria

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ilargiaren aldi

(Ingelesez) Ilargialdiak edozein egunetan
(Frantsesez) Ilargi egutegia egunez egun

[Landareak-1] Jakoba Errekondo / Antton Olariaga (il.), Landareak Lantzen 2018 - Urte Osoko Gida-Liburua, Argia firme, ISBN: 978-84-697-5275-3, EAN: 9788469752753

[2] Ilargi sarrera Harluxet hiztegi entziklopedikoan.

[ilgora-3] Ilgora eta ilbehera, Euskaltzaindia

[1]

[2]

[3]

@@ 8. lerroa: / 8. lerroa: @@
 Eguzkiak Ilargiaren azaleraren erdia argitzen du ([[ilargi eklipse]]etan izan ezik) eta horregatik da distiratsua. Baina ikusgai den hemisferio argituaren zatia aldagarria da %100 (ilbetea) eta %0 (ilberria) artean.
-Ilargiak bi ziklo nabarmen ditu, ''Ilgora-Ilbehera zikloa'' zerumugan gora eta behera ikusten duguna, eta ''Ilberri-Ilzaharra zikloa'' Eguzkiaren eta Ilargiaren kokapenen arabera betetzen eta hustutzen ikusten duguna, ikusgarriena<ref name=Landareak>[[Jakoba Errekondo]] / [[Antton Olariaga]] (il.), ''Landareak Lantzen 2018 - Urte Osoko Gida-Liburua'', Argia firme, ISBN: 978-84-697-5275-3, EAN: 9788469752753</ref>. Hori dela-eta, ilargialdiek [[denbora]] neurtzeko erabili izan dira antzinatik, eta [[egutegi]]ak sortzeko erabili.
+Ilargiak bi ziklo nabarmen ditu, ''goranzko-beheranzko zikloa'' zerumugan gora eta behera ikusten duguna, eta ''Ilberri-ilbete zikloa'' Eguzkiaren eta Ilargiaren kokapenen arabera betetzen eta hustutzen ikusten duguna, ikusgarriena<ref name=Landareak>[[Jakoba Errekondo]] / [[Antton Olariaga]] (il.), ''Landareak Lantzen 2018 - Urte Osoko Gida-Liburua'', Argia firme, ISBN: 978-84-697-5275-3, EAN: 9788469752753</ref>. Hori dela-eta, ilargialdiek [[denbora]] neurtzeko erabili izan dira antzinatik, eta [[egutegi]]ak sortzeko erabili.
 [[Fitxategi:Lunar libration with phase2.gif|thumb|Ilargiaren faseak]]
@@ 14. lerroa: / 14. lerroa: @@
 Lau dira ilargialdiek duten izenak [[euskara]]z:
-=== ''Ilberri-Ilzaharra zikloa'' ===
+=== ''Ilberri-ilbete zikloa'' ===
 Ilargia handitzen eta txikitzen ikusten dugu, ziklo ezaguna da. [[Fitxategi:Moon symbol crescent.svg|15px
 ]] forma duenean handitzen ari da eta aldiz [[Fitxategi:Moon symbol decrescent.svg|15px]] forma duenean txikitzen ari da. Eguzkiaren inguruan egiten duen errotazioaren ondorio da eta ziklo honetako bira bat betetzeko 29.53 egun inguru behar du, zehazki 29 egun, 12 ordu, 44 minutu eta 2.9 segundu<ref name=Landareak/>.
+* ''Ilbetea''
-* ''Ilargi betea'' edo Ilbetea
-* ''Ilzaharra'' edo ''Ilargi zaharra''<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=ilargi ''Ilargi'' sarrera] Harluxet hiztegi entziklopedikoan.</ref>: ilargi betea ikusten dugun unetik hasi eta egunetik egunera ilargia txikiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi betetik berrirako tartea.
+* ''Ilbehera/Beherapena'' edo ''ilzaharra''<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=ilargi ''Ilargi'' sarrera] Harluxet hiztegi entziklopedikoan.</ref>: ilargi betea ikusten dugun unetik hasi eta egunetik egunera ilargia txikiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi betetik berrirako tartea.
-* ''Ilargi berria''
+* ''Ilberria''
-* ''Ilberria'': ilargia ikusten ez den unetik hasi eta egunetik egunera ilargia handiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi berritik beterako tartea.
+* ''Ilgora/Gorapen'': ilargia ikusten ez den unetik hasi eta egunetik egunera ilargia handiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi berritik beterako tartea.
 [[Fitxategi:2011-11-19-Waning crescent moon.jpg|thumb|Ilzaharra.]]
-=== ''Ilgora-Ilbehera zikloa'' ===
+=== ''Goranzko-beheranzko zikloa'' ===
 Lurraren inguruan ematen duen biran, ilargiak gorantz eta beherantz egiten du, hau da, bere [[orbita periodo]]aren itxurazko altuera ostertzarekiko aldatu egiten da. Ziklo honetan bira bat osatzeko 27.3 egun inguru behar du, zehazki 27 egun, 7 ordu, 43 minutu eta 11.5 segundu<ref name=Landareak/>.
-* ''Ilgora'': egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta gorago ikusten dugu zerumugareriko<ref name=ilgora>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=1&catid=121&id=4401&lang=eu&view=article Ilgora eta ilbehera], Euskaltzaindia</ref>
+* ''Goranzko ilargia'' edo ''nodoa'': egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta gorago ikusten dugu zerumugareriko<ref name=ilgora>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=1&catid=121&id=4401&lang=eu&view=article Ilgora eta ilbehera], Euskaltzaindia</ref>
-* ''Ilbehera'': egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta beherago ikusten dugu zerumugareriko<ref name=ilgora></ref>
+* ''Beheranzko ilargia'' edo ''nodoa'': egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta beherago ikusten dugu zerumugareriko<ref name=ilgora></ref>
 == Iraupena ==