Skeleton (kirola)

Definizioa

Skeleton-a XIX. mendean Suitzan sortutako neguko irristatze kirol modalitate zaharrena da, non pertsona bat buruz ahoz etzaten den gorputz-lera txiki batean eta izoztutako pista batean zehar irristatzen den. Helburua, helmugara aurkariak baino lehenago iristea da. Skeletona, bobsleigha eta lugea ez bezala, banakako kirola da. Bobsleigha bezala, lasterketa ibilbidearen goiko aldeko hasierako atean hasten da lasterketa batekin. Kirolak leraren izena hartzen du lerak hezurdura itxuragatik baitu. (ingeleseko wikipedia)

Neguko olinpiar kirola, banakakoa, gorputz-lera baten gainean irristatuz izotz-zirkuitu batean jaistean datzana. Pilotua ahoz behera etzanda doa lera baten gainean, burua aurrerantz duela.

Historia

Skeleton-a XIX. mendeko amaieran sortu zen Suitzan. Dena den, iturriak ez dira ados jartzen kirol honen jatorri eta sortzailearekin. Jatorriaren inguruan batzuk diote St. Moritzen sortu zela eta beste batzuk aldiz St. Moritzeko neguko olinpiar jokoetan lehenengo aldiz praktikatu izan zela baina ez bertan sortua. Beste iturriek jatorria Suitzako Davos hiritik Klosters hirira zihoan pistan duela diote. Sortzailearekin gauza bera geratzen da. Iturri batzuk diote soldadu suitzarrak asmatu zutela beste batzuk soldadu ingelesak izan zirela diotelarik. Iturri batzuk gainera izena ematen ausartzen dira eta Child soldadu ingelesak hezurdura itxurako lera metaliko baten gainean ahospez irristatzea bururatu zitzaionean sortu zuela diote. Izenaren jatorria ere zalantzagarria da. Batzuk diote hezurdura itxuragatik izena duela skeleton, beste batzuk Norvegiako txirrista esan nahi duen “Kjaelke” hitzatik datorrela diotelarik. Argi dagoena kirol hau Suitzan asmatua izan zela da. 1905ra arte Skeletona Suitzan praktikatzen zen soilik eta hortik Austriara hedatu zen lehenik eta hortik Europa osora. 1908 eta 1910ean jada txapelketak ospatzen ziren Semmering Passen (Austria). 1892an L. P. Child-ek momentuko lera eraldatu zuen eta hezurdura forma eman zion. Bertatik aurrera esaten da hasi zela kirola “Skeleton” deitzen. 1923an Federation Internationale de Bobsleigh et de Tobogganing (FIBT) sortu zen, gaur egun kirol modalitate honen kudeatzaile nagusi dena. Hiru urte beranduago, Nazioarteko Batzorde Olinpikoak bobsleigh eta skeletona kirol olinpiko bezala aitortu zituen. Horrela, 1928an St. Moritzeko neguko joko olinpikoetan parte hartzea ahalbidetu zitzaion baina ez zuen berriro errepikatu 1948ra arte. Kirola ez zen Programa Olinpikoan erantsi 2002ko Salt Lake City-ko (Utah, AEB) joko olinpikoetara arte. Momentu horretan, skeletona jende askoren interesa irabazten hasi zen eta lehiaketetako praktikatzaileak irabazten, txapelketa ofizialen garrantzia areagotuz. 2015ean FIBTari izena aldatu zitzaion eta gaur egun Bobsleigh & Skeleton Federation (IBSF) bezala ezagutzen da. Estatutuak 2016an sortu ziren. 2002tik aurrera esan bezala kirolak interesa irabazi zuen eta gaur egun izotz pistak naturala izateko zailtasuna edo ezintasuna duten herrialdeetan ere praktikatzen da. Horien artean, Australia, Zelanda Berria, Bermuda, Irak, Israel, Hego Afrika, Brasil, Mexiko eta Argentina besteak beste. Halaber, emakume zein gizonezkoen modalitateak bereizten dira neguko kirol honetan. IBSFak gutxienez hiru pilotu kualifikatu ez dituzten eta garatzeko bidean dauden herrialdeei babesa ematen die, bai ekonomiko, zein bidai eta entrenamenduetan. 2017an gizonezkoen 20 federazio nazionalek eta emakumezkoen 11k jaso zuten babesa.

Araudia

Skeletonaren araudia oso sinplea da. Oinarria, zirkuitu batean egiten den lasterketa batean du eta lasterketa denbora gutxienean amaitzen duena izango da irabazlea. Joko olinpikoetan 4 jaitsiera burutzen dira eta denbora ofiziala 4 denboren batuketa izango da. Esteketan skeletonaren arauak.

Materiala

• Alpetar lasterketetarako krosko berezia, kokotsa babesten duena.
• Gorputzera doitzen den lasterketarako zuntz sintetikoko jantzia, airearekiko erresistentzia txikiena ezarriko duena.
• Arantzadun zapatak, atletismoko antzerakoak, izotzetan atxikimendua lortzeko
• Betaurrekoak edota aurpegi babesgarriak
• Jantziaren azpitik, sorbaldakoa edota ukondokoa
• Lera

XIX. mendean erabilitako lerak sortzeko Kanadan eta Indian garraiorako erabiltzen ziren leretan oinarritu ziren. 1892an, L.P. Child-ek lerari egindako eraldaketa batzuen ostean sortu zen gaur egun metalezko hezurdura antza duen lera eta Amerikako kirolari bira bat eman ziona. 1902an Arden Bott-ek eserleku irristakor bat gehitu zion lerari kirolariek euren pisua ibilbidearen arabera aldatu ahal izateko. Gaur egungo leretan ez da ezaugarri hori aurkitzen.

2010ean, FIBT-ak leraren materialak mugatu zituen. Leraren ertzak altzairuzkoak izan behar dute eta ezin dute norabide zein balaztatze elementurik eraman. Oinarria aldiz, plastikozkoa izan daiteke. Leraren alboetan aurkitzen diren eskuleku eta topeak kirolaria lasterketan zehar finkatzen laguntzen dute. Hona hemen leraren ezaugarri teknikoak:

Dimentsioak:

• Luzeera: 800-1200mm •
• Altuera: 80-200mm •
• Atleten arteko distantzia: 340-380mm

Leraren pisua	Gehienezko pisu konbinatua (atleta+lera)	Leraren gehienezko pisua
Gizonezkoak	115kg	43kg
Emakumezkoak	92kg	35kg

Atleta eta leraren pisua ez bada maximora heltzen, atleta batzuk balasto batzuk ezartzen dizkiote lerari. Debekatuta dago balastoak kirolariari ezartzea.

Lasterketa teknika

Lasterketa teknika 3 faseetan banatu daiteke: lehenengoan atletak 50m-ko lasterketa bat burutuko du skeletona bultzatuz lurrean aurrez zehaztuta dagoen ibilbide batean. Bigarrenean abiadura irabazi ostean, hankak altxatuko ditu eta leraren gainean erortzen utziko da ahalik eta postura aerodinamikoena hartuz. Azkenekoan, leraren norabidea gorputzaren eta hanken mugimenduarekin kontrolatuko du, hau da, gorputzaren inertziarekin.

Kirolariaren ezaugarriak

Skeletona kirol konplikatua da ez bakarrik lerak hartu dezakeen abidauragatik (130km/h), baizik eta kirolaria azkarra izan behar delako erabakiak hartzerako orduan. Pilotuak ez du bolanterik skeletona gidatzeko, bere gorputza besterik ez du. Horregatik, garrantzitsua da pilotuak hartzen duen posizioa lera sorbalda eta buruarekin kontrolatu ahal izateko. Azkarra izateaz gain, pilotua dinamikoa izan behar da eta psikologikoki indartsua erabakiak azkar eta duda gabe hartzeko. Gainera, kirolaria esplosiboa izan behar da irteera eraginkor bat egiteko.

Kanpo estekak

Espainiako izotz kiroletako federazioa [1]

Nazioarteko bobsleigh eta skeleton federazioa [2]

Neguko Olinpiar Jokoak [3]

Espainiako neguko kirolen federazioa [4]

Alemaniako bobsleigh eta skeleton federazioa[5]

IBSF skeletonaren araudia[6]

IBSF Estatutuak [7]

Erresuma Batuko skeleton eta bobsleigh federazioa [8]

Europako gizonezkoen txapelketa (IBSF) [9]

Europako emakumezkoen txapelketa (IBSF) [10]

Estatu Batuetako bobsled eta skeleton federazioa [11]