Izotz gaineko abiadura-patinaje: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

15:41, 22 martxoa 2018ko berrikusketa

Izotz gaineko abiadura-patinajea edo izotz gaineko abiadurako irristaketa abiadurako izotz-pista obalean izotz-irristailu gainean hainbat distantziatako lasterketak egitean datzan neguko kirola da. Hiru motako txapelketak egiten dituzte: pista luzeko abiadura-patinajea, pista laburreko abiadura-patinajea eta maratoiko abiadura-patinajea. Nazioarteko Irristaketa Batasunak antolatzen du eta Chamonix-ko Neguko Olinpiar Jokoetan estreinatu zen.

1892an sortu zen federazio internazionala, negu kiroletatik lehena. Kirol modalitate oso ezaguna dugu hau, Herbehereak, Hego-korean eta baita Norvegian ere. Nahiz eta, oso postu ona duten ere munduko rankingean, Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Alemania, Italia, Japonia, Errusia eta Kazakhstanek. Munduko txapelketako zirkuitu bat dago, estatu hauetako bitan beti lasterketak eginez, eta hirugarren bat urtero Thilaf izotz pistan (Herenveen, Herbehereak).1892an sortu zen federazio internazionala, negu kiroletatik lehena.

Deskribapena

Pistaren neurri estandarra 400 metrokoa da, hala ere, batzuetan 200,250 eta 333⅓ metrokoak erabiltzen dira.

International Skating Unioneko arauak distantzia ea neurrietan nolabaiteko aldaerak onartzen ditu.

Pista laburreko abiadura patinajea (Short track speed skating) distantzia motzetako modalitatea da, bestetik, pista luzeko abiadura patinajean, distantzia luzeagoak daude, gehienez, 1500 metro eta 3000m-ko lasterketak emakumetan eta 5000 metrokoak gizonetan izanez banakako Olinpiar jokoetako abiadura patinajeko distantzia luzeenak. Lasterketak, knock-out bezala ere dira ezagunak, lauko edo bosteko lasterketak dira, eta bi azkarrenak klasifikatzen direlarik, esan beharra dago, deskalifikazio eta santzioak oso komunak direla.

Lasterketak, arauak dituzte aurretik esandako deskalifikazio eta santzioak ezartzeko aurkakoari traba eginez gero; arau hauek desberdinak dira distantzia eta modalitateen arabera. Taldeko lasterketak ere badaude, pista luzekoan, ezagunena taldeko jazarpen proba izanik, hau da, maila gorenean taldeka egiten den taldeko lasterketa bakarra, ordea, gazteetan erreleboak ere egin ohi dira. Pista motzekoan erreleboak ere egiten dira maila gorenean, erreleboak edozein momentutan egin daitezkeelarik, azken bi itzulietan izan ezik.

Abiadura patinajeko lasterketa gehienak, pista obalatuetan egin ohi dira, nahiz eta badauden beste aukera batzuk. Aldaerak, pistaren distantzian, kurbaren zabaleran eta inklinazioan, eta baita ere pista itxia edo irekia izatean daude gehienbat, beste aldagai bat, irteera eta amaiera puntuen kointzidentzian egon daiteke.

Herbeheretan, maratoiak, izotz kanal naturaletan egiten dituzte, ordea batzuetan egoera klimatologikoak medio, pista artifizilak erabili beharra dago, eta 400 metrokoak direnez luzeenak, 100 itzuliko probak ere egiten dira.

Historia

Abiadura patinajearen jatorria Eskandinavian, Ipar Europa eta Herbeheretan dago, non bertako natiboek hezur bat jartzen zuten euren oinetako zoletan, bertako izoztutako erreka eta bideetatik ibiltzeko. Adibidez, Herbehereetan neguak aldaketa asko izaten ditu urtetik urtera, ordea, izozketa handiak zeudenean garraio bezela erabiltzen zuten ariketa hau, honela azaldu zuen 1194-an William Fitzstephen-ek.

Abiadura irristaketa bertan hasi zen, baina zabalkuntza prozesua jasan zuen hortik gutxira, 1592an pausu handia eman zen Eskozian burdinezko filamentu bat gehitu zitzaionean zapatari hezurra beharrean. Honek asko lagundu zion ariketa edo garraio honen zabalkuntzan. 1642an hurrengo pausua eman zen, lehen abiadura irristaketa club-a sortu zen ''The Skating Club Of Edinburgh''. Azkenik, 1763-an lehen abiadura patinajearen lasterketa ofiziala antolatu zen Fense-n, Ingalaterran, Abiadura patinaje Asoziazio Nazionala-k (National Ice Skating Association) antolatua hain zuzen ere. Bitartean Herbehereetan, lasterketa ezagun bat antolatzen hasi ziren, Friesland probintziako 11 hiriak lotzen zituen kanala zeharkatzean zatzan lasterketa, Elfstedentocht bezala ezagutu zena.

1851-an, Ipar Amerikarrak kirol hau ezagutu eta ezagun bihurtzen hasi zen euren lurraldeetan. Herbehereak berriro ere, 1889-an lehenengo munduko txapelketa antolatu zituzten, eta 3 urte geroago bertan ere ISU (International Skating Union) sortu zuten. 20. mendetik aurrera, abiadura patinajea kirol modalitate ezaguna eta olinpikoa bilakatuz.

ISU

XIX.mendean hasi ziren antolatutako abiadura patinajearen lasterketak. 1884an, Norvegiako Axel Paulsen Munduko Abiadura patinajeko amateur txapeldun bezala goraipatu zen, hainbat lasterketa irabazi ondoren AEB-etan. Bost urte geroago, Amsterdamen ospatu zen Munduko I. txapelketa, Errusia, AEB, Britania Handiko eta Herbeheretako lastekariekin. Internationale Eislauf Vereinigung, edo International Skating Union, 15 naziotako pertsonak sortu zuten Scheveningen-en 1892an, neguko kiroletako lehen federazio internazionala bilakatuz. Ordurarte txapelketak herbeeretako federazio edo asoziazio batek antolatzen zituelarik. Bertan hasi ziren, distantzia et neurri desberdinetako lasterketa eta pistak arautzen, honela pista motzeko eta luzeko neurri desberdineko lasterketak desberdinduz. Txapelketan egun haietan amateurrentzat ziren, orduan bizi ziren amateur eta profesionalizazio prozesuaren gatazkak medio, beraz, profesionala izanez gero ezin zenuen parte hartu, honen adibide dugu, 1904ean Peter Sinnerud-ek irabazi zuen munduko txapelketaren deskalifikazioa profesionalismoa auziperatuz. Munduko eta distantzia ezberdinetako munduko errekorrak 1891an hasi ziren neurtzen, honek ekarri zuen, munduko errekorraren apurketa azkar eta handia denbora gutxian, nahiz eta 1894tik aurrera jada ikusten dugu hurrengo errekorrak hobetzea gero eta gehiago kostatu dela, adibidez, 5000 metroko Jaap Edenen errekorra 1894ean Europako Hamar txapelketan lortu zuena 1894ean 17 urtez egon zen apurtu gabe.

Elfstedentocht txapelketa

Elfstedentocht 1909an sortutako txapelketa da. Gaur egun, era irregularrean antolatzen den txapelketa da. Izan ere, Herbeeretako Friesland probintziako hiriak komunikatzen dituen kanalak lotzen dituen lasterketa bat da eta beraz, neguko eguraldiaren menpe egongo da txapelketa burutzea. Lasterketa hau, pista artifizialak sortu arte 15 alditan egin da gutxi gora behera 100 urtetan. Munduko txapelketak ere ezin ziren urtero burutu pista hauen sorrerara arte. Herbehereetan honetaz baliatuz, eta kirol honen ezagutza handia medio, pista artifizial asko egin ziren bertan eta honela lortzen dute urtero munduko potentzia handiena izatea kirol honetan. Elfstedentoch lasterketa burutzeko egoera naturalean izan behar denez, batzuetan beste herrialde batzuetan burutu izan dira, nahiko antzeko egoera simulatuz, adibidez, Austria, Finlandia edo Kanadan. Munduko patinatzaile onenak hartzen dute parte lasterketa honetan irabazteko helburuarekin.

Olympic Games

Abiadura patinajea 1924an izan zen lehen aldiz olinpiar jokoetan. Nahiz eta, 1914ko Olinpiar Jokoetako kongresuan, bertako delegatuan esan zuten 1916ko jokoetan izango zela kirol hau, I.Mundu Gerra medio, ezin izan zen hau burutu 1924. urtera arte (Chamonix), Charles Jewtraw-ek irabazi zuena. Denbora nuerketa, arazo handia izan zen 500m-ko proban gehienbat ordulari elektronikoak iritsi arte 1960. hamarkadan. Finlandia eta Norvegiako kirolariak irabazi zituzten I.mundu gerran zehar domeinu guztiak, zeren esta ISU-k arautzen zituen estilo edo distantziak eziren packstyle-ekoak, horregatik, erbeheretako eta AEB-etako kirolariek ez zuten lehiatzen ere ez. 1932an izan zen, ISU-k estilo hauek onartu zituenean, Amerikarrak izan ziren nagusi kirol honetan hasieran, norvegiarren lehiarekin. Norvegiarrak, suitzarrak, finlandiarrak eta japoniarrak protesta egin zuten packstylearen aldeko ISUren mugimenduaren aurka, honen atzera-pausua eskatuz.

Aurrerapauso teknikoak

Pista artifizialak, 1960ko Neguko Olinpiar Jokoetan erabili ziren lehenengoz, 1960-an ere izan zen lehen emakumezkoen abiadura patinajeko txapelketa ofiziala. Ondoren, traje aerodinamikoen arazoa etorri zen, eta hau arautzeko prozesua, pista luzeko eta laburreko distantzietako traje bera arautuz, laburrekoak ordea burukoa ere erabili dezaketelarik, zeren jauziak oso arruntak dira distantzia hauetan. Ondorengo aurrerapena, malgukidun zapatillak izan ziren, hauek 1971-an iritsi ziren eta munduko rekord denak hobetzeko arrazoi nagusia izan dira, abiadura media 45km/h-tik 52km/h-ra igoz 1500m-tako distantzian, baina antzera beste distantziako lasterketetan.

Profesionalismoa

1972 ko urteaz geroztik, Europako Pista Luzeko abiadura patinajeko txapelketa edo erregulartasun liga osatu zen, International Speed Skating League, bertan ordura arteko eta momentuko lasterkari onenak aritu ziren lehian bi urtetan zehar, zeren eta arazo ekonomikoa medio ezin izan zuten aurrera jarraitu txapelketa honekin, Gainera, ISU-k ez zuen bultatzen profesionaltasuna eta txapelketan honek ez zuen inongo federazio internazionalaren laguntzarik. Geroxeago, ISu-k sortu zuen bere Munduko Txapelketa bat, diru laguntza erakargarriekin, eta honekin batera, 1990.hamarkadan, talde profesional askoren sorrera gertatu zen herbeeretan. Honek ekarri zuen mundu mailako herbeheretarren nagusitasuna, bakarrik atleta japoniar eta amerikar gutxi batzuk borrokatu edo baldintzatu izan ahal dutelarik, azken hauek lehen distantzia motzean ere irabazle asko eduki dituzte orain ordea ia denak distantzia luzeko kirolariak dituzte, olinpiar jokoetan domin bat irabazteko nahiak distantzia motzetik luzera pasarazi die eta.

Pista laburra eta olinpiar jokoak

Ez zen izan 1992. urtera arte pista laburreko modalitateen Olinpiar Jokoetan parte hartzea. Europan dauden kirol honetako estatu nagusietan, ez du inoiz pista motzeko distantziak luzekoak izan duen arrakasta izan. Nahiz eta, berriagoka izan distantzia laburreko lasterketak azken urteetan nahiko azkar doa zabaltzen pista luzekoa baino azkarrago, gehienbat pista izotz hockeyekoa izan daitekeelako eta oso eskura ditugu pista hauek mundu osoan zehar, ordea pista luze obalatuak espezialagoak dira eta toki gutxiagotan aurkitu ditzakegu.

Abiadura patinajea Euskal Herrian

Maila nazionalean, Espainian ez da oso ezaguna kirol modalitate hau, zeren eta, hemen neguak ez dira oso hotzak izaten, beraz, izotz gutxi dagoenez, ez dago tradizio handirik kirol honetan. Hala ere, badago abiadura patinajeko federazio nazionala (Espainia mailan) eta autonomikoa (Euskal Herri maian). Honek, azaltzen du zergatik inoiz ez duen domeinurik irabazi ez euskal herriko kirolaren batek ez Espainiako kirolaririk Europa maila edo maila altuagoko lasterketetan.

Domeinu irabasleen lista ( Heerenveen 2017.rarte ).

#	País				Total
1	Países Bajos	43	44	45	132
2	Noruega	37	35	35	107
3	Alemania	24	19	9	52
4	Rusia	19	13	23	55
5	Suecia	10	5	7	22
6	Finlandia	8	7	6	21
7	República Checa	5	2	3	10
8	Austria	3	6	4	13
9	Italia	1	4	2	7
10	Letonia	1	0	0	1
11	Bélgica	0	2	1	3
12	Francia	0	1	1	2
13	Hungría	0	0	2	2
	TOTAL	151	138	138	427

Arauak

Pista laburrak

Lasterketak beti ordulariko aurkako zentzuan korritzen dira, 111m-ko distantziako pistan. Lasterketa hauek taldekako irteeran (mass start format) hasten dira, non 6 patinatzaile batera ertengo diren. Santzioak era desberdinekoak izan daitezke, irteera faltsua, galaraztea, edo mozketa pista barrutik. Irteera faltsua, lasterketa irteera eman aurretik ertenez gero ematen da, galraztea edo eragoztea, patinatzaile bat bestearen bidean sartzen edo gurutzatzen denean, bigarren honek bere abiadura edo norabidea galtzeko, eta azkenik mozketa, bidea markatzen duten marketatik ertetzen denean ematen da.

Pista luzeak

Lasterketak beti ordulariko aurkako zentzuan korritzen dira, 400m-ko distantziako pista obalatuan. Denak, era indibidualean egiten dira, nahiz eta, binaka egiten diren irteerak baina bakoitzak bere bidea duelarik eta ezin dute biak bide bera eduki momentu berean. Bi bide daude pista osoan zehar, eta itzuli bakoitzean aldatzen joango dira biak distantzia ber-bera egiteko, zabaletik datorren lasterkariak duelarik bide eskubidea aldaketa momentu berean egingo badute. Hemen santzioak ere jaso ditzazkezu irteera faltsua, galaraztea, edo mozketa pista barrutik egitearren.Patinatzaile batek bere lasterketan falta egin badu edo jauzi egin bada, berriro egiteko aukera izango dute. Ez dago gainerainongo finalik, behin egiten duzu zure distantzia eta ondoren daudenen artean denboraren arabera klasifikazioa egiten da.Hemen ere daukagu banakakoa ez den modalitate bakarra, talde-jazarpen proba, non hemen ere bi 3-4 ko taldek distantzia bat burutuko duten, ordea, hemen talde bakoitza, pistako puntu desberdinetatik hasiko dira, eta beti pista osoa erabili ahalko dute itzuliak ematen dituzten bitartean, beti barrukaldea izanez itzulia egiteko distantziarik laburrena eta erabiliena.

Ekipamendua

Abiadura patinak, oso desberdinak dira hockey edo patinaje artististikoekin alderatuz gero. Hauek, ez dira botak, zapatillak dira, zeren eta orkatilararte iristen dira soilik. Oinetako, burdinezko aho zorrotza, 30-45 zm-ko luzeera eta zabalera desberdinetako izan daiteke patinatzailearen urte eta altueraren arabera. Distantzia laburreko oinetakoan burdinezko ahoa bi adetatik dago lotuta, luzekoa (clap skates) aurrekaldetik dago lotuta oinetakora, atzekaldean malguki bat duelarik burdinetik oinetakoaren erdikaldera iristen dena, honek indar gehio egitea baimentzen diolarik irristaketa bakoitzeko, abiadura handituz.

Euskal herriko izotzetako pistak

Txuri urdin

Txuri-Urdin Izotz Jauregia Anoeta kirol esparruan dago. Izotz gaineko hockey eta patinaje artistikoaren nazioarteko lehiaketetarako tamaina ofizialeko izotz-pista dauka (28x58=1625 m²). Bertan izotz gaineko edozein aisialdi ekintza praktika daiteke. 650 ikusleentzako eserlekuak ditu eta eserlekuetatik kanpo beste 400 lagunentzako lekua dago. 1973.ean zabaldu zuten eta 2000.ean berritu, instalazioak hobetzeko. Gimnasioa eta kirol anitzeko aretoa daude. Kafetegitik izotz-pista ikus daiteke. Irakasleak daude. (Anoeta, 24 20014 DONOSTIA / SAN SEBASTIÁN).

Bakh

Bakh kirol-zentro berrian dago Gasteizko izotz gaineko patinaje pista. Patinajeaz gozatu nahi duen edonorentzat zabalik dago, adin mugarik gabe. Pistak harmailak ditu inguruan eta kafetegi bat dago; bertatik izotz-pista ikus daiteke. Ekintza ezberdinak antolatzen dituzte bertan: eskolako izotz-programa, patinaje artistiko eta hockey ikastaroak eta txapelketa ofizialak, besteak beste. Horrez gainera, taldeentzako txango bereziak prestatzen dituzte.( Biosferako pasealekua, z/g 01080 VITORIA-GASTEIZ).

Ikusi ere

Erreferentziak

NBC's Olympics coverage
(in Norwegian) Olympiske vinterleker 1924–2006, Åge Dalby, Jan Greve, Per Jorsett, ISBN 82-7286-162-3, Akilles forlag 2006, pg. 29
(in Dutch) Wat is Langebaanschaatsen, KNSB.nl
(in Norwegian) Skøytesportens stjerner, Knut Bjørnsen and Per Jorsett, J. W. Cappelens forlag 1971, pg. 183
Less orange during the uneven years, from nrc.nl, published 1 July 1999
(in Norwegian) Olympiske vinterleker 1924–2006, Åge Dalby, Jan Greve, Per Jorsett, ISBN 82-7286-162-3, Akilles forlag 2006, pg. 252
(in Norwegian) Olympiske vinterleker 1924–2006, Åge Dalby, Jan Greve, Per Jorsett, ISBN 82-7286-162-3, Akilles forlag 2006, pg. 230
Turner, James, in collaboration with Zaidman, Michael (1997). The History of Roller Skating. National Museum of Roller Skating. ISBN 0-9658192-0-5.
Roller Skating 3: Types of Competition, from hickoksprots.com. Retrieved 25 December 2006
World In-Line Skating Medalists - Men
Ice Skating, The Electronic Encyclopedia of Chicago
Sportsboken 1992, Schibsted forlag, ISBN 82-516-1428-7
"longtrack". www.socalspeedskating.org. Retrieved 2015-11-02.

Bibliografia

Dianne Holum: The Complete Handbook of Speed Skating (1984), ISBN 0-89490-051-X
USOC: A Basic Guide to Speed Skating, Griffin Publishers - Torrance, Ca. (2002), ISBN 1-58000-087-8
Barry Publow: Speed on Skates, Human Kinetics Publishers - Champaign, Ill. (1999), ISBN 0-88011-721-4
Matthias Opatz: Taschenfibel Eisschnelllauf (Pocketguide Speedskating), Lotok Publ. - Stedten-upon-Ilm, Germany (2005), ISBN 3-939088-00-5

External links

== Txantiloi:Commons category

Roller Sports C. I. C. - Sport regulations, regulations of inline speed skating
International Skating Union ==

@@ 52. lerroa: / 52. lerroa: @@
 === Elfstedentocht txapelketa ===
-''Elfstedentocht'' 1909an sortutako txapelketa da. Gaur egun, era irregularrean antolatzen den txapelketa da. Izan ere, Herbeeretako Friesland probintziako hiriak komunikatzen dituen kanalak lotzen dituen lasterketa bat da eta beraz, neguko eguraldiaren arabera posible izango da txapelketa burutzea edo ez. Lasterketa hau, pista artifizialak sortu arte 15 alditan egin da gutxi gora behera 100 urtetan. Munduko txapelketak ere ezin ziren urtero burutu pista hauen sorrerara arte. Herbehereetan honetaz baliatuz, eta kirol honen ezagutza handia medio, pista artifizial asko egin ziren bertan eta honela lortzen dute urtero munduko potentzia handiena izatea kirol honetan. ''Elfstedentoch'' lasterketa burutzeko egoera naturalean izan behar denez, batzuetan beste herrialde batzuetan burutu izan dira, nahiko antzeko egoera simulatuz, adibidez, Austria, Finlandia edo Kanadan. Munduko patinatzaile onenak hartzen dute parte lasterketa honetan irabazteko helburuarekin.
+''Elfstedentocht'' 1909an sortutako txapelketa da. Gaur egun, era irregularrean antolatzen den txapelketa da. Izan ere, Herbeeretako Friesland probintziako hiriak komunikatzen dituen kanalak lotzen dituen lasterketa bat da eta beraz, neguko eguraldiaren menpe egongo da txapelketa burutzea. Lasterketa hau, pista artifizialak sortu arte 15 alditan egin da gutxi gora behera 100 urtetan. Munduko txapelketak ere ezin ziren urtero burutu pista hauen sorrerara arte. Herbehereetan honetaz baliatuz, eta kirol honen ezagutza handia medio, pista artifizial asko egin ziren bertan eta honela lortzen dute urtero munduko potentzia handiena izatea kirol honetan. ''Elfstedentoch'' lasterketa burutzeko egoera naturalean izan behar denez, batzuetan beste herrialde batzuetan burutu izan dira, nahiko antzeko egoera simulatuz, adibidez, Austria, Finlandia edo Kanadan. Munduko patinatzaile onenak hartzen dute parte lasterketa honetan irabazteko helburuarekin.
 === Olympic Games ===

Abiadura patinajea
Gobernu Maila Gorena	International Skating Union (ISU)
Ezaugarriak
Generoak	Emakumezkoa Gizonezkoa Mixtoa
Presentzia
Olinpikoa	1924 pista luzekoa 1992 pista laburrekoa