Deun-ixendegi euzkotarra: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Ibon U. (eztabaida | ekarpenak)
Ibon U. (eztabaida | ekarpenak)
30. lerroa: 30. lerroa:
* ''Aintzane'': Gloria, femeninoa.
* ''Aintzane'': Gloria, femeninoa.
* ''Albane'': "Alabana".
* ''Albane'': "Alabana".
* ''Ander'': "Andres".
* ''[[Ander]]'': "Andres".
* ''Andoni'': "Antonio".
* ''Andoni'': "Antonio".
* ''Argiñe'': "Luz".
* ''Argiñe'': "Luz".
54. lerroa: 54. lerroa:
== G ==
== G ==
* ''Gabirel'': "Gabriel".
* ''Gabirel'': "Gabriel".
* ''Gaizka'': "Salbador".
* ''[[Gaizka]]'': "Salbador".
* ''Gaizkane'': "Salbadora".
* ''Gaizkane'': "Salbadora".
* ''Garbikunde'': "Purificación".
* ''Garbikunde'': "Purificación".
84. lerroa: 84. lerroa:
* ''Jon'': "Joan".
* ''Jon'': "Joan".
* ''Jone'': "Joana".
* ''Jone'': "Joana".
* ''Josu'': "Jesus".
* ''[[Josu]]'': "Jesus".
* ''Josune'': "Jesusa".
* ''Josune'': "Jesusa".
* ''Julen'': "Julian".
* ''Julen'': "Julian".

23:59, 23 martxoa 2018ko berrikusketa

Deun-ixendegi euzkotarra Sabin Aranak idatzi eta Luis Eleizaldek osatu eta 1910ean, Sabin Arana hil ondoren, argitaratu zuen euskal pertsona-izenen bilduma da. Lan hartako izen asko, 1897an Aranak argitara emandako Egutegi Bizkaitarra lanean ageri ziren. Eleizaldek ateratako izendegian, 960 ponte-izen ematen dira.

Hasieran Elizarekin arazoak izan baziren ere, kide jeltzaleak seme-alabak izen horiekin bataiatzen hasi ziren, eta pixkanaka arrakasta zabala izan zuten. Horietako izen batzuk ez dira ia inoiz erabili, baina beste asko egungo garaietara bizirik iritsi dira, 1970eko hamarkadatik aurrera argitaratutako izendegietan jaso izan baitira: Karmele, Josune, Nekane, Kepa, Iñaki eta Julen, besteren artean.

Sabin Aranak, gainera, izen-deiturak emateko eredu guztiz berria asmatu zuen, alderdikideen ezaugarri moduan: Bi abizenak "(e)ta" batez lotuta idatzi behar ziren eta bigarrenari "-tar" atxiki, izena azken tokian jarriz: Arana ta Goiri'tar Sabin. Sistema hau, Aranaren jarraitzaile askok gerraostean oraindik erabiltzen bazuten ere, denborarekin erabat desagertu zen.

Azpiko ataletan Aranak asmatutako izenetako batzuk agertzen dira, alfabetikoki ordenaturik.

Lege fonetikoak

Egileen asmoa santu-izendegi guztia euskaratzea zen. Hori lortzeko, izenen jatorrizko formari euskararen lege fonetikoak ezarri zizkieten. Lege usteko horiek, hala ere, ez ziren inola ere bat heldu euskararen egiazko lege fonetikoekin, eta oso modu arbitrarioan aplikatzen ziren. Adibide moduan, honako hauexek:

  • l eta n ondoko p/t/k guztiek b/d/g ematen dute: Antonius > Andoni, Elpidius > Elbidi.
  • s, t, d eta z ondoko b/d/g guztiek p/t/k ematen dute: Prosdocimus > Postokima, Lutgerus > Luker.
  • dr, br, tr eta antzeko kontsonante multzoak saihetsi: Gabriel > Gabirel, Clemente > Kelmen.
  • i ondoko z eta s guztiak, x: Elixabete.
  • f > p: Stephanus > Estepan/Estepana.
  • Bokal bukaerak, -a maskulinoentzat eta -(n)e femeninoentzat, Pablo Pedro Astarloa apologistaren iritzi batetik hartuta: Fredrich > Pederica/Pederike, Begoña (tradizizkoa) > Begoña/Begoñe, maskulinoa eta femeninoa, hurrenez hurren.

Horrez gain, izen batzuk esanahiari jarraituz euskaratu zituen, askotan, berak asmatutako neologismoak erabiliz: Ugutz/Ugutzne (Bautista), Gixane (Encarnación), Aintza (Gloria), Irakusne (Epifanía), Bakarne (Soledad), eta beste.

A

  • Abarne: "Ramos".
  • Abene: "Pilar" gaztelaniaz.
  • Adele: "Adela".
  • Agerkunde: "Epifania".
  • Agurne: "Adoración".
  • Agurtzane: Agurneren aldaera.
  • Aintza: "Gloria", maskulinoa
  • Aintzane: Gloria, femeninoa.
  • Albane: "Alabana".
  • Ander: "Andres".
  • Andoni: "Antonio".
  • Argiñe: "Luz".

B

  • Babesne: "Amparo".
  • Betikone edo Betiñe: "Perpetua".
  • Bingen: Bizente.

D

  • Deunoro: Omiasaindu edo Damusanturu.

E

  • Edorta: "Eduardo".
  • Eladi: "Eladio".
  • Elene: "Elena".
  • Endika: "Enrike".
  • Estepan: Stephanus-etik. "Eztebe" da euskal tradizioko izena.
  • Euken: "Eugenio".
  • Eukene: "Eugenia".
  • Eukeni: Eukenen aldaera.

G

  • Gabirel: "Gabriel".
  • Gaizka: "Salbador".
  • Gaizkane: "Salbadora".
  • Garbikunde: "Purificación".
  • Gizane: "Encarnación".
  • Gorane: "Exaltación".
  • Gorka: "Jurgi".
  • Gotzon: "Angel".
  • Gotzone': "Angela" edo "Angeles".

I

  • Igone: "Ascensión".
  • Iker: "Ikerne"-ren gizonezkoentzako aldaera
  • Ikerne: "Visitación"
  • Imanol: "Manuel".
  • Iñaki: "Inazio".
  • Iragarne: "Anunciación".
  • Iragartze: Iragarneren aldaera.
  • Iraide.
  • Irakurne.
  • Irkus: "Epifanio".
  • Irkusne: "Epifania".
  • Irune: "Trinidad".
  • Ixaka: "Isaak".

J

  • Jasone: "Asunción".
  • Jokin: "Joakin".
  • Jokiñe: "Joakina".
  • Jon: "Joan".
  • Jone: "Joana".
  • Josu: "Jesus".
  • Josune: "Jesusa".
  • Julen: "Julian".
  • Julene: "Juliana".

K

  • Kariñe: "Carina".
  • Karmel: Israelgo toki baten izena, Karmeldarren erlijio ordena sortu zen tokia.
  • Karmele: Karmel-etik eratorria.
  • Keltse: "Celsa".
  • Kepa: "Pedro", "Peru", "Petri".
  • Koikili*: "Cecilio"
  • Koldo(bika): "Luis".
  • Koldobike: "Luisa".

L

  • Lander: "Leandro".
  • Laurentzi: "Lorentzo", "Laurendi"
  • Libe: "Libia".
  • Lore: "Flora".
  • Luken: "Luziano".
  • Lukene: "Luziana".

M

  • Markel: Martzelo.
  • Markele: Martzela.
  • Miren: "Maria".

N

  • Nekane: "Dolores".

O

  • Osane: "Remedios".

P

  • Perdiñande: "Fernanda".
  • Pozne: "Consuelo".

S

  • Sabiñe: "Sabina".
  • Sorkunde: "Concepción".

U

  • Ugutz: "Bautista".
  • Uguzne: Ugutzetik eratorria.
  • Urgozo

Z

  • Zorion eta Zorione.
  • Zuriñe: "Blanca".

Bibliografia

Ikus, gainera

Kanpo loturak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskara