Elikadura: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

10:13, 1 apirila 2018ko berrikusketa

Elikadura izaki bizidunek janaria edo elikagaiak barneratzeko prozesuen multzoa da. Elikaduraren xedea da izaki bizidunek beren funtzio nagusiak betetzeko behar duten energia eskuratzea. Organismo heterotrofoek beste izaki bizidun batzuk kontsumitzen dituzte, eta autotrofoek materia inorganikoa eta energia iturri bat (gehienetan eguzkia) erabiltzen dute energia barneratzeko.

Animaliek jan egin behar dute elikadura prozesua gauzatu eta bizirauteko. Haragijaleek beste animalia batzuk jaten dituzte, belarjaleek landareak jaten dituzte, orojaleek biak jaten dituzte, eta detritujaleek detritua jaten dute. Onddoek gorputzetik kanpo digeritzen dute materia organikoa.

Elikaduraren prozesua

Landareena

Xurgapena: Ura eta gatz mineralak sustraiengatik artzeari deritzo.
Garraioa: Artutako guztia gorputz guztira garraiatu egiten da.
Ebapotranspirazioa: Soberan dagoen ura botatzeari deritzo.
Gas-trukea: Honi oxigenoa eta karbono dioxidoa artxen dute eta oxigenoa botatzen dute.
Fotosintesia: Eguzkiaren energia erabiliz eta klorofilaren laguntzaz fotosintesia egiten da energia sortzeko.
Garraioa: Gero energia sortu ondoren gorputz guztira banatu egiten da metabolismoa egiteko.
Metabolismoa: Bizi funtzioak egiteari deritzo.
Hondakinen kanporaketa: Beraien hondakinak ez dira gureak bezalakoak beraien kaka oxigenoa da.

Animaliena

Digestioa eta gas-trukea: Batera egiten dira hau da oxigenoa erabiliz janaria erretzen da eta horrela energia lortzen da.
Garraioa: hartutako energia gorputz guztira garraiatzen da.
Metabolismoa: bere bizi funtzioak egiten ditu.
Iraizketa: azkenik, energia ez duten gauzak bota egiten dira.

Energia lortzeko momentua

Landareena

Zeluletan sartu diren karbohidratoak mitokondrioetara heltzen dira.
Ingurunetik jasotako oxigenoa ere mitokondrioetara heltzen da.
Oxigenoak karbohidratoen molekulak apurtzen ditu eta energia askatzen da.
Ura eta CO₂ ere sortzen da.

Animaliena

Hartutako ura, CO₂ eta gatz mineralak kloroplastoetara heltzen dira.
Kloroplastoetan dagoen klorofilak eguzki-energia hartzen du.
Gero erabili ahal duten energia gorderik duten karbohidratoak sortzen dituzte.
Hondakintzat O₂ sortzen da.

Ikus, gainera

Nutrizioa

@@ 2. lerroa: / 2. lerroa: @@
 {{Vikidia|Elikadura}}
+'''Elikadura''' [[izaki bizidun]]ek [[janari]]a edo elikagaiak barneratzeko prozesuen multzoa da. Elikaduraren xedea da izaki bizidunek beren funtzio nagusiak betetzeko behar duten energia eskuratzea. [[Organismo]] [[heterotrofo]]ek beste izaki bizidun batzuk kontsumitzen dituzte, eta [[autotrofo]]ek materia [[inorganiko]]a eta energia iturri bat (gehienetan eguzkia) erabiltzen dute energia barneratzeko.
-'''Elikadura''' bizidunen zelulek beren osagaiak eratzeko eta energia lortzeko betetzen dituzten prozesuen multzoa da.
+[[Animalia|Animaliek]] jan egin behar dute elikadura prozesua gauzatu eta bizirauteko. [[Haragijale]]ek beste animalia batzuk jaten dituzte, [[belarjale]]ek landareak jaten dituzte, [[orojale]]ek biak jaten dituzte, eta [[detritujale]]ek [[detritu]]a jaten dute. [[Onddo]]ek gorputzetik kanpo [[digestio|digeritzen]] dute materia organikoa.
-Bi elikadura mota bereizi ohi dira:
-:* '''Heterotrofoa''': beste animalia batzuetatik elikatzea.
-:* '''Autotrofoa''': bere kabuz energia lortzea.
-== Elikaduren prozesua ==
+== Elikaduraren prozesua ==
 === Landareena ===
-:* '''Xurgapena''': Ura eta gatz mineralak sustraiengatik artzeari deritzo.
+* Xurgapena: Ura eta gatz mineralak sustraiengatik artzeari deritzo.
-:* '''Garraioa''': Artutako guztia gorputz guztira garraiatu egiten da.
+* Garraioa: Artutako guztia gorputz guztira garraiatu egiten da.
-:* '''Ebapotranspirazioa''': Soberan dagoen ura botatzeari deritzo.
+* Ebapotranspirazioa: Soberan dagoen ura botatzeari deritzo.
-:* '''Gas-trukea''': Honi oxigenoa eta karbono dioxidoa artxen dute eta oxigenoa botatzen dute.
+* Gas-trukea: Honi oxigenoa eta karbono dioxidoa artxen dute eta oxigenoa botatzen dute.
-:* '''Fotosintesia''': Eguzkiaren energia erabiliz eta klorofilaren laguntzaz fotosintesia egiten da energia sortzeko.
+* Fotosintesia: Eguzkiaren energia erabiliz eta klorofilaren laguntzaz fotosintesia egiten da energia sortzeko.
-:* '''Garraioa''': Gero energia sortu ondoren gorputz guztira banatu egiten da metabolismoa egiteko.
+* Garraioa: Gero energia sortu ondoren gorputz guztira banatu egiten da metabolismoa egiteko.
-:* '''Metabolismoa''': Bizi funtzioak egiteari deritzo.
+* Metabolismoa: Bizi funtzioak egiteari deritzo.
-:* '''Hondakinak kanporatu''': Beraien hondakinak ez dira gureak bezalakoak beraien kaka oxigenoa da.
+* Hondakinen kanporaketa: Beraien hondakinak ez dira gureak bezalakoak beraien kaka oxigenoa da.
 === Animaliena ===
+*Digestioa eta gas-trukea: Batera egiten dira hau da oxigenoa erabiliz janaria erretzen da eta horrela energia lortzen da.
+*Garraioa: hartutako energia gorputz guztira garraiatzen da.
-:* '''Digestioa eta gas-trukea''': Batera egiten dira hau da oxigenoa erabiliz janaria erretzen da eta horrela energia lortzen da.
+*Metabolismoa: bere bizi funtzioak egiten ditu.
-:* '''Garraioa''': hartutako energia gorputz guztira garraiatzen da.
+*Iraizketa: azkenik, energia ez duten gauzak bota egiten dira.
-:* '''Metabolismoa''': bere bizi funtzioak egiten ditu.
-:* '''Iraizketa''': azkenik, energia ez duten gauzak bota egiten dira.
 == Energia lortzeko momentua ==
 === Landareena ===
-:* Zeluletan sartu diren karbohidratoak mitokondrioetara heltzen dira.
+* Zeluletan sartu diren karbohidratoak mitokondrioetara heltzen dira.
-:* Ingurunetik jasotako oxigenoa ere mitokondrioetara heltzen da.
+* Ingurunetik jasotako oxigenoa ere mitokondrioetara heltzen da.
-:* Oxigenoak karbohidratoen molekulak apurtzen ditu eta energia askatzen da.
+* Oxigenoak karbohidratoen molekulak apurtzen ditu eta energia askatzen da.
-:* Ura eta [[karbono dioxido|CO<sub>2</sub>]] ere sortzen da.
+* Ura eta [[karbono dioxido|CO<sub>2</sub>]] ere sortzen da.
-== Animaliena ==
+=== Animaliena ===
-:* Hartutako ura, [[karbono dioxido|CO<sub>2</sub>]] eta gatz mineralak kloroplastoetara heltzen dira.
+* Hartutako ura, [[karbono dioxido|CO<sub>2</sub>]] eta gatz mineralak kloroplastoetara heltzen dira.
-:* Kloroplastoetan dagoen klorofilak eguzki-energia hartzen du.
+* Kloroplastoetan dagoen klorofilak eguzki-energia hartzen du.
-:* Gero erabili ahal duten energia gorderik duten karbohidratoak sortzen dituzte.
+* Gero erabili ahal duten energia gorderik duten karbohidratoak sortzen dituzte.
-:* Hondakintzat [[oxigeno|O<sub>2</sub>]] sortzen da.
+* Hondakintzat [[oxigeno|O<sub>2</sub>]] sortzen da.
 == Ikus, gainera ==