Izaro: berrikuspenen arteko aldeak

Izaro
	; Izaro uhartea, kostaldetik ikusita
Geografia
Kokapena	Bizkaiko golkoa
Punturik garaiena	49 m.
Politika
Herrialdea	Euskal Herria
Udalerria	Bermeo
Gizartea
Biztanleria	0 bizt.

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

14:16, 24 maiatza 2018ko berrikusketa

Artikulu hau uharteari buruzkoa da; izena gaitzat duena beste hau da: «Izaro (izena)»

Izaro Bizkaiko kostaldeko uharte bat da. Bermeo eta Mundaka herrien aurrean dago, Bermeotik 3 kilometrora eta Mundakatik 2,2 kilometrora, hurrenez hurren; hala ere, Bermeoko udalerriko lurra da. Mundakako itsasadarraren sarreran dago, Ogoño eta Matxitxako lurmuturren artean, Urdaibai ingurune naturalaren barruan.

Triangelu itxura duen eta luzetara zabaltzen den uhartea dugu. Ipar-mendebalde - Hego-ekialdeko norabidea hartzea du (alde altuena eta zabalena hego-ekialdeko aldea da). Bere alde zabalenean 150 zabal da eta 675 m luze, eta bere altuera maximoa 44,5 m-koa da. Ipar-mendebaldeko punta "Artxikote" izenaz ezagutzen da.

Uhartearen ipar-mendebaldean eta bertatik 200 m-tara "Potorro-harri" edota "Harri-ederra" izenez ezagututako harkaitza dago. Hego-ekialdean ontziraleku natural bat dago, Izaroko portua izenaz ezagutua.

Portu natural hoartatik, goiko ermitara joateko eskailera batzuk daude, Isabel erregina Katolikoak ordainduak: izan ere, uda batzuetan Bermeora joaten zen eta Izaro uhartea asko gustatzen zitzaion.

Goialdeko lautadan frantziskotarren komentu bat eraiki zen eta XVI. mendean Sir Francis Drakek eraitsi zuen. Komentua behin eraitsita (aztarna gutxi batzuk daude) eta Urdaibai Biosfera Erreserbako patronatuak debekatu zuen arte, uhartea gazteen kanpaldietarako leku bilakatu zen.

Izaro hegaztien bizileku aipagarria da: espezie nagusia kaio hauskara da, nahiz eta kaio ilunak edo ekaitz-txoriak eta ubarroiak ere dauden. Beste garai batzuetan, untxiak ere zeuden (ziurrenik fraideek eramandakoak) eta XIX. mendean ardiek belarra jan zezaten, uharteko lurrak alokatzen ziren.

Bere kostaldea eta inguruak urpekaritza eta arrantza lekuak dira eta udan Bermeo, Mundaka zein Sukarrietako portuetatik etorritako hainbat kirol-itsasontzi ikus daitezke inguruan.

Inguruko herritarrek uhartearen jatorriaren inguruan gogoeta ugari egin dituzte; Laga hondartzatik ikusita, Ogoño lurmuturraren itxura bera antzeman dakioke, hori horrela izanik askok garai batean bertatik eroritako lur zatia dela pentsatu dute. Edozein kasutan, uharteak berdintasun geologikoa "Antzoras"ko puntarekin mantentzen du, hau da, itsasadarraren eskuineko aldearekin.

Irlan fraile gutxi batzuk bizi ziren baina Espainiako Flandeseko gudak direla eta kalbinistak bertaratu zirenean, Frantzia eta Espainiako portuei su ematen, fraile horiek Izaro uhartetik joan ziren. Bestalde, kalbinistek su eman zioten uharteari.

Madalen Eguna

Uhartearen jabetzaren inguruan Bermeoko hiribilduaren eta Mundakako elizatearen arteko gatazka eman izan da. Herri biek historian zehar gatazka desberdinak izan dituzte euren arteko lurralde - mugak ezartzeko, bien arteko maila ezberdinaren ondorioz, modu horretan Mundakak bere lurraldea defendatzen zuen Bermeoren aurrean. Gatazka hauek Bizkaiko Batzar Nagusietara ere heldu ziren eta lurralde - mugak ezartzeko batzorde bat eratu zen, baina hala ere ez ziren guztiz konpondu gatazkak. Horren adibide dugu Diminigus (Demikuren kasua, zeinen lurrak Bermeokoak diren eta eliza Mundakaren parrokiaren eskumenean dagoen. Beharbada gatazka haien ondorioz sortu zen gaur egun oraindik autore batzuek defendatzen duten Izaroko estropadaren kondaira: haren arabera, uhartearen jabetza zehazteko bermeotarrek eta mundakarrek estropada bat egitea proposatu zuten Elantxoberen zuzendaritzapean, izan ere nahiz eta hasieran herri horrek ere uhartearen jabetza lortu nahi izan, bere nahiari utzi zion.

Estropada eguna argitzean eta oilarrak kukurrukua bota bezain laster hasiko zela adostu zen eta Bermeoko arraunlariak garaile atera ziren, nahiz eta gizon bat galdu. Bestalde, kondaira mundakarrak dio Bermeotarrek sua piztu zutela oilarrak lehenago garrasi egin zezan eta horregatik irabazi zutela.

Urtero, uztailaren 22an, Santa Maria Madalena egunean estropada gogoratzen da Bermeo, Mundaka eta Elantxobe arteko anaitasun jai baten bitartez. Ekintza nagusian, Bermeoko alkateak, egun horretan Mundakako eta Elantxobekoa ere izango denak, teila bat botatzen du uhartearen aurrean honako esaldi hau esanez: "Honaino heltzen dira Bermeoko itxuginak". Ekintza horren bidez, uhartea Bermeorena dela gogoratzen da. Gero, uhartearen tontorrean ikurrina eta Bermeoko bandera jasotzen dira.

Kondaira

Kondaira baten arabera, monasterioko fraile lego bat Kanalako neska batez maitemindurik omen zegoen eta gauero joaten omen zitzaion bisita egitera, igeriketan, neskak piztutako argia lagun. Komentuko abadeak frailearen ibileren berri izan omen zuen eta, ekaitz gau batean, argia labarretan piztu omen zuen eta maitale gaixoa bertan ito. ^[1]

Iruditegia

Izaro uhartea Bermeotik.
Izaro Irla eta Ogoño lurmuturra Bermeoko olatu ormatik ikusita.
Izaro irla itsasotik.
Izaro irla Ibarrangelutik.

Ikus, gainera

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindiaren izendegiak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Izaro

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

[1] Euskaltzaindiaren izendegiak

[1]

@@ 25. lerroa: / 25. lerroa: @@
 }}
 {{beste erabilpenak|uharteari|izena|Izaro (izena)}}
-'''Izaro''' [[Bizkaiko kosta]]ldeko uharte bat da. [[Bermeo]] eta [[Mundaka]] herrien aurrean dago, Bermeotik 3 kilometrora eta Mundakatik 2,2 kilometrora, hurrenez hurren; hala ere, Bermeoko udalerriko lurra da. Mundakako itsasadarraren sarreran dago kokatuta, [[Ogoño lurmuturra|Ogoño]] eta [[Matxitxako lurmuturra|Matxitxako]] lurmuturren artean, [[Urdaibai]] ingurune naturalaren barruan.
+'''Izaro''' [[Bizkaiko kosta]]ldeko uharte bat da. [[Bermeo]] eta [[Mundaka]] herrien aurrean dago, Bermeotik 3 kilometrora eta Mundakatik 2,2 kilometrora, hurrenez hurren; hala ere, Bermeoko udalerriko lurra da. Mundakako itsasadarraren sarreran dago, [[Ogoño lurmuturra|Ogoño]] eta [[Matxitxako lurmuturra|Matxitxako]] lurmuturren artean, [[Urdaibai]] ingurune naturalaren barruan.
-Triangelu itxura duen eta luzetara zabaltzen den uhartea dugu. Ipar-mendebalde - Hego-ekialdeko norabidea hartzea du, non alde altuena eta zabalena hego-ekialdeko aldea baita. Bere alde zabalenean 150 zabal da eta 675 m luze, eta bere altuera maximoa 44,5 m-takoa da. Ipar-mendebaldeko punta "Artxikote" izenaz ezagutzen da.
+Triangelu itxura duen eta luzetara zabaltzen den uhartea dugu. Ipar-mendebalde - Hego-ekialdeko norabidea hartzea du (alde altuena eta zabalena hego-ekialdeko aldea da). Bere alde zabalenean 150 zabal da eta 675 m luze, eta bere altuera maximoa 44,5 m-koa da. Ipar-mendebaldeko punta "Artxikote" izenaz ezagutzen da.
-Uhartearen ipar-mendebaldean eta bertatik 200 m-tara "Potorro-harri" edota "Harri-ederra" izenez ezagututako harkaitza dago. Hego-ekialdean ontziraleku natural bat dago, Izaroko "portua" bezala ezagutua.
+Uhartearen ipar-mendebaldean eta bertatik 200 m-tara "Potorro-harri" edota "Harri-ederra" izenez ezagututako harkaitza dago. Hego-ekialdean ontziraleku natural bat dago, Izaroko ''portua'' izenaz ezagutua.
-Portu natural honetik, goiko ermitaña joateko eskilara batzuk aurkitzen dira eta hauek [[Elisabet I.a Gaztelakoa|Isabel erregina Katolikoak]] ordaindu zuen. Hau uda batzuetan Bermeora etoretzen zelako eta [[Izaro|Izaro uhartea]] asko gestalten zitzaion.
+Portu natural hoartatik, goiko ermitara joateko eskailera batzuk daude, [[Elisabet I.a Gaztelakoa|Isabel erregina Katolikoak]] ordainduak: izan ere, uda batzuetan Bermeora joaten zen eta [[Izaro|Izaro uhartea]] asko gustatzen zitzaion.
-Goialdeko lautadan frantziskotarren komentu bat eraiki zen eta XVI. mendean Sir [[Francis Drake]]k eraitsi zuen. Komentua behin eraitsita (aztarna gutxi batzuk aurkitzen dira) eta Urdaibai Biosfera Erreserbako patronatuak debekatu zeuenera arte, uhartea gazteen kanpaldietarako leku bilakatu zen.
+Goialdeko lautadan frantziskotarren komentu bat eraiki zen eta XVI. mendean Sir [[Francis Drake]]k eraitsi zuen. Komentua behin eraitsita (aztarna gutxi batzuk daude) eta Urdaibai Biosfera Erreserbako patronatuak debekatu zuen arte, uhartea gazteen kanpaldietarako leku bilakatu zen.
-Izaro hegaztien bizileku aipagarria da, zeintzuetatik espezie nagusia [[kaio argente]]a baita, nahiz eta [[kaio ilun]]ak edo [[paiño arrrunt|paiño arrunt]]ak, kazetak eta [[uherroi]]ak ere dauden. Beste garai batzuetan, [[untxi]]ak ere aurki zitezkeen (ziurrenik fraideek eramandakoak) eta XIX. mendean ardiek belarra jan zezaten, uharteko lurrak alokatzen ziren.
+Izaro hegaztien bizileku aipagarria da: espezie nagusia kaio hauskara da, nahiz eta [[kaio ilun]]ak edo [[ekaitz-txori]]<nowiki/>ak eta [[ubarroi]]<nowiki/>ak ere dauden. Beste garai batzuetan, [[untxi]]ak ere zeuden (ziurrenik fraideek eramandakoak) eta XIX. mendean ardiek belarra jan zezaten, uharteko lurrak alokatzen ziren.
 Bere kostaldea eta inguruak urpekaritza eta arrantza lekuak dira eta udan [[Bermeo]], [[Mundaka]] zein [[Sukarrieta]]ko portuetatik etorritako hainbat kirol-itsasontzi ikus daitezke inguruan.
@@ 41. lerroa: / 41. lerroa: @@
 Inguruko herritarrek uhartearen jatorriaren inguruan gogoeta ugari egin dituzte; Laga hondartzatik ikusita, Ogoño lurmuturraren itxura bera antzeman dakioke, hori horrela izanik askok garai batean bertatik eroritako lur zatia dela pentsatu dute. Edozein kasutan, uharteak berdintasun geologikoa "Antzoras"ko puntarekin mantentzen du, hau da, itsasadarraren eskuineko aldearekin.
-Irla honetan fraile gutxi batzuk bizitzen ziren baina Espainiako Flandeseko gudak direla eta [[Kalbinismo|Kalbinistak]] etorri zirenean, Frantzia eta Espainiako portuei su ematen, fraile hauek Izaro uhartetik joan ziren. Bestalde Kalbinistak su eran muten uharteari.
+Irlan fraile gutxi batzuk bizi ziren baina Espainiako Flandeseko gudak direla eta [[Kalbinismo|kalbinistak]] bertaratu zirenean, Frantzia eta Espainiako portuei su ematen, fraile horiek Izaro uhartetik joan ziren. Bestalde, kalbinistek su eman zioten uharteari.
 == Madalen Eguna ==
-Uhartearen jabetzaren inguruan [[Bermeo]]ko hiribilduaren eta [[Mundaka]]ko elizatearen arteko gatazka eman izan da. Herri biek historian zehar gatazka desberdinak izan dituzte euren arteko lurralde - mugak ezartzeko, bien arteko maila ezberdinaren ondorioz, modu horretan Mundakak bere lurraldea defendatzen zuen Bermeoren aurrean. Gatazka hauek Bizkaiko Batzar Nagusietara ere heldu ziren eta lurralde - mugak ezartzeko batzorde bat eratu zen, baina hala ere ez ziren guztiz konpondu gatazkak. Horren adibide dugu Diminigus ([[Demiku]]ren kasua, zeinen lurrak Bermeokoak diren eta eliza Mundakaren parrokiaren eskumenean dagoen.
+Uhartearen jabetzaren inguruan [[Bermeo]]ko hiribilduaren eta [[Mundaka]]ko elizatearen arteko gatazka eman izan da. Herri biek historian zehar gatazka desberdinak izan dituzte euren arteko lurralde - mugak ezartzeko, bien arteko maila ezberdinaren ondorioz, modu horretan Mundakak bere lurraldea defendatzen zuen Bermeoren aurrean. Gatazka hauek Bizkaiko Batzar Nagusietara ere heldu ziren eta lurralde - mugak ezartzeko batzorde bat eratu zen, baina hala ere ez ziren guztiz konpondu gatazkak. Horren adibide dugu Diminigus ([[Demiku]]ren kasua, zeinen lurrak Bermeokoak diren eta eliza Mundakaren parrokiaren eskumenean dagoen. Beharbada gatazka haien ondorioz sortu zen gaur egun oraindik autore batzuek defendatzen duten Izaroko estropadaren kondaira: haren arabera, uhartearen jabetza zehazteko bermeotarrek eta mundakarrek estropada bat egitea proposatu zuten Elantxoberen zuzendaritzapean, izan ere nahiz eta hasieran herri horrek ere uhartearen jabetza lortu nahi izan, bere nahiari utzi zion.
-Beharbada gatazka haien ondorioz sortu zen gaur egun oraindik autore batzuek defendatzen duten Izaroko estropadaren legenda. Legenda horren arabera, uhartearen jabetza zehazteko bermeotarrek eta mundakarrek estropada bat egitea proposatu zuten Elantxoberen zuzendaritzapean, izan ere nahiz eta hasieran herri honek ere uhartearen jabetza lortu nahi izan, bere nahiari utzi zion.
-Estropada eguna argitzean eta oilarrak kukurrukua bota bezain laster hasiko zela adostu zen eta Bermeoko arraunlariak garaile atera ziren nahiz eta gizon bat galdu. Bestalde, legenda mundakarrak dio Bermeotarrek sua piztu zutela oilarrak arinago garrasi egin zezan eta horregatik irabazi zutela.
+Estropada eguna argitzean eta oilarrak kukurrukua bota bezain laster hasiko zela adostu zen eta Bermeoko arraunlariak garaile atera ziren, nahiz eta gizon bat galdu. Bestalde, kondaira mundakarrak dio Bermeotarrek sua piztu zutela oilarrak lehenago garrasi egin zezan eta horregatik irabazi zutela.
-Urtero, uztailaren 22an, Santa Maria Madalena egunean estropada gogoratzen da Bermeo, Mundaka eta Elantxobe arteko anaitasun jai baten bitartez. Ekintza nagusian, Bermeoko alkateak, egun horretan Mundakako eta Elantxobekoa ere izango denak, teila bat botatzen du uhartearen aurrean honako esaldi hau esanez: "Honaino heltzen dira Bermeoko itxuginak". Ekintza honen bidez uhartea Bermeorena dela gogoratzen da. Gero, uhartearen tontorrean ikurrina eta Bermeoko bandera jasotzen dira.
+Urtero, uztailaren 22an, Santa Maria Madalena egunean estropada gogoratzen da Bermeo, Mundaka eta Elantxobe arteko anaitasun jai baten bitartez. Ekintza nagusian, Bermeoko alkateak, egun horretan Mundakako eta Elantxobekoa ere izango denak, teila bat botatzen du uhartearen aurrean honako esaldi hau esanez: "Honaino heltzen dira Bermeoko itxuginak". Ekintza horren bidez, uhartea Bermeorena dela gogoratzen da. Gero, uhartearen tontorrean ikurrina eta Bermeoko bandera jasotzen dira.
 == Kondaira ==
-Kondaira baten arabera monasterioko fraile lego bat [[Kanala (hondartza)|Kanalako]] neska batez maitemindurik omen zegoen eta gauero joaten omen zitzaion bisita egitera, igeriketan, neskak piztutako argia lagun. Komentuko abadeak frailearen ibileren berri izan omen zuen, eta, [[ekaitz]] gau batean, argia labarretan piztu omen zuen eta maitale gaixoa bertan ito. <ref>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&view=izenak Euskaltzaindiaren izendegiak]</ref>
+Kondaira baten arabera, monasterioko fraile lego bat [[Kanala (hondartza)|Kanalako]] neska batez maitemindurik omen zegoen eta gauero joaten omen zitzaion bisita egitera, igeriketan, neskak piztutako argia lagun. Komentuko abadeak frailearen ibileren berri izan omen zuen eta, [[ekaitz]] gau batean, argia labarretan piztu omen zuen eta maitale gaixoa bertan ito. <ref>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&view=izenak Euskaltzaindiaren izendegiak]</ref>
 == Iruditegia ==