Azaroaren 5

Azaroaren 5a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta bederatzigarren eguna da, 310.a bisurteetan. 56 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Leonardo Zilaurren Jaiotza: Bilbo, 1912 Heriotza: Madril, 1969ko abenduaren 9a Leny Escudero Jaiotza: Aurizperri, 1932 Heriotza: Giverny, 2015eko urriaren 9a Francisco Rafael Uhagon Jaiotza: Bilbo, 1858 Heriotza: Madril, 1927ko abenduaren 21a Iñaki Astiz Jaiotza: Iruñea, 1983 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Bryan Adams Jaiotza: Kingston, 1959 Vivien Leigh Jaiotza: Darjeeling, 1913 Heriotza: Eaton Square (en) , 1967ko uztailaren 8a Tilda Swinton Jaiotza: Londres, 1960 eta 1960 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 5ko jaiotzak J.B.S. Haldane • Yair Lapid • Jeffrey Sachs • BoA • Ksenia Sobtxak • Kira Muratova • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Marga Andurain Jaiotza: Baiona, 1893ko maiatzaren 29a Heriotza: Tanger, 1948 Joseba Elosegi Jaiotza: Donostia, 1915eko abenduaren 6a Heriotza: Donostia, 1990 Martin Zalba Jaiotza: Iruñea, 1337 Heriotza: Salon-de-Provence, 1403 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan James Clerk Maxwell Jaiotza: Edinburgo, 1831ko ekainaren 13a Heriotza: Cambridge, 1879 Angelica Kauffman Jaiotza: Chur, 1741eko urriaren 30a eta 1741 Heriotza: Erroma, 1807 Maurice Utrillo Jaiotza: Montmartre, 1883ko abenduaren 26a eta 1883 Heriotza: Akize, 1955 Alexis Carrel Jaiotza: Sainte-Foy-lès-Lyon, 1873ko ekainaren 28a Heriotza: Paris, 1944 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 5ko heriotzak Aaron Carter • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Guy Fawkes (irudian) Gaua, Erresuma Batuan Guy Fawkes. 1853 - Mexikon lehen telegrafo linea sortu zen. 1933 - Lehen euskal estatutua onartu zen erreferendum bidez. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Ostirala 2022: Larunbata 2023: Igandea 2025: Asteazkena 2026: Osteguna 2027: Ostirala Izendegia Santutegia: Elisabet Seaska egutegia: Nafarroa, Nafar eta Zutik.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - ETAk, Mariano Criado Ramajo goardia zibila erail zuen Tolosan.

Mundua

• 1605 - Bolboraren konspirazioa izeneko Jakue I.a Ingalaterrakoa eta VI.a Eskoziakoaren hilketa-ahalegina.
• 2006 - Sadam Husseinen aurkako lehen epaiketaren epaia argitara eman zuen epaileak,
• 2009 - 12 hildako eta 31 zauritu izan ziren Texasko Fort Hood base militarrean izandako tiroketan.

Arte eta kultura

Mundua

• 1993 - The Remains of the Day ("Egunaren Hondarrak") filma estreinatu zen, James Ivoryek zuzendu eta Anthony Hopkins, Emma Thompson, James Fox, Christopher Reeve, Hugh Grant, Peter Vaughan eta Ben Chaplin aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1999 - The Insider ("Informatzailea") filma estrenatu zen, Michael Manneek zuzendu eta Al Pacino, Russell Crowe, Christopher Plummer, Diane Venora, Philip Baker Hall, Lindsay Crouse eta Debi Mazar aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1999 - The Bone Collector ("Hezur Bildumatzailea") filma estreinatu zen, Phillip Noycek zuzendu eta Denzel Washington, Angelina Jolie, Queen Latifah, Michael Rooker, Mike McGlone, Luis Guzman, Leland Orser eta Ed O'Neill aktoreek antzeztu zuten.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1858 - Francisco Rafael Uhagon, bizkaitar legelari, historialari eta politikaria (h. 1927).
• 1866 - Jesús Santesteban, gipuzkoar musikagilea.
• 1889 - Ricardo Arrue, euskal margolaria (h. 1978).
• 1906 - Francisco Gorritxo, bizkaitar politikari abertzalea (h. 1993).
• 1912 - Leonardo Zilaurren, euskal herritar futbolaria (h. 1969).
• 1925 - Mixel Intxauspe, euskal herritar politikari eta bankaria (h. 2011).
• 1928 - Roman Maiz Okelar, gipuzkoar herri-bertsolaria (h. 2015).
• 1932 - Leny Escudero, nafar abeslari, kantautore eta aktorea (h. 2015).
• 1940 - Imanol Irigoien, gipuzkoar idazlea eta margolaria.
• 1945 - Rufino Iraola, gipuzkoar idazle eta bertsozalea.
• 1948 - Pedro Subijana, gipuzkoar sukaldaria.
• 1951 - Jon Gangoiti, bizkaitar politikaria.
• 1955 - Jon Bilbao Moro, gipuzkoar ETAkidea, ia 29 urte espetxean izandakoa.
• 1961 - Antonio Gorriaran, bizkaitar futbolari ohia.
• 1962 - Jon Aspiazu, bizkaitar futbolari ohia.
• 1967 - Maribel García Malo, UPNko nafar politikaria.
• 1977 - Jon Maya, gipuzkoar dantzaria.
• 1983 -
  • Iñaki Astiz, nafar futbolaria.
  • Julien Saubade, lapurtar errugbilaria.
• 1988 - John Sehil, lapurtar aktorea.
• 1990 - Aitor González Prieto, bizkaitar txirrindularia.

Mundua

• 1494 - Hans Sachs, alemaniar olerkari eta musikagilea (h. 1576).
• 1615 - Ibrahim I.a, Otomandar Inperioko sultana (h. 1648).
• 1619 - Philip Koninck, holandar margolari barrokoa (h. 1688).
• 1807 - Patricio de la Escosura, espainiar politikaria eta idazlea (h. 1878).
• 1854 - Paul Sabatier, frantziar kimikaria, 1912ko Kimikako Nobel Saria (h. 1941).
• 1855 - Eugene Debs, estatubatuar politikaria (h. 1926).
• 1864 - Zacarías Martínez, espainiar agustindar erlijiosoa eta biologoa, Gasteizko apezpikua izandakoa (h. 1933).
• 1865 - Margaret Macdonald Mackintosh, eskoziar artista (h. 1933).
• 1876 - Raymond Duchamp-Villon, frantziar eskultorea (h. 1918).
• 1880 - Mihail Sadoveanu, errumaniar idazlea (h. 1961).
• 1894 - Varvara Stepanova, errusiar margolari konstruktibista (h. 1958).
• 1898 - Amado Granell, espainiar errepublikar eta militarra (h. 1972).
• 1904 - Sofía Bozán, argentinar aktorea.
• 1905 - Joel McCrea, estatubatuar aktorea (h. 1990).
• 1906 - Fred Lawrence Whipple, estatubatuar astronomoa (h. 2004).
• 1913 - Vivien Leigh, britainiar aktorea (h. 1967).
• 1919 - Félix Gaillard, Frantziako lehen ministroa (h. 1970).
• 1920 - Douglass North, estatubatuar ekonomialaria, 1993ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2015).
• 1921 - Georges Cziffra, hungariar piano jotzailea (h. 1994).
• 1926 - John Berger, ingeles arte kritikari, eleberrigile, margolari eta olerkaria (h. 2017).
• 1927 - Emilio Lledó, espainiar filosofo eta idazlea.
• 1931 -
  • Charles Taylor, kanadar filosofoa.
  • Ike Turner, estatubatuar musikaria.
• 1936 - Uwe Seeler, alemaniar futbolari ohia.
• 1938 - César Luis Menotti, argentinar futbolari ohi eta futbol entrenatzailea.
• 1940 - Elke Sommer, alemaniar aktorea.
• 1941 -
  • Art Garfunkel, estatubatuar musikaria eta Simon and Garfunkel bikoteko kidea.
  • Jaume Perich Escala, El Perich, kataluniar idazlea, marrazkilaria eta umorista (h. 1995).
• 1943 - Sam Shepard, estatubatuar idazle, antzezle eta zinema-zuzendaria (h. 2017).
• 1946 - Gram Parsons, musikaria.
• 1947 -
  • Peter Noone, musikaria.
  • Franco Trappoli, italiar politikaria.
• 1948 -
  • Peter Hammill, musikaria.
  • Bernard-Henri Lévy, frantziar filosofoa eta idazlea.
  • William Daniel Phillips, estatubatuar fisikaria, 1997ko Fisikako Nobel Saria.
• 1952 -
  • Oleg Blokhin, ukrainar futbolari ohia, SESBeko inoizko hoberenetarikoa.
  • Teresa Rabal, espainiar musikari eta aktorea.
• 1959 - Bryan Adams, kanadar rock eta pop musikari eta argazkilaria.
• 1960 - Tilda Swinton, britainiar telebista eta zinemako aktore eta performance-artista.
• 1963 -
  • Tatum O'Neal, estatubatuar aktorea.
  • Jean-Pierre Papin, frantziar futbolari ohia.
• 1968 - Aitana Sánchez-Gijón, espainiar-italiar aktorea.
• 1969 - Meltem Cumbul, turkiar aktorea.
• 1973 - Albert Espinosa, kataluniar ingeniari industrial, gidoilari, teatro autorea, idazle, aktore eta zinema zuzendaria.
• 1976 - Samuel Page estatubatuar aktorea.
• 1978 - Xavier Tondo, kataluniar txirrindularia (h. 2011).
• 1980 - Eva González, espainiar modelo eta telebista aurkezlea.
• 1981 - Javier Pereira, espainiar aktorea.
• 1988 -
  • AuronPlay, gaztelaniazko youtuberra.
  • Bailey Jay, estatubatuar aktore pornografikoa, helduentzako modeloa eta podcasterra den emakume transexuala.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1500 - Joanes Foixkoa, Nafarroako Erresumako infantea (j. 1450).
• 1699 - Eneko Velez Gebarakoa, hamargarren Oñatiko kondea eta Campo Realeko kondea, euskal herritar politikaria (j. 1642).
• 1948 - Marga Andurain, lapurtar espioia eta abenturazalea, Tanger inguruko itsasoan eraila (j. 1893).
• 1986 - Antonio Alberdi, bizkaitar musikagile eta organista (j. 1893).
• 1990 - Joseba Elosegi, eusko gudaria eta politikari jeltzalea, bere buruari su eman eta Francorengana hurbiltzen saiatu zelako famatua (j. 1915).

Mundua

• 1370 - Kasimiro III.a Poloniakoa, Poloniako erregea (j. 1310).
• 1818 - Friedrich Heinrich Füger, klasizismo garaiko alemaniar margolaria (j. 1751).
• 1819 - Alexander Kucharsky, poloniar erretratugilea (j. 1741).
• 1867 - Leopoldo O'Donnell, espainiar aitoren seme, militar eta politikaria (j. 1809).
• 1879 - James Clerk Maxwell, eskoziar fisikaria, XIX. mendeko zientzialari handienetakoa (j. 1831).
• 1914 - August Weismann, alemaniar biologoa (j. 1834).
• 1925 - Sidney Reilly, errusiar espioia, Erresuma Batuko Secret Inteligence Service-rentzat lan egin zuena (j. 1874).
• 1930 - Christiaan Eijkman, holandar fisiologoa (j. 1858).
• 1931 - Ole Edvart Rølvaag, norvegiar eleberrigilea (j. 1876).
• 1944 - Alexis Carrel, frantziar kirurgialari eta fisiologoa, 1912ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1873).
• 1955 - Maurice Utrillo, frantziar margolaria (j. 1883).
• 1956 - Art Tatum, estatubatuar jazz-pianista eta musikagilea (j. 1909).
• 1960
  • Ward Bond, estatubatuar aktorea (j. 1903).
  • Mack Sennett, estatubatuar zinemagilea (j. 1880).
• 1963 -
  • Luis Cernuda, espainiar poeta, kritikaria eta itzultzailea (j. 1902).
  • Thomas Griffith Taylor, ingeles geografoa, antropologoa eta esploratzailea (j. 1880).
• 1975 -
  • Richard Sharpe Shaver, zientzia-fikzioko estatubatuar idazlea (j. 1907).
  • Edward Lawrie Tatum, estatubatuar biologoa, 1958ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1909).
• 1977 - René Goscinny, frantziar komikigilea, "Asterix" pertsonaiaren sortan testugilea (j. 1926).
• 1982 - Jacques Tati, frantziar zinema-zuzendaria eta aktorea (j. 1907).
• 1987 - Georges Franju, frantziar zinemagilea (j. 1912).
• 1991 -
  • Fred MacMurray, estatubatuar aktorea (j. 1908).
  • Robert Maxwell, txekiar-britainiar argitaratzaile, politikari eta hedabideen alorreko negozio-gizona (j. 1923).
• 1992 - Jan Hendrik Oort, frisiar astronomoa (j. 1900).
• 1995 - Ernest Gellner, frantziar filosofo eta antropologo soziala (j. 1925).
• 1997 - Isaiah Berlin, britainiar filosofoa (j. 1909).
• 1998 - Momoko Kōchi, japoniar aktorea (j. 1932).
• 2000 - Roger Peyrefitte, frantziar idazlea, antzerkigilea eta diplomatikoa (j. 1907).
• 2005 - John Fowles, britainiar idazlea (j. 1926).
• 2006 - Bülent Ecevit, Turkiako presidentea (j. 1925).
• 2012 - Elliot Carter, estatubatuar musikagilea (j. 1908).
• 2015 - Nora Brockstedt, norvegiar abeslaria (j. 1923).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Nafarroa, Nafar eta Zutik.
• Nafar sainduen eguna.
• Guy Fawkes Gaua, Erresuma Batuan.

Azaroaren 4 | Urteko egutegi | Azaroaren 6