Rio de Janeiro: berrikuspenen arteko aldeak
213. lerroa: | 213. lerroa: | ||
''Iturria: Planet Barsa Ltda.<ref>{{Erreferentzia|url=http://brasil.planetasaber.com/default.asp |izenburua=Barsa Planeta Ltda |egilea=Brasil.planetasaber.com}}</ref> '' |
''Iturria: Planet Barsa Ltda.<ref>{{Erreferentzia|url=http://brasil.planetasaber.com/default.asp |izenburua=Barsa Planeta Ltda |egilea=Brasil.planetasaber.com}}</ref> '' |
||
</center> |
|||
== Ekonomia == |
== Ekonomia == |
||
308. lerroa: | 307. lerroa: | ||
|'''[[Vancouver]]''', [[Kanada]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.rio2016.org.br/pt/Noticias/Noticia.aspx?idConteudo=1138 |izenburua=Rio 2016 |egilea=Rio 2016}}</ref> |
|'''[[Vancouver]]''', [[Kanada]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.rio2016.org.br/pt/Noticias/Noticia.aspx?idConteudo=1138 |izenburua=Rio 2016 |egilea=Rio 2016}}</ref> |
||
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Espainia}} |
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Espainia}} |
||
|'''[[Madril|Madrid]]''', Espainia<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.munimadrid.es/portal/site/munimadrid/menuitem.dbd5147a4ba1b0aa7d245f019fc08a0c/?vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&vgnextfmt=especial1&idContenido=1da69a4192b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD |izenburua=Mapa Mundi de las ciudades hermanadas |egilea=www.munimadrid.es}}</ref> |
|'''[[Madril|Madrid]]''', Espainia<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.munimadrid.es/portal/site/munimadrid/menuitem.dbd5147a4ba1b0aa7d245f019fc08a0c/?vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&vgnextfmt=especial1&idContenido=1da69a4192b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD |izenburua=Mapa Mundi de las ciudades hermanadas |egilea=www.munimadrid.es}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20120616185024/http://www.madrid.es/portales/munimadrid/es/Inicio/Ayuntamiento/Madrid-Global/Ciudades-Hermanadas/Mapa-Mundi-de-las-ciudades-hermanadas?vgnextfmt=especial1&vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&idContenido=208ac435a6b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD|izenburua=Portal web del Ayuntamiento de Madrid|sartze-data=2018-08-09|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=es|formatua=}}</ref> |
||
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Maroko}} |
|style="background:#ffffcf;"|{{Banderaikur|Maroko}} |
||
|'''[[Casablanca]]''', [[Maroko]] |
|'''[[Casablanca]]''', [[Maroko]] |
01:52, 10 abuztua 2018ko berrikusketa
Rio de Janeiro (Rio ere deitua) Brasil eta Hego Amerikako bigarren hiririk populatuena da, Sao Pauloren atzetik, eta izen bereko estatuko hiriburua. Guanabarako badiaren mendebaldearen, eta Ozeano Atlantikoaren, ertzean. Hego-Ekialdeko Eskualdean (Região Sudeste) eta izen bereko estatuan dago. 6.000.000 biztanle inguru ditu (2000) hiriak berak, 14.000.000 hiri-inguru guztiak.
Brasilgo hiriburua izan zen, Portugaldik independentzia lortu zuenetik Brasilia hiri berria sortu zen arte.
Ospetsuena hondartzak dira: Copacabana, Ipanema, Botafogo, Flamengo eta Barra da Tijuca. Baita ere Corcovado mendi gailurreko Kristo Berreroslea (Cristo Redentor), Maracaná futbol estadio, favelak, samba eta inauteri erraldoiak. Carioca deitu ohi dira bertakoak.
Geografia
Inguru naturala
Granitozko mendiak daude Rio-ko inguruetan (Corcovado mendia, 704 m, da garaiena) eta hondartza ikusgarriak (Copacabanakoa da ospetsuena) hedatzen dira itsasertzean, badiaren sarreran dagoen Pão de Açucar («Azukrezko ogia») mendi bitxiaren begirapean. Klima tropikal hezea da. Landaretza oparoa da guztiz.
Klima
0
Datu klimatikoak (Rio de Janeiro) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 29.4 | 30.2 | 29.4 | 27.8 | 26.4 | 25.2 | 25.3 | 25.6 | 25.0 | 26.0 | 27.4 | 28.6 | 27.2 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 26.4 | 26.7 | 26.4 | 24.9 | 23.4 | 22.0 | 21.9 | 22.3 | 22.1 | 23.1 | 24.4 | 25.5 | 24.1 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 23.3 | 23.5 | 23.3 | 21.9 | 20.4 | 18.7 | 18.4 | 18.9 | 19.2 | 20.2 | 21.4 | 22.4 | 21.0 |
Pilatutako prezipitazioa (mm) | 114.1 | 105.3 | 103.3 | 137.4 | 85.6 | 80.4 | 56.4 | 50.5 | 87.1 | 88.2 | 95.6 | 169.0 | 1172.9 |
Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm) | 12 | 9 | 9 | 10 | 8 | 6 | 6 | 6 | 9 | 10 | 11 | 13 | 109 |
Eguzki orduak | 195.3 | 214.6 | 195.3 | 165.0 | 170.5 | 156.0 | 182.9 | 179.8 | 138.0 | 158.1 | 168.0 | 161.2 | 2084.7 |
Iturria: World Meteorological Organization (NBE),[1] Hong Kong Observatory[2] |
Historia
Tupi familiako mojo eta tupinanba herriak bizi ziren Rio aldean europarrak azaldu ziren garaian. 1502ko urtarrilean sartu ziren portugesak Guanarabako badian lehenengo aldiz. Uste zuten portugesek hasieran ibai baten bokalean zeudela eta hala ezarri zioten izena, Rio de Janeiro, «Urtarrileko ibaia», aurkitu zuten hilabetea gogoan harturik.
Frantsesek jo zuten hurrena lurralde haietara, eta Guanabarako badiako uharte batean jarri zuen lehen kolonia Frantziatik iritsitako protestante talde batek, La France Antarctique («Antartikako Frantzia») bultzatzeko asmoz. Portuges militarrak nagusitu ziren, ordea; 1565ean sortu zuten São Sebastião do Rio de Janeiro hiria eta 1567an egotzi zituzten frantsesak Guanarabako badiatik eta Brasildik.
XVII. mendean areagotu zen azukre-kanaberaren ustiakuntza inguru haietan guztietan, eta 1660. urtean Brasilgo hegoaldeko kapitain lurraldeko hiriburu bihurtu zen Rio. 8.000 biztanle zituen hiriak garai hartan, indiarrak eta beltz esklaboak gehienak.
XVIII. mendearen hasieran hasi ziren Portugal Brasilgo urre eta diamante meatzeak ustiatzen, eta immigrante oldeak bertaratu ziren Europatik. 1749an 24.000 biztanle zituen Riok eta 1763tik aurrera arras aldatu zen, Brasilgo koloniako hiriburua Bahiatik hara aldatu ondoren. XVIII. mendearen bukaeran, ordea, meatzeen gainbeherak eta Amerikako erdialdeko azukregileen lehiak hondora bidean ezarri zuten ekonomia.
XIX. mendearen hasieran, ostera, oparotasuna ekarri zuten berriro hirira kafearen ustiakuntzak eta Portugalgo erregeak han finkatu izanak (1815). Kafe sailak guztiz ugaldu ziren ondorengo urteetan Rioko estatuan eta inguruetan, eta Europako merkatariak hasi ziren heltzen. XIX. mende erdialdean hiri moderno bati zegozkion hornidurak hasi ziren antolatzen. 1889an bihurtu zen Rio de Janeiro Brasilgo errepublikako hiriburu. 520.000 biztanle zituen 1890an; munduko hiri jendetsuenetako bat zen ordurako.
XX. mendearen hasieran osatu zen hiri erdialdearen modernizazioa. Brasilgo estatuetako hiri nagusi egin zuten Brasiliako hiri berria, baina, hala ere, handitzen jarraitu zuen Rio de Janeiroko hiriak.
Demografia
- Rio de Janeiroko biztanleriaren bilakaera
Iturria: Planet Barsa Ltda.[3]
Ekonomia
Brasilgo bigarren industria eta merkataritza hiria da, São Paulo-ren ondoren. Farmazia gaiak, jantzi eta oinetakoen industria, metalgintza, tabakoa, janari industria, inprimeria eta ontziolak dira industria mota nagusiak. Oleoduktu batek Belo Horizonte-ko hiriarekin lotzen du. Zerbitzuen alorra da, halaz ere, ekonomia jarduera garrantzitsuena; Brasilgo finantza eta kulturagune garrantzitsuenetako bat da eta mundu osora zabaltzen da hango turismoaren erakarria (Inauteria ospetsua).
Favela deituriko txaboletan bizi da, nolanahi ere, Rioko hirialdeko biztanle asko eta asko, mendien mazeletako eta hegoaldeko paduretako miseriazko auzotan, erdialdeko handitasunaren kontrakarrean. Hego Amerikako portu egokienetako bat du Rio de Janeiro-k; hara bideratzen dira Brasilgo hego-ekialdeko gaiak, Minas Gerais estatuko kafea bereziki (23.850.000 tona 1986an), errepide eta burdinbide sare egokiari esker. Bi aireportu.
Ondasun nabarmenak
XX. mendeko arkitektura modernoko garrantzi handiko eraikuntzak daude (Oscar Niemeyer arkitektura eskola ospetsua) eta monumentu eta eraikin ikusgarriak daude hiriaren erdialdean (Kultura Jauregia, Oscar Niemeyerren obra; Arte Modernorako Museoa, Affonso Eduardo Reidy-rena, Maracanã estadioa, kolonia garaiko monumentuen ondoan. Aipagarria da Corcovado mendi gaineko Kristo Berreroslea, 1931eko Jesukristoren estatua erraldoia, hiriaren ikurra.
Pertsonaia ospetsuak
- Paulo Coelho (1947-), idazle eta musikaria.
- Nelson Piquet (1952-), 1 Formulako gidaria.
- Ronaldo Luís Nazário de Lima "Ronaldo" (1976-), futbolaria.
Hiri senidetuak
Amerika | Europa | Asia eta Afrika | |||
---|---|---|---|---|---|
Mexiko Hiria, Mexiko | Amsterdam, Herbehereak | Batangas City, Filipinak | |||
Managua, Nikaragua | San Petersburgo, Errusia | Kobe, Japonia | |||
Caracas, Venezuela | Varsovia, Polonia[4] | Tunis, Tunisia | |||
Puerto Varas, Txile | Lisboa, Santo Tirso eta Vila Nova de Gaia, Portugal | Seul, Hego Korea | |||
La Paz, Bolivia | Bartzelona, Katalunia | Santa Cruz de Tenerife, Espainia | |||
Miami, Estatu Batuak | Montpellier, Frantzia | Petah Tikva, Israel | |||
Oklahoma City, Estatu Batuak | Liverpool, Ingalaterra | Mumbai, India | |||
Newark, Estatu Batuak | Paris, Frantzia | Durban, Hegoafrika | |||
Atlanta, Estatu Batuak | Guimarães[5] eta Póvoa de Varzim, Portugal | Beirut, Libano | |||
Vancouver, Kanada[6] | Madrid, Espainia[7][8] | Casablanca, Maroko | |||
Buenos Aires, Argentina | Kiev, Ukraina[9] | Lagos, Nigeria | |||
Belo Horizonte, Brasil[10] | Bukarest, Errumania[11] | Rufisque, Senegal[12] | |||
Natal, Brasil[13] | Istanbul, Turkia | Beijing, Txina | |||
Batumi, Georgia |
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Weather Information for Rio De Janeiro. .
- ↑ Climatological Information for Rio de Janeiro, Brazil – Hong Kong Observatory
- ↑ Brasil.planetasaber.com. Barsa Planeta Ltda. .
- ↑ Biuro Promocji Miasta. (2005-5-4). Miasta partnerskie Warszawy. .
- ↑ Lei nº 2.643/1998. Câmara Municipal do Rio de Janeiro
- ↑ Rio 2016. Rio 2016. .
- ↑ www.munimadrid.es. Mapa Mundi de las ciudades hermanadas. .
- ↑ (Gaztelaniaz) Portal web del Ayuntamiento de Madrid. (Noiz kontsultatua: 2018-08-09).
- ↑ Pt.wikisource.org. Lei Municipal do Rio de Janeiro 4917 de 2008 – Wikisource. .
- ↑ http://spl.camara.rj.gov.br/spldocs/pl/2006/pl0980_2006_008195.pdf
- ↑ Pt.wikisource.org. Lei Municipal do Rio de Janeiro 3467 de 2002 – Wikisource. .
- ↑ Pt.wikisource.org. Lei Municipal do Rio de Janeiro 3152 de 2000 – Wikisource. .
- ↑ Leis sancionadas e vetos (21 de janeiro de 2008). Lei n.º 4.752/2008. Câmara Municipal do Rio de Janeiro
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Rio de Janeiro |