Arabiar Emirerri Batuak: berrikuspenen arteko aldeak

Arabiar Emirerri Batuak
	الإمارات العربية المتحدة; Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah
	Ereserkia: Ishy Bilady (en)
; Arabiar Emirerri Batuetako bandera	; Emblem of the United Arab Emirates (en)
	United Arab Emirates (orthographic projection).svg
Geografia
Hiriburua	Abu Dhabi; 24°27′4″N 54°23′49″E
Hiririk handiena	Dubai
Azalera	83.600 (114.)
Punturik altuena	Jebel Jais (en) (1.900 m)
Punturik sakonena	Persiar golkoa (0 m)
Kontinentea	Asia
Mugakideak	Oman, Saudi Arabia eta Iran
Administrazioa
Gobernu-sistema	federal monarchy (en) , monarkia absolutu eta monarkia konstituzional
Estatuburua	Bin Zayed Al Nahayan
Arabiar Emirerri Batuetako lehen ministroa	Mohammed bin Rashid Al Maktoum
Legebiltzarra	Federal Supreme Council (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Aduanen Mundu Erakundea; Arab Bank for Economic Development in Africa (en) ; Arab Fund for Economic and Social Development (en) ; Arab Monetary Fund (en) ; Arabiar Liga; Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea; Batzar Islamikoko Erakundea; Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua; Garapeneko Afrikako Bankua; Group on Earth Observations (en) ; International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ; International Civil Defence Organisation (en) ; Interpol; LPEE; Merkataritzaren Mundu Erakundea; Multilateral Investment Guarantee Agency (en) ; Munduko Meteorologia Erakundea; Nazio Batuen Erakundea; Nazioarteko Erakunde Hidrografikoa; Nazioarteko Finantza Korporazioa; Nazioarteko Garapen Elkartea; Osasunaren Mundu Erakundea; Posta Batasun Unibertsala; Telekomunikazioen Batasun Internazionala; UNESCO;
Demografia
Biztanleria	9.890.400 (2020) (94.); 490.255 (2017)
Dentsitatea	118,31 bizt/km² (110.)
Hizkuntza ofizialak	ikusi arabiera ; ingeles ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi Golkoko arabiera, arabiera estandar moderno, Shihhi Arabic (en) eta ingeles;
Erlijioa	islam
Ezkontzeko adina	genero guztiak: 18
Emankortasun-tasa	1,784 (2014)
Alfabetizazioa	% 93 (2015)
Bizi-itxaropena	77,256 (2016)
Giniren koefizientea	26 (2018)
Giza garapen indizea	0,911 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	382.575.085.091,9 $ (2017); 25.530.020.422,056 (2016)
BPG per capita	40.698 $ (2017); 2.181 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa	695.942.061.276 nazioarteko dolar (2017); 18.337.327.474 (2016)
BPG per capita EAPn	74.035,247 nazioarteko dolar (2017); 935,66800000001 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala	2,7 % (2016)
Erreserbak	95.377.648.625 $ (2017); 9.986.816.840 (2016)
Inflazioa	1,8 % (2016); −1,8 (2015)
Historia
	Sorrera data: 1971
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+971
ISO 3166-1 alpha-2	AE
ISO 3166-1 alpha-3	ARE
Ordu eremua	ikusi UTC+04:00 ; : Asia/Dubai (en) ;
Elektrizitatea	220 V. 50 Hz.Europlug (en) , AC power plugs and sockets: British and related types (en) eta BS 1363 (en)
Internet domeinua	.ae eta .امارات (en)
	u.ae

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

18:50, 13 abuztua 2018ko berrikusketa

Arabiar Emirerri Batuak^[1] (arabieraz: دولة الإمارات العربية المتحدة‎, Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah) Ekialde Hurbileko estatu burujabea da, Arabiar penintsularen hego-ekialdean kokatua, Persiar golkoaren ertzeko bederatzi printzerrietako zazpi hartzen dituena: Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Fujaira, Ras al-Khaima, Xarja eta Umm al-Qaiwain. 83.600 kilometro koadro ditu luze-zabalean, eta 9,2 milioi biztanle zituen 2016an.^[2] Hiriburua Abu Dhabi da.

Munduko lurralderik aberatsenetakoa da; petrolioa da bertako ondasun ia bakarra (mundu osoko ekoizpenaren %10).

Geografia

Arabiar Emirerri Batuak Arabiar penintsularen hego-ekialdean daude, ipar latitudeko 22°50' eta 26° artean, eta ekialdeko longitudeko 51° and 56°25' artean hedatua.^[3] Iparraldean Qatar, Oman eta Persiar golkoarekin dute muga; ekialdean, Omanekin; eta hegoaldean eta hego-mendebaldean, Saudi Arabiarekin.

650 kilometroko itsasertza dute Persiar golkoaren hegoaldean. Gatzaga ugari dago kostalde horretan. Dubai da portu naturalik handiena. Uharte asko daude golkoan, eta horietako batzuen jabetza eztabaidan dago Iran eta Qatarrekin. Uharte txikienek, koralezko uharriek eta hondarpeek nabigazioa zailtzen dute.^[3] Horrezaz gainera, 90 kilometroko kostaldea dute Omango golkoan: Al Batinah eskualdea. Hajar mendigune garaiak bereizten du Al Batinah herrialdearen gainerako lurraldeetatik, eta Arabiar Emirerri Batuen eta Omanen arteko muga egiten du.

Abu Dhabiren hegoalde eta mendebaldean duna eremu zabalak daude, Saudi Arabiako Rub al-Khali basamortuarekin bat egiten dutenak. Bi oasi handi daude bertan; hegoaldean Liwa dago, Saudi Arabiako mugatik gertu, eta 100 kilometro ipar-ekialderago Buraimi, Abu Dhabi eta Omanen arteko mugaren bi aldeetara hedatua.

Historia

Gaur egun herrialdea osatzen duten emirerriak Erresuma Batuaren babespeko lurraldeak izan ziren 1852tik aurrera. 1971n independentzia lortu zuten gaur egun herrialdea osatzen duten zazpi emirerrietako seik, eta, bat eginik, gaur egungo estatua osatu zuten. Emirerri Batuetako zazpi estatuek zeinek bere erregea dute, eta Soberanoen Batzorde Nagusian biltzen dira guztiak; batzorde horretan hautatzen dira presidentea eta presidenteordea.

1981. urtean Emirerri Batuek Golkoko Estatuen Kooperazio Batzordean parte hartu zuten. Emirerri Batuek Irak babestu zuten Iranen kontrako gerran, baina beldur ziren Iranek petrolioaren bidea blokeatuko ote zien. 1982an, defentsa-hitzarmen bat izenpetu zuten Saudi Arabiarekin. Iran-Irak gerran (1980-1988) aurrekontuaren %60a defentsarako erabili zuten. Hala ere, saiatu dira nolabaiteko neutraltasuna gordetzen eta Iranekiko petrolio- eta merkataritza-harremanak mantentzen.

Irakek Kuwait inbaditu zuenean (1990eko abuztua) Emirerriek babesa eman zieten kuwaitar iheslariei, eta baita frantses eta britainiar gudarosteei ere. Golkoko Gerran (1991), bai diruz bai gudarosteak bidaliz hartu zuten parte. Dena dela, parte-hartze horren ondoriozko ekonomiaren ahultzeak ez zuen luzaro iraun. Emirerri Batuen barruko bizitza politikoari dagokionez, fundamentalismo islamistak indar handia hartu du azken urteetan, eta lege islamikoa ezarri da orain arte epaitegi zibilen esku zeuden zenbait alorretan.

Gobernua eta administrazioa

Politika

Banaketa administratiboa

Sakontzeko, irakurri: «Arabiar Emirerri Batuetako emirerriak»

Emirerria	Arabiera	Hiriburua	Azalera	Biztanleria (2007)
Arabiar Emirerri Batuetako mapa politikoa
Abu Dhabi	أبو ظبي	Abu Dhabi	67.340 km²	1.465.431
Ajman	عجمان	Ajman	259 km²	260.492
Dubai	دبي	Dubai	3.885 km²	1.469.330
Fujaira	الفجيرة	Fujaira	1.166 km²	118.933
Ras al-Khaima	رأس الخيمة	Ras el Khaima	1.683 km²	191.753
Xarja	الشارقة	Xarja	2.590 km²	656.941
Umm al-Qaiwain	أم القيوين	Umm al-Qaiwain	777 km²	59.098
Arabier Emirerri Batuak	الإمارات العربية المتحدة	Abu Dhabi	77.700	4.381.978

Demografia

Biztanleria

Banaketa etnikoa

Erlijioa

Musulmanak dira emirerribatuarren % 96; kristauak, hinduak eta beste batzuk, % 4 dira.

Hiri handienak

i e a Arabiar Emirerri Batuak: biztanle gehien duten udalerriak 2008ko datuak
	Post.	Izena	Emirerri	Biztanleak
Dubai Abu Dhabi	1	Dubai	Dubai	2.106.533	Xarja Al Ain
	2	Abu Dhabi	Abu Dhabi	1.935.234
	3	Xarja	Xarja	1.332.455
	4	Al Ain	Abu Dhabi	580.000
	5	Ajman	Ajman	403.923
	6	Al Gharbia	Abu Dhabi	290.450
	7	Ras al-Khaima	Ras al-Khaima	230.903
	8	Fujairah	Fujairah	145.940
	9	Dibba	Fujairah	78.200
	10	Umm al-Qaiwain	Umm al-Qaiwain	72.936

Ekonomia

Munduko lurralderik aberatsenetakoa da; petrolioa da bertako ondasun ia bakarra. Eskualde honetako ohiko ekonomia jarduerak basamortukoak ziren, nomadenak askotan: datilen bilketa, perlen arrantza, gamelu zaintza eta arrantza. Baina 1960ko hamarraldian, munduko petrolio-eskualde nagusietakoa bihurtu zen, eta, geroztik, petrolioaren industriak sortzen ditu lanpostu eta aberastasun gehienak. Arabiar Emirerri Batuak LPEEko (Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea) kide dira. 1990ean, Golkoko Gerraren ondorioz atzerriko kapitalek alde egin zuten, baina berehala itzuli ziren eta Emirerrien ekonomiak gorantz jarraitu zuen. Harrezkero, nabarmen aldatu da herrialdearen egoera, eta Europako mendebaldeko herrialdeetakoen antzeko biztanleko errenta du gaur egun.

Gobernua beste diru-iturri batzuk sendotzeko ahaleginak egiten ari da, petrolio-erreserba mugatuekiko mendekotasunetik askatzeko, eta indar handia hartzen ari da turismoa.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012/10/4 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman zenbatespen izeneko erreferentziarako
↑ ^a ^b Helen Chapin Metz, ed. UAE: Geography. U.S. Library of Congress, countrystudies.us (Noiz kontsultatua: 2018-8-13).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Arabiar Emirerri Batuak

(Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.

[Euskaltzaindia-1] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[zenbatespen-2] Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman zenbatespen izeneko erreferentziarako

[countri-3] Helen Chapin Metz, ed. UAE: Geography. U.S. Library of Congress, countrystudies.us (Noiz kontsultatua: 2018-8-13).

[1]

[2]

[3]

@@ 12. lerroa: / 12. lerroa: @@
 | mapa2_irudi = United Arab Emirates - Location Map (2013) - ARE - UNOCHA.svg
 |hizkuntza_ofizialak=[[arabiera]]
-|hiriburua=[[Abu Dhabi]]
+|hiriburu =[[Abu Dhabi]]
+| hiriburuaren_koordenatuak = {{koord|24|28|N|54|22|E|region:SA_type:country|display=inline}}
-|dn=24 | mn=28 | N= N |de=54 |me=22 |W=E
-|hiri_handien=[[Dubai]]
+| hiri_handien = [[Dubai]]
 | buru_titulu1 = Estatuburua
 | buru_izen1 = [[Bin Zayed Al Nahayan]]
@@ 41. lerroa: / 41. lerroa: @@
 |oharrak=
 }}
-'''Arabiar Emirerri Batuak'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-ar|دولة الإمارات العربية المتحدة}}, ''{{transl|ar|Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah}}'') [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] estatu bat da, [[Arabia|Arabiar penintsulako]] hego-ekialdean kokatua, [[Persiar golkoa]]ren ertzean. Lur azpian [[petrolio]] asko du, emirerrietako ia aberastasun bakarra eta diru-iturri garrantzitsuena. Hiriburua [[Abu Dhabi]] da.
+'''Arabiar Emirerri Batuak'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-ar|دولة الإمارات العربية المتحدة}}, ''{{transl|ar|Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah}}'') [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] estatu burujabea da, [[Arabia|Arabiar penintsularen]] hego-ekialdean kokatua, [[Persiar golkoa]]ren ertzeko bederatzi printzerrietako zazpi hartzen dituena: [[Abu Dhabi]], [[Ajman]], [[Dubai]], [[Fujaira]], [[Ras al-Khaima]], [[Xarja]] eta [[Umm al-Qaiwain]]. 83.600 kilometro koadro ditu luze-zabalean, eta 9,2 milioi biztanle zituen [[2016]]an.<ref name="zenbatespen"></ref> Hiriburua [[Abu Dhabi]] da.
+Munduko lurralderik aberatsenetakoa da; [[petrolio]]a da bertako ondasun ia bakarra (mundu osoko ekoizpenaren %10).
-z geroztik da independentea, eta Persiar golkoaren ertzeko bederatzi printzerrietako ([[emirerri]]etako) zazpi ditu bere barnean: [[Abu Dhabi]], [[Ajman]], [[Dubai]], [[Fujaira]], [[Ras al-Khaima]], [[Xarja]] eta [[Umm al-Qaiwain]].
+== Geografia ==
-Mugakide ditu iparraldean Qatar, Oman eta Persiar golkoa; ekialdean, [[Oman]]; hegoaldean eta hego-mendebaldean, [[Saudi Arabia]].
+Arabiar Emirerri Batuak [[Arabia|Arabiar penintsularen]] hego-ekialdean daude, ipar latitudeko 22°50' eta 26° artean, eta ekialdeko longitudeko 51° and 56°25'  artean hedatua.<ref name="countri">{{erreferentzia|egilea= Helen Chapin Metz, ed|url=http://countrystudies.us/persian-gulf-states/81.htm | izenburua=UAE: Geography |sartze-data=2018-8-13 |argitaletxea=U.S. Library of Congress, countrystudies.us}}</ref> Iparraldean [[Qatar]], [[Oman]] eta [[Persiar golkoa]]rekin dute muga; ekialdean, Omanekin; eta hegoaldean eta hego-mendebaldean, [[Saudi Arabia]]rekin.
-[[Erlijio]]aren aldetik [[musulman]]ak dira emirerribatuarren %&nbsp;96; kristauak, hinduak eta beste batzuk, %&nbsp;4.
+kilometroko itsasertza dute Persiar golkoaren hegoaldean. [[Gatzaga]] ugari dago kostalde horretan. [[Dubai]] da portu naturalik handiena. Uharte asko daude golkoan, eta horietako batzuen jabetza eztabaidan dago [[Iran]] eta [[Qatar]]rekin. Uharte txikienek, [[koralezko uharri]]ek eta [[hondarpe]]ek nabigazioa zailtzen dute.<ref name="countri"></ref> Horrezaz gainera, 90 kilometroko kostaldea dute [[Omango golkoa]]n: [[Al Batinah]] eskualdea. [[Hajar]] mendigune garaiak bereizten du Al Batinah herrialdearen gainerako lurraldeetatik, eta Arabiar Emirerri Batuen eta [[Oman]]en arteko muga egiten du.
+[[Abu Dhabi]]ren hegoalde eta mendebaldean [[duna]] eremu zabalak daude, [[Saudi Arabia]]ko [[Rub al-Khali]] basamortuarekin bat egiten dutenak. Bi [[oasi]] handi daude bertan; hegoaldean [[Liwa]] dago, Saudi Arabiako mugatik gertu, eta 100 kilometro ipar-ekialderago [[Buraimi]], Abu Dhabi eta Omanen arteko mugaren bi aldeetara hedatua.
 == Historia ==
-[[Fitxategi:Dunebashing group Dubai.jpg|thumb|left|270px|Dubaiko paisaia]]
 Gaur egun herrialdea osatzen duten [[emirerri]]ak [[Erresuma Batua]]ren babespeko lurraldeak izan ziren 1852tik aurrera. 1971n independentzia lortu zuten gaur egun herrialdea osatzen duten zazpi emirerrietako seik, eta, bat eginik, gaur egungo estatua osatu zuten. Emirerri Batuetako zazpi estatuek zeinek bere erregea dute, eta Soberanoen Batzorde Nagusian biltzen dira guztiak; batzorde horretan hautatzen dira presidentea eta presidenteordea.
@@ 56. lerroa: / 59. lerroa: @@
 Irakek [[Kuwait]] inbaditu zuenean (1990eko abuztua) Emirerriek babesa eman zieten kuwaitar iheslariei, eta baita frantses eta britainiar gudarosteei ere. [[Golkoko Gerra]]n (1991), bai diruz bai gudarosteak bidaliz hartu zuten parte. Dena dela, parte-hartze horren ondoriozko ekonomiaren ahultzeak ez zuen luzaro iraun. Emirerri Batuen barruko bizitza politikoari dagokionez, fundamentalismo [[islamismo|islamistak]] indar handia hartu du azken urteetan, eta lege islamikoa ezarri da orain arte epaitegi zibilen esku zeuden zenbait alorretan.
-== Banaketa administratiboa ==
+== Gobernua eta administrazioa ==
+=== Politika ===
+=== Banaketa administratiboa ===
 {{sakontzeko|Arabiar Emirerri Batuetako emirerriak}}
 <center>
@@ 84. lerroa: / 89. lerroa: @@
 </center>
-== Hiri handienak ==
+== Demografia ==
+=== Biztanleria ===
+=== Banaketa etnikoa ===
+=== Erlijioa ===
+[[Musulman]]ak dira emirerribatuarren %&nbsp;96; kristauak, hinduak eta beste batzuk, %&nbsp;4 dira.
+=== Hiri handienak ===
 {{Hiri handienak
 | name         = Arabiar Emirerri Batuetako hiririk handienak
@@ 113. lerroa: / 126. lerroa: @@
 == Erreferentziak ==
 {{Elhuyar-HPS 2012 | data=2012/10/4}}
+{{ lur | data=2012/10/4}}
 {{erreferentzia_zerrenda}}
 == Kanpo loturak ==
 {{commonskat}}
-* [http://www.jalgi.com/atlasa/estatuak.html Jalgi.com atlasa] datuak, mapak eta irudiak
 {{CIA|ae}}