«Motia»: berrikuspenen arteko aldeak

Irlaren neurriak honako hauek dira: 850 metro luze, 750 metro zabal, Siziliako kostatik kilometro batera dago. Antzinean, [[lubeta]] batek irla lotzen zuen irla eta kostakostarekin, bakarrik gurdiak gurpil handiekin hirira errazago heltzeko<ref>DIODORO SIKULO: XIV. 48.</ref>. Marmolezko eskultura bat aurkitu zen 1979an Motian [[auriga]] bat irudikatzen zuena<ref> BELL, Malcolm Bell (1995): , ''III Memoirs of the American Academy in Rome Vol. 40'' “ The Motya Charioteer and Pindar's "Isthmian 2" , 1-42 or.

Hiriaren sorrera, agian, K.a. VIII. mendean gertatu zen, hau da, Kartagoren fundazioafundazioaren baino mende bat beranduago. [[Fenizia|Fenizioen]] kolonia bat izan zen, gustuko zutenak antzeko tokietan merkataritzako guneak eraikitzea eta, denboraren poderioz, hiri garrantzitsu bat bilakatu zen. Hasieran, bizitzeko ez zen irla, feniziarrek haren garaiko hiri aberatsenetako bat bilakatu zuten. Urmaela defentsa naturala izateaz gain, harresiez inguratuta zegoen ere. Haize-errotak eta putzuak erabiltzen zituzten ura lurruntzeko eta lortutako gatza gero ehotzeko eta findatzeko. Gaur egun, errotak eta gatz-putzuen (''Ettore Infersa'' izenekoak) jabeek konpondu dituzte bisitagarriak izateko.