Lotura metaliko: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

13:44, 27 azaroa 2018ko berrikusketa

Lotura metalikoa lotura kimiko mota bat da positiboki kargatutako ioien eta konduzkio elektroien (zeinak deslekututako elektroien elektroi hodei bat sortzen duten) erakarpen elektrostatikoetatik sortzen dena. Deskripzio posible bat izango litzateke elektroi libreen partekatzea ematen dela positiboki kargaturiko ioien (katioi metalikoen) egitura hirudimentsional batean. Lotura metalikoaren ondorioz sortutako propietate fisikoak, besteak beste deformagarritasuna, eroale elektrikoa, bero garraiatzaile zein bero erresistentzia handia izatea, opakoa izatea eta distira metalikoa edukitzea dira.

Hala ere, metal batek sor ditzakeen lotura kimikoak, lotura metalikoaz gain, ugariak dira (lotura ionikoa zein kobalentea), metala egoera puruan azaldu arren. Adibidez, galioak (Ga) lotura kobalenteak sortzen ditu bi atomoren artean, egoera solido zein likidoan.

Historia

Kimika zientzia bezala lantzen hasi zen momentutik, argi geratu zen taula periodikoko elementu gehienak metalak direla, horrela, azidoekin erreakzionatuta sortzen diren gatzen ikerketan ere aurrerapauso garrantzitsua eman zen. Elektrokimika garatzen hasi zen ahala, metalak disoluzioetan katioi eran (positiboki kargatutako ioi moduan), azaltzen zirela ikusi zen eta honek serie elektrokimikoen zein oxidazio erreakzioen jatorria azaltzen lagundu zuen.

Mekanika kuantikoa kimikaren munduan garatzen hasi zenean, metalak aztertzerakoan, elektroi askeen teoria azaldu zen, zeinek azaltzen duen elektroi hodeien agerpena eta beraien portaera lotura metalikoetan.

Lotura metalikoaren izaera

Lotura metalikoa bi dimentsiotan

Grafenoa esate baterako, bi dimentsiotako lotura metalikoaren adibide bat da. Lotura hori konposatu aromatikoen (bentzenoa, naftalenoa...) eraztuneko loturen antzekoa da.

Lotura metalikoa hiru dimentsiotan

Esan bezala, lotura metalikoan hainbat metal atomo elkartzen dira elektroiak elkarbanatuz. Atomo hauek hiru dimentsioetan kokatzeko aukera ezberdinak daude eta kokapen mota ezberdin horiei paketatze esaten zaie. Paketatzeak sinpleak edo trinkoak izan daitezke, bestalde, atomoek hartzen duten kokapen hirudimentsionalaren arabera, paketatzea ere ezberdin izendatzen da. Bi deskribapen hauen arabera azaltzen da metalek izango duten paketatze mota.

Erradio metalikoa

Erradio metalikoa lotura metalikoa osatzen duten bi ioi metalikoren artean dagoen distantziaren erdia da. Erradioa zenbait faktoreren menpe dago, hala nola, atomoaren izaera edo ingurunea (bereziki koordinazio zenbakia da faktorerik garrantzitsuenetakoa, tenperaturaren eta aplikatutako presioaren eraginpean dagoena).

Erradioa orokorrean, salbuespenak salbuespen, periodoetan ezkerraldera joan ahala handitzen da karga nuklear eraginkorra txikitzearen eraginez, eta taldeetan behera handitzen da zenbaki kuantiko nagusia handiagotzearen ondorioz.

Loturaren sendotasuna

Metalen kasuan, orokorrean, atomoen arteko erakarpen indarra sendoa da, eta beraz, lotura hori apurtzeko energia handia beharko dugu. Horren ondorioz, metalek normalean irakite-puntu altua izaten dute (wolframioaren irakite-puntua adibidez 5838Ktakoa da). Atomoak elkarren artean hain gertu egotearen ondorioz, nukleoek eta dagozkien hodei elektronikoek elkarren artean interkazionatzen dute, paketatze hirudimentsional bat sortuz, eta horrenbestez, hodei elektronikoek nukleoak inguratuz. Honen ondorioz geratzen diren elektroi libre horiek lotura metalikoaren propietate askoren erantzule izango dira.

Galioa adibidez, fusio-puntu baxua duen metala da (giro tenperaturan urtzen da) baina bere irakite-tenperatura orokorrean altua da (galio likidoa ez da batere lurrunkorra). Irakite-tenperatura altu hori lotura metaliko sendoarengatik da.

Disolbagarritasuna eta konposatuen formazioa

Metalak disolbaezinak dira uretan nahiz disolbatzaile organikoetan, errakzio bat jasan ezean. Orokorrean, erreakzioa hauek oxidazio erreakzioak izaten dira, non lotura metalikoak hausten diren.

Metalak, orokorrean, euren artean disolbatzen dira eta euren metal izaera mantentzen dute. Esaterako, urrea oso erraz disolbatzen da merkurioaren eraginpean; giro tenperaturan ere. Metalak solidoak direnean, disolbagarritasuna ezberdina izan daiteke kasu askotan. Metalen egiturak berdinak badira, disolbatu egingo dira aleazioak osatuz (hau metalurgiaren oinarririk garrantzitsuena da).

Propietate optikoak

Karga mugikorren presentziak dira propietate optikoen erantzule. Horretarako elektroiak talde kolektibo bezala ulertu behar dira eta ez lotura kobalenteak eratzen dituzten partikula hutsak bezala, elektroi hodei delakoak osatzen dituzte.

Argia, esaterako, eremu elektriko nahiz magnetikoaren arteko konbinazioa da. Eremu elektrikoa metalaren elektroiekin kontaktuan jartzean, argia osatzen duten fotoia gehienak ez dira gai metalaren barrura asko murgiltzeko eta islatuak izaten dira, beste batzuk absorbituak izaten dira, eta absortzio hori espektro ikuskorrean topa daiteke. Horren ondorioz metalak orkorrean disdiratsuak izan ohi dira. Absorbitutako eta islatutako fotoien balantzeak determinatuko du metalaren txuritasuna nahiz gristasuna. Adibidez, zilarra, oso eroale den metala, txurienetakoa da.

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) «Metals get their electrons off» www.abc.net.au 2010-04-14 (Noiz kontsultatua: 2018-11-08).
↑ «Metals Nonmetals and Metalloids - Periodic Table» ThoughtCo (Noiz kontsultatua: 2018-11-08).

[1] (Ingelesez) «Metals get their electrons off» www.abc.net.au 2010-04-14 (Noiz kontsultatua: 2018-11-08).

[2] «Metals Nonmetals and Metalloids - Periodic Table» ThoughtCo (Noiz kontsultatua: 2018-11-08).

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Lanean|Joseba Maiztegui EHU}}{{Lanean|Jon Arrizabalaga EHU}}{{Lanean|Julen Aduriz EHU}}
-'''Lotura metalikoa''' [[lotura kimiko]] mota bat da positiboki kargatutako [[ioi]]en eta konduzkio elektroien (zeinak [[deslekututako elektroi]]en [[elektroi hodei]] bat sortzen duten) [[erakarpen elektrostatiko]]etatik sortzen dena. Deskripzio posible bat izango litzateke elektroi libreen partekatzea ematen dela positiboki kargaturiko [[ioi]]en ([[katioi]] metalikoen) [[3D|egitura hirudimentsional]] batean. Lotura metalikoaren ondorioz sortutako propietate fisikoak, besteak beste [[Deformazio|deformagarri]]tasuna, [[Eroale elektriko|eroale elektrikoa]] izatea, bero garraiatzaile zein bero erresistentzia handia izatea, [[Opaku|opako]]a izatea eta [[distira metaliko]]a izatea dira.
+'''Lotura metalikoa''' [[lotura kimiko]] mota bat da positiboki kargatutako [[ioi]]en eta konduzkio elektroien (zeinak [[deslekututako elektroi]]en [[elektroi hodei]] bat sortzen duten) [[erakarpen elektrostatiko]]etatik sortzen dena. Deskripzio posible bat izango litzateke elektroi libreen partekatzea ematen dela positiboki kargaturiko [[ioi]]en ([[katioi]] metalikoen) [[3D|egitura hirudimentsional]] batean. Lotura metalikoaren ondorioz sortutako propietate fisikoak, besteak beste [[Deformazio|deformagarri]]tasuna, [[Eroale elektriko|eroale elektrikoa]], bero garraiatzaile zein bero erresistentzia handia izatea, [[Opaku|opako]]a izatea eta [[distira metaliko]]a edukitzea dira.
-Hala ere, [[metal]] batek sor ditzakeen [[lotura kimiko]]ak, lotura metalikoaz gain, ugariak dira, metala egoera puruan azaldu arren. Adibidez [[galio]]ak (Ga) [[lotura kobalente]]ak sortzen ditu bi [[atomo]]ren artean bere egoera [[solido]] zein [[likido]]an.
+Hala ere, [[metal]] batek sor ditzakeen [[lotura kimiko]]ak, lotura metalikoaz gain, ugariak dira ([[Lotura ioniko|lotura ionikoa]] zein [[Lotura kobalente|kobalentea]]), metala egoera puruan azaldu arren. Adibidez, [[galio]]ak ([[Galio|Ga]]) [[lotura kobalente]]ak sortzen ditu bi [[atomo]]ren artean, egoera [[solido]] zein [[likido]]an.
 == Historia ==
-Kimika zientzia bezala lantzen hasi zen momentutik, argi geratu zen taula periodikoko elementu gehienak metalak direla. Elektrokimika garatzen hasi zen ahala, metalak disoluzioetan katioi eran, edo positiboki kargatuta, azaltzen zirela ikusi zen eta honek serie elektrokimikoen zein oxidazio erreakzioen jatorria azaltzen lagundu zuten.
+Kimika zientzia bezala lantzen hasi zen momentutik, argi geratu zen taula periodikoko elementu gehienak metalak direla, horrela, azidoekin erreakzionatuta sortzen diren gatzen ikerketan ere aurrerapauso garrantzitsua eman zen. Elektrokimika garatzen hasi zen ahala, metalak disoluzioetan katioi eran (positiboki kargatutako ioi moduan), azaltzen zirela ikusi zen eta honek serie elektrokimikoen zein oxidazio erreakzioen jatorria azaltzen lagundu zuen.
 [[Fitxategi:Elektroi itsasoa.jpg|thumb|Metalak ioi positibo bezala (katioi) eta elektroiek sortutako elektroi hodeia.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Metals get their electrons off|hizkuntza=en-AU|data=2010-04-14|url=http://www.abc.net.au/science/articles/2010/04/14/2872429.htm|aldizkaria=www.abc.net.au|sartze-data=2018-11-08}}</ref>]]
 [[Fitxategi:Metalak taula periodikoan..png|thumb|Taula periodikoa. Urdinez adierazita, bertan dauden metalak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Metals Nonmetals and Metalloids - Periodic Table|url=https://www.thoughtco.com/metals-nonmetals-and-metalloids-periodic-table-608867|aldizkaria=ThoughtCo|sartze-data=2018-11-08}}</ref>]]
@@ 20. lerroa: / 20. lerroa: @@
 == Erradio metalikoa ==
 Erradio metalikoa lotura metalikoa osatzen duten bi ioi metalikoren artean dagoen distantziaren erdia da. Erradioa zenbait faktoreren menpe dago, hala nola, atomoaren izaera edo ingurunea (bereziki koordinazio zenbakia da faktorerik garrantzitsuenetakoa, tenperaturaren eta aplikatutako presioaren eraginpean dagoena).
+Erradioa orokorrean, salbuespenak salbuespen, periodoetan ezkerraldera joan ahala handitzen da karga nuklear eraginkorra txikitzearen eraginez, eta taldeetan behera handitzen da zenbaki kuantiko nagusia handiagotzearen ondorioz.
 == Loturaren sendotasuna ==
-Metalen kasuan, orokorrean, atomoen arteko erakarpen indarra sendoa da, eta beraz, lotura hori apurtzeko energia handia beharko dugu. Horren ondorioz, metalek normalean irakite-puntua altua izaten dute (wolframioaren irakite-puntua adibidez 5838Ktakoa da).
+Metalen kasuan, orokorrean, atomoen arteko erakarpen indarra sendoa da, eta beraz, lotura hori apurtzeko energia handia beharko dugu. Horren ondorioz, metalek normalean irakite-puntu altua izaten dute (wolframioaren irakite-puntua adibidez 5838Ktakoa da). Atomoak elkarren artean hain gertu egotearen ondorioz, nukleoek eta dagozkien hodei elektronikoek elkarren artean interkazionatzen dute, paketatze hirudimentsional bat sortuz, eta horrenbestez, hodei elektronikoek nukleoak inguratuz. Honen ondorioz geratzen diren elektroi libre horiek lotura metalikoaren propietate askoren erantzule izango dira.
-Galioa adibidez, fusio-puntu baxua duen metala da (giro tenperaturan urtzen da) baina bere irakite-tenperatura orokorrean altua da (galio likidoa ez da batere lurrunkorra).
+Galioa adibidez, fusio-puntu baxua duen metala da (giro tenperaturan urtzen da) baina bere irakite-tenperatura orokorrean altua da (galio likidoa ez da batere lurrunkorra). Irakite-tenperatura altu hori lotura metaliko sendoarengatik da.
 == Disolbagarritasuna eta konposatuen formazioa ==
 Metalak disolbaezinak dira uretan nahiz disolbatzaile organikoetan, errakzio bat jasan ezean. Orokorrean, erreakzioa hauek oxidazio erreakzioak izaten dira, non lotura metalikoak hausten diren.
-Metalak, orokorrean, euren artean disolbatzen dira eta euren metal izaera mantentzen dute. Esaterako, urrea oso erraz disolbatzen da merkurioaren eraginpean; giro tenperaturan ere. Metalak solidoak direnean disolbagarritasuna ezberdina izan daiteke kasu askotan. Metalen egiturak berdinak badira, disolbatu egingo dira [[aleazio]]ak osatuz.
+Metalak, orokorrean, euren artean disolbatzen dira eta euren metal izaera mantentzen dute. Esaterako, urrea oso erraz disolbatzen da merkurioaren eraginpean; giro tenperaturan ere. Metalak solidoak direnean, disolbagarritasuna ezberdina izan daiteke kasu askotan. Metalen egiturak berdinak badira, disolbatu egingo dira [[aleazio]]ak osatuz (hau metalurgiaren oinarririk garrantzitsuena da).
 == Propietate optikoak ==