Akrostiko: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

20:54, 27 urtarrila 2019ko berrikusketa

Akrostikoa (grezierazko ἄκρος akros, muturra, eta στίχος stikhos, lerroa edo bertsoa), olerki bat da, non bertso bakoitzeko hasierako, erdiko edo amaierako hizkiek, bertikalean irakurriak, hitz edo esaldi bat eratzen duten. Hedapenez, akrostiko, hizki horiek osaturiko hitzari ere deitzen zaio. Literatura asmakuntza hau, bereziki, forma bihurrienak gehien erabili diren garaietan hedatu da, literatura barrokoan kasu.

Antzinakoak

Kristautasunaren hastepenetakoa da akrostiko ezagun bat, Mediterranio ekialdeko lehen kristauek grekeraz osatutakoa, kristauen jainkoa gurtzekoː Jesukristo, Jainkoaren seme eta salbatzaile.

Ιησούς    I  esous   Jesus
Χριστός   CH ristos  Kristo
Θεού      TH eou     Jainkoaren
Υἱός      Y  ios     seme
Σωτήρ     S  oter    salbatzaile

Grekerazko akrostikoak ΙΧΘΥΣ (ICHTHYS) ematen du, arraina grekeraz, eta arraina kristautasunaren sinboloa zen garai hartan.

Leodegundia Iruñeko erregina ezkontidearen epitalamio edo eztei-kanta (9. mendeko Nafarroako dokumentua) akrostiko bat da halaber, Leodegundiaren edertasuna goraipatzen duena: "Leodegundia pulcra Ordonii Filia", Leodegundia Ordoñoren alaba ederra.

Euskarazkoak

Euskaraz ezagutzen den lehen akrostikoa Pierre Argaiñaratz idazleak utzi zuen Noelac bere liburuan 17. mendean, bere adiskide Joanes Etxeberri Ziburukoaren omenez. Bertso batekin osatzen den akrostiko bitxia da, letra bakoitza errepikatzen baita larriz eta xehez Etxeberriren izena ematekoː EeTtÇçHhEeBbEeRrRrIi (orduko grafian).^[1]

Beste akrostiko xelebre bat, adibide gisa, Joxantonio Ormazabalen poema edo igarkizun hau, tipografiaren hutsuneekin ere jokatzen duena UDABERRIA osatzeko:

  negUaren
   onDoren
    dAtor
     Bere
     Eguzki
epelaRekin
   loRez
jantzIta
    kAntari

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Akrostiko

Erreferentziak

↑ 1963-, Arranz, Iñaki,. (). Hitza azti. Alberdania, 126 or. ISBN 9788496310711. PMC 433937856..

[1] 1963-, Arranz, Iñaki,. (). Hitza azti. Alberdania, 126 or. ISBN 9788496310711. PMC 433937856..

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-[[File:Chant to Leodegundia 1 (Acrostic initials).jpg|thumb|Nafarroako Leodegundia erreginaren eztei-kantaren akrostikoaren hasieraː LEODEGV...)]]
+[[Fitxategi:Chant to Leodegundia 1 (Acrostic initials).jpg|thumb|Nafarroako Leodegundia erreginaren eztei-kantaren akrostikoaren hasieraː LEODEGV...)]]
 '''Akrostikoa''' ([[greziera]]zko ἄκρος ''akros'', muturra, eta στίχος ''stikhos'', lerroa edo bertsoa), olerki bat da, non bertso bakoitzeko hasierako, erdiko edo amaierako hizkiek, bertikalean irakurriak, hitz edo esaldi bat eratzen duten. Hedapenez, akrostiko, hizki horiek osaturiko hitzari ere deitzen zaio. Literatura asmakuntza hau, bereziki, forma bihurrienak gehien erabili diren garaietan hedatu da, [[literatura barrokoa]]n kasu.
 == Antzinakoak ==
 Kristautasunaren hastepenetakoa da akrostiko ezagun bat, Mediterranio ekialdeko lehen kristauek grekeraz osatutakoa, kristauen jainkoa gurtzekoː ''Jesukristo, Jainkoaren seme eta salbatzaile.''
  '''Ι'''ησούς    I  ''esous''   Jesus
  '''Χ'''ριστός   CH ''ristos''  Kristo
@@ 16. lerroa: / 16. lerroa: @@
 == Euskarazkoak ==
-Euskaraz ezagutzen den lehen akrostikoa [[Pierre Argaiñaratz]] idazleak utzi zuen ''Noelac'' bere liburuan 17. mendean, bere adiskide [[Joanes Etxeberri Ziburukoa|Joanes Etxeberri Ziburukoaren]] omenez. Bertso batekin osatzen den akrostiko bitxia da, letra bakoitza errepikatzen baita larriz eta xehez Etxeberriren izena ematekoː ''EeTtÇçHhEeBbEeRrRrIi'' (orduko grafian).<ref>{{Erreferentzia|izena=Arranz, Iñaki,|abizena=1963-|urtea=|izenburua=Hitza azti|argitaletxea=Alberdania|orrialdea=126|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|data=[2006]|url=https://www.worldcat.org/oclc/433937856|isbn=9788496310711|pmc=433937856}}</ref>
+Euskaraz ezagutzen den lehen akrostikoa [[Pierre Argaiñaratz]] idazleak utzi zuen ''Noelac'' bere liburuan 17. mendean, bere adiskide [[Joanes Etxeberri Ziburukoa]]ren omenez. Bertso batekin osatzen den akrostiko bitxia da, letra bakoitza errepikatzen baita larriz eta xehez Etxeberriren izena ematekoː ''EeTtÇçHhEeBbEeRrRrIi'' (orduko grafian).<ref>{{Erreferentzia|izena=Arranz, Iñaki,|abizena=1963-|urtea=|izenburua=Hitza azti|argitaletxea=Alberdania|orrialdea=126|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|data=[2006]|url=https://www.worldcat.org/oclc/433937856|isbn=9788496310711|pmc=433937856}}</ref>
-Beste akrostiko xelebre bat, adibide gisa, [[Joxantonio Ormazabal|Joxantonio Ormazabalen]] poema edo [[igarkizun]] hau, tipografiaren hutsuneekin ere jokatzen duena UDABERRIA osatzeko:
+Beste akrostiko xelebre bat, adibide gisa, [[Joxantonio Ormazabal]]en poema edo [[igarkizun]] hau, tipografiaren hutsuneekin ere jokatzen duena UDABERRIA osatzeko:
    neg'''U'''aren
     on'''D'''oren
@@ 32. lerroa: / 32. lerroa: @@
 == Erreferentziak ==
 [[Kategoria:Olerkigintza]]
 [[Kategoria:Hitz jolasak]]