Arabiar Emirerri Batuak: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Euskaltzaindiaren webguneko esteka berriak
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
7. lerroa: 7. lerroa:
|armarri_irudi= Coat of arms of the United Arab Emirates.svg
|armarri_irudi= Coat of arms of the United Arab Emirates.svg
|lema_nazional=
|lema_nazional=
|ereserki_nazional= {{lang|ar|عيشي بلادي}}<br />"[[Ishy Bilady]]"<br>[[Fitxategi:Ishy Bilady.ogg|center|250px]]
|ereserki_nazional= {{lang|ar|عيشي بلادي}}<br />"[[Ishy Bilady]]"<br>[[Fitxategi:Ishy Bilady.ogg|erdian|250px]]
| mapa_irudi = United Arab Emirates (orthographic projection).svg
| mapa_irudi = United Arab Emirates (orthographic projection).svg
| mapa2_irudi = United Arab Emirates - Location Map (2013) - ARE - UNOCHA.svg
| mapa2_irudi = United Arab Emirates - Location Map (2013) - ARE - UNOCHA.svg
40. lerroa: 40. lerroa:
|oharrak=
|oharrak=
}}
}}
'''Arabiar Emirerri Batuak'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-ar|دولة الإمارات العربية المتحدة}}, ''{{transl|ar|Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah}}'') [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] estatu burujabea da, [[Arabia|Arabiar penintsularen]] hego-ekialdean kokatua, [[Persiar golkoa]]ren ertzeko bederatzi printzerrietako zazpi hartzen dituena: [[Abu Dhabi (emirerria)|Abu Dhabi]], [[Ajman]], [[Dubai (emirerria)|Dubai]], [[Fujaira]], [[Ras al-Khaima]], [[Xarja]] eta [[Umm al-Qaiwain]]. 83.600 kilometro koadro ditu luze-zabalean, eta 9,2 milioi biztanle zituen [[2016]]an.<ref name="zenbatespen"></ref> Hiriburua [[Abu Dhabi]] da.
'''Arabiar Emirerri Batuak'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-ar|دولة الإمارات العربية المتحدة}}, ''{{transl|ar|Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah}}'') [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] estatu burujabea da, [[Arabia|Arabiar penintsularen]] hego-ekialdean kokatua, [[Persiar golkoa]]ren ertzeko bederatzi printzerrietako zazpi hartzen dituena: [[Abu Dhabi (emirerria)|Abu Dhabi]], [[Ajman]], [[Dubai (emirerria)|Dubai]], [[Fujaira]], [[Ras al-Khaima]], [[Xarja]] eta [[Umm al-Qaiwain]]. 83.600 kilometro koadro ditu luze-zabalean, eta 9,2 milioi biztanle zituen [[2016]]an.<ref name="zenbatespen"/> Hiriburua [[Abu Dhabi]] da.


Munduko lurralderik aberatsenetakoa da; [[petrolio]]a da bertako ondasun ia bakarra (mundu osoko petrolio esportazioen %6,2 [[2014]]an).<ref>{{erreferentzia|egilea= |url=http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=undefined&partner=undefined&product=910&productClass=HS&startYear=undefined&target=Product&year=2014 | izenburua=Petroleum Exports by Country (2014) |sartze-data=2018-8-14 |argitaletxea=Harvard Atlas of Economic Complexity, atlas.cid.harvard.edu}}</ref> Beti ere, gero eta pisu handiagoa du turismoak bertako ekonomian, batez ere [[Dubai]]n.<ref name="dub">{{erreferentzia|egilea= Sophia, Mary |url=http://gulfbusiness.com/dubai-ranks-fifth-among-top-global-destinations-travellers/ | izenburua=Dubai Ranks Fifth Among Top Global Destinations For Travellers |sartze-data=2018-8-14 |argitaletxea=Gulf Business, http://gulfbusiness.com}}</ref>
Munduko lurralderik aberatsenetakoa da; [[petrolio]]a da bertako ondasun ia bakarra (mundu osoko petrolio esportazioen %6,2 [[2014]]an).<ref>{{erreferentzia|egilea= |url=http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=undefined&partner=undefined&product=910&productClass=HS&startYear=undefined&target=Product&year=2014 | izenburua=Petroleum Exports by Country (2014) |sartze-data=2018-8-14 |argitaletxea=Harvard Atlas of Economic Complexity, atlas.cid.harvard.edu}}</ref> Beti ere, gero eta pisu handiagoa du turismoak bertako ekonomian, batez ere [[Dubai]]n.<ref name="dub">{{erreferentzia|egilea= Sophia, Mary |url=http://gulfbusiness.com/dubai-ranks-fifth-among-top-global-destinations-travellers/ | izenburua=Dubai Ranks Fifth Among Top Global Destinations For Travellers |sartze-data=2018-8-14 |argitaletxea=Gulf Business, http://gulfbusiness.com}}</ref>
49. lerroa: 49. lerroa:


=== Eskualde naturalak ===
=== Eskualde naturalak ===
* Herrialdeak 650 kilometroko itsasertza du Persiar golkoaren hegoaldean. [[Gatzaga|Gatzagek]] hartzen dute kostalde horren zati handiena, eta barnealderantz ere hedatzen dira. [[Dubai]] da portu naturalik handiena. Uharte asko daude golkoan, eta eztabaida dago [[Iran]] eta [[Qatar]]rekin horietako batzuen jabetzaz. Uharte txikienek, [[koralezko uharri]]ek eta [[hondarpe]]ek nabigazioa zailtzen dute.<ref name="countri"></ref>
* Herrialdeak 650 kilometroko itsasertza du Persiar golkoaren hegoaldean. [[Gatzaga|Gatzagek]] hartzen dute kostalde horren zati handiena, eta barnealderantz ere hedatzen dira. [[Dubai]] da portu naturalik handiena. Uharte asko daude golkoan, eta eztabaida dago [[Iran]] eta [[Qatar]]rekin horietako batzuen jabetzaz. Uharte txikienek, [[koralezko uharri]]ek eta [[hondarpe]]ek nabigazioa zailtzen dute.<ref name="countri"/>


* Hego-ekialdean 90 kilometroko kostaldea du [[Omango golkoa]]n, [[Al Batinah]] eskualdearen iparraldeko muturra. [[Hajar]] mendigune garaiak bereizten du Al Batinah herrialdeko gainerako lurraldeetatik, eta Arabiar Emirerri Batuen eta [[Oman]]en arteko muga egiten du. <ref name="countri"></ref>
* Hego-ekialdean 90 kilometroko kostaldea du [[Omango golkoa]]n, [[Al Batinah]] eskualdearen iparraldeko muturra. [[Hajar]] mendigune garaiak bereizten du Al Batinah herrialdeko gainerako lurraldeetatik, eta Arabiar Emirerri Batuen eta [[Oman]]en arteko muga egiten du. <ref name="countri"/>


* [[Abu Dhabi (emirerria)|Abu Dhabiren]] hegoalde eta mendebaldean [[duna]] eremu zabalak daude, [[Saudi Arabia]]ko [[Rub al-Khali]] basamortuarekin bat egiten dutenak. Bi [[oasi]] handi daude bertan; hegoaldean [[Liwa]] dago, Saudi Arabiako mugatik gertu, eta 100 kilometro ipar-ekialderago [[Buraimi]], Abu Dhabi eta Omanen arteko mugaren bi aldeetara zabaldua.
* [[Abu Dhabi (emirerria)|Abu Dhabiren]] hegoalde eta mendebaldean [[duna]] eremu zabalak daude, [[Saudi Arabia]]ko [[Rub al-Khali]] basamortuarekin bat egiten dutenak. Bi [[oasi]] handi daude bertan; hegoaldean [[Liwa]] dago, Saudi Arabiako mugatik gertu, eta 100 kilometro ipar-ekialderago [[Buraimi]], Abu Dhabi eta Omanen arteko mugaren bi aldeetara zabaldua.


<gallery mode="packed" heights="150">
<gallery mode="packed" heights="150">
Rolling Sand Dunes of Abu Dhabi.jpg|Dunak [[Abu Dhabi (emirerria)|Abu Dhabin]], [[Liwa]]tik hurbil
Rolling Sand Dunes of Abu Dhabi.jpg|Dunak [[Abu Dhabi (emirerria)|Abu Dhabin]], [[Liwa]]tik hurbil
1501200713074_Acacia_tortilis.jpg|[[Akazia]]k [[Fujaira]]n
1501200713074_Acacia_tortilis.jpg|[[Akazia]]k [[Fujaira]]n
Palm Jumeirah from a beach in Dubai 3.jpg|Hondartza, [[Dubai]]
Palm Jumeirah from a beach in Dubai 3.jpg|Hondartza, [[Dubai]]
</gallery>
</gallery>


=== Klima ===
=== Klima ===
[[Basamortuko klima]] dago Arabiar Emirerri Batuetan; udak oso beroak dira eta neguak beroak. Udako batez besteko tenperatura maximoak 45° C-tik goragoak dira itsasertzeko zabaldian. Hajar mendigunean, garaiera dela-eta, tenperaturak freskoagoak dira. Neguko batez besteko tenperatura minimoak 10° C eta 14° C artekoak dira. Uda amaieran, kostaldeko giroa eramangaitza da, xarqi izeneko hego-ekialdeko haize hezearen erruz. Itsasaldean urteko batez besteko prezipitazioa 120 milimetro ingurukoa da, eta 350 milimetrokoa mendialdean. Tarteka [[hauts ekaitz]]ak izaten dira.<ref name="countri"></ref>
[[Basamortuko klima]] dago Arabiar Emirerri Batuetan; udak oso beroak dira eta neguak beroak. Udako batez besteko tenperatura maximoak 45° C-tik goragoak dira itsasertzeko zabaldian. Hajar mendigunean, garaiera dela-eta, tenperaturak freskoagoak dira. Neguko batez besteko tenperatura minimoak 10° C eta 14° C artekoak dira. Uda amaieran, kostaldeko giroa eramangaitza da, xarqi izeneko hego-ekialdeko haize hezearen erruz. Itsasaldean urteko batez besteko prezipitazioa 120 milimetro ingurukoa da, eta 350 milimetrokoa mendialdean. Tarteka [[hauts ekaitz]]ak izaten dira.<ref name="countri"/>


<div style="width:100%;">
<div style="width:100%;">
165. lerroa: 165. lerroa:
</div>
</div>
== Historia ==
== Historia ==
[[Fitxategi:UAE Father of the Nation.jpg|thumb|right|180px|[[Zayed bin Sultan al-Nahyan]], Arabiar Emirerri Batuetako lehenbiziko presidentea.]]
[[Fitxategi:UAE Father of the Nation.jpg|thumb|eskuinera|180px|[[Zayed bin Sultan al-Nahyan]], Arabiar Emirerri Batuetako lehenbiziko presidentea.]]
Gaur egun herrialdea osatzen duten [[emirerri]]ak [[Erresuma Batua]]ren babespeko lurraldeak izan ziren [[1852]]tik aurrera. [[1971]]n, independentzia lortu zuten gaur egun herrialdea osatzen duten zazpi emirerrietako seik eta, bat eginik, gaur egungo estatua osatu zuten. Arabiar Emirerri Batuetako zazpi estatuek zeinek bere erregea dute, eta Soberanoen Batzorde Nagusian biltzen dira guztiak; batzorde horretan hautatzen dira presidentea eta presidenteordea.
Gaur egun herrialdea osatzen duten [[emirerri]]ak [[Erresuma Batua]]ren babespeko lurraldeak izan ziren [[1852]]tik aurrera. [[1971]]n, independentzia lortu zuten gaur egun herrialdea osatzen duten zazpi emirerrietako seik eta, bat eginik, gaur egungo estatua osatu zuten. Arabiar Emirerri Batuetako zazpi estatuek zeinek bere erregea dute, eta Soberanoen Batzorde Nagusian biltzen dira guztiak; batzorde horretan hautatzen dira presidentea eta presidenteordea.


206. lerroa: 206. lerroa:
== Demografia ==
== Demografia ==
=== Biztanleria ===
=== Biztanleria ===
[[Fitxategi:Population pyramid of the United Arab Emirates 2016.png|thumb|right|300px|Emiratoetako [[biztanleria-piramide]]a, [[2016]].]]
[[Fitxategi:Population pyramid of the United Arab Emirates 2016.png|thumb|eskuinera|300px|Emiratoetako [[biztanleria-piramide]]a, [[2016]].]]
2016an 9.269.612 pertsona bizi ziren Arabiar Emirerri Batuetan.<ref name="zenbatespen"></ref> Adineka, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %21 dira, 15-24 urte bitartekoak %13,5, 25-54 urte bitartekoak %61,1, 55-64 urte bitartekoak %3,2 eta 65 urtetik gorakoak %1,1. Bizi itxaropena 77,7 urtekoa da; 75 urtekoa gizonezkoena eta 80,4 urtekoa emakumezkoena (2017ko zenbatespenak).<ref name=cia></ref> Etorkin asko dagoenez, gizonezkoak emakumezkoak halako bi dira herrialdean (2,18 2017an).<ref name=cia></ref>
2016an 9.269.612 pertsona bizi ziren Arabiar Emirerri Batuetan.<ref name="zenbatespen"/> Adineka, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %21 dira, 15-24 urte bitartekoak %13,5, 25-54 urte bitartekoak %61,1, 55-64 urte bitartekoak %3,2 eta 65 urtetik gorakoak %1,1. Bizi itxaropena 77,7 urtekoa da; 75 urtekoa gizonezkoena eta 80,4 urtekoa emakumezkoena (2017ko zenbatespenak).<ref name=cia/> Etorkin asko dagoenez, gizonezkoak emakumezkoak halako bi dira herrialdean (2,18 2017an).<ref name=cia/>


=== Banaketa etnikoa ===
=== Banaketa etnikoa ===
Biztanleriaren %11,6 besterik ez da jatorriz emirerribatuarra. %59,4 Asia hegoaldeko etorkinak dira (%38,2 [[india]]rrak, %9,5 [[bangladesh]]tarrak, %9,4 pakistandarrak), %10,2 [[egipto]]arrak eta %6,1 [[Filipinak|filipinarrak]] (2015eko zenbatespena).<ref name=cia></ref>
Biztanleriaren %11,6 besterik ez da jatorriz emirerribatuarra. %59,4 Asia hegoaldeko etorkinak dira (%38,2 [[india]]rrak, %9,5 [[bangladesh]]tarrak, %9,4 pakistandarrak), %10,2 [[egipto]]arrak eta %6,1 [[Filipinak|filipinarrak]] (2015eko zenbatespena).<ref name=cia/>


=== Hizkuntzak ===
=== Hizkuntzak ===
241. lerroa: 241. lerroa:
== Ekonomia ==
== Ekonomia ==
[[Fitxategi:DubaiSkyscrapers.JPG|thumb|300px|[[Dubai]] hiriko etorbide nagusia]]
[[Fitxategi:DubaiSkyscrapers.JPG|thumb|300px|[[Dubai]] hiriko etorbide nagusia]]
[[Golkoko Lankidetza Kontseilu]]ko ekonomietan bigarrena da Emiratoetakoa, [[Saudi Arabia]]koaren ondotik,<ref>{{erreferentzia|egilea= |url=http://khaleejtimes.com/kt-article-display-1.asp?xfile=%2Fdata%2Feditorschoice%2F2013%2FDecember%2Feditorschoice_December12.xml&section=editorschoice | izenburua=UAE's economy growth momentum set to pick up |sartze-data=2018-8-14 |argitaletxea=Khaleej Times, khaleejtimes.com}}</ref> eta [[petrolio]]a da bertako ondasun ia bakarra. Eskualde honetako ohiko ekonomia jarduerak [[basamortu]]koak ziren, nomadenak askotan: [[datil]]en bilketa, [[perla|perlen]] arrantza, [[gamelu]] zaintza eta [[arrantza]]. Baina, [[1960ko hamarkada]]n, munduko petrolio-eskualde nagusietakoa bihurtu zen eta, geroztik, petrolioaren industriak sortzen ditu lanpostu eta aberastasun gehienak.
[[Golkoko Lankidetza Kontseilu]]ko ekonomietan bigarrena da Emiratoetakoa, [[Saudi Arabia]]koaren ondotik,<ref>{{erreferentzia|egilea= |url=http://khaleejtimes.com/kt-article-display-1.asp?xfile=%2Fdata%2Feditorschoice%2F2013%2FDecember%2Feditorschoice_December12.xml&section=editorschoice | izenburua=UAE's economy growth momentum set to pick up |sartze-data=2018-8-14 |argitaletxea=Khaleej Times, khaleejtimes.com}}</ref> eta [[petrolio]]a da bertako ondasun ia bakarra. Eskualde honetako ohiko ekonomia jarduerak [[basamortu]]koak ziren, nomadenak askotan: [[datil]]en bilketa, [[perla|perlen]] arrantza, [[gamelu]] zaintza eta [[arrantza]]. Baina, [[1960ko hamarkada]]n, munduko petrolio-eskualde nagusietakoa bihurtu zen eta, geroztik, petrolioaren industriak sortzen ditu lanpostu eta aberastasun gehienak.


Arabiar Emirerri Batuak [[LPEE]]ko ([[LPEE|Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea]]) kide dira. [[1990]]ean, [[Golkoko Gerra]]ren ondorioz, atzerriko kapitalek alde egin zuten, baina berehala itzuli ziren eta Emirerrien ekonomiak gorantz jarraitu zuen. Harrezkero, nabarmen aldatu da herrialdearen egoera, eta Europako mendebaldeko herrialdeetakoen antzeko biztanleko errenta du gaur egun.
Arabiar Emirerri Batuak [[LPEE]]ko ([[LPEE|Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea]]) kide dira. [[1990]]ean, [[Golkoko Gerra]]ren ondorioz, atzerriko kapitalek alde egin zuten, baina berehala itzuli ziren eta Emirerrien ekonomiak gorantz jarraitu zuen. Harrezkero, nabarmen aldatu da herrialdearen egoera, eta Europako mendebaldeko herrialdeetakoen antzeko biztanleko errenta du gaur egun.


Gobernua beste diru-iturri batzuk sendotzeko ahaleginak egiten ari da, petrolio-erreserba mugatuekiko mendekotasunetik askatzeko, eta indar handia hartzen ari da [[turismo]]a, batez ere [[Dubai (emirerria)|Dubain]]. Izan ere, munduko norako turistikoetan bosgarrena da [[Dubai]] hiria.<ref name="dub"></ref>
Gobernua beste diru-iturri batzuk sendotzeko ahaleginak egiten ari da, petrolio-erreserba mugatuekiko mendekotasunetik askatzeko, eta indar handia hartzen ari da [[turismo]]a, batez ere [[Dubai (emirerria)|Dubain]]. Izan ere, munduko norako turistikoetan bosgarrena da [[Dubai]] hiria.<ref name="dub"/>


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==
257. lerroa: 257. lerroa:


{{Arabiar Emirerri Batuetako emirerriak}}
{{Arabiar Emirerri Batuetako emirerriak}}

[[Kategoria:Arabiar Emirerri Batuak| ]]
[[Kategoria:Arabiar Emirerri Batuak| ]]

18:40, 30 urtarrila 2019ko berrikusketa

Arabiar Emirerri Batuak
الإمارات العربية المتحدة
Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah
Ereserkia: Ishy Bilady (en) Itzuli

Arabiar Emirerri Batuetako bandera
Emblem of the United Arab Emirates (en) Itzuli
United Arab Emirates (orthographic projection).svg
Geografia
HiriburuaAbu Dhabi
24°27′4″N 54°23′49″E
Hiririk handienaDubai
Azalera83.600 (114.)
Punturik altuenaJebel Jais (en) Itzuli (1.900 m)
Punturik sakonenaPersiar golkoa (0 m)
KontinenteaAsia
MugakideakOman, Saudi Arabia eta Iran
Administrazioa
Gobernu-sistemafederal monarchy (en) Itzuli, monarkia absolutu eta monarkia konstituzional
EstatuburuaKhalifa bin Zayed Al Nahyan
Arabiar Emirerri Batuetako lehen ministroaMohammed bin Rashid Al Maktoum
LegebiltzarraFederal Supreme Council (en) Itzuli
Harreman diplomatikoak Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide
Demografia
Biztanleria9.890.400 (2020) (94.)
490.255 (2017)
Dentsitatea118,31 bizt/km² (110.)
Hizkuntza ofizialak
Erabilitako hizkuntzak
Erlijioaislam
Ezkontzeko adinagenero guztiak: 18
Emankortasun-tasa1,784 (2014)
Alfabetizazioa% 93 (2015)
Bizi-itxaropena77,256 (2016)
Giniren koefizientea26 (2018)
Giza garapen indizea0,911 (2021)
Ekonomia
BPG nominala382.575.085.091,9 $ (2017)
25.530.020.422,056 (2016)
BPG per capita40.698 $ (2017)
2.181 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa695.942.061.276 nazioarteko dolar (2017)
18.337.327.474 (2016)
BPG per capita EAPn74.035,247 nazioarteko dolar (2017)
935,66800000001 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala2,7 % (2016)
Erreserbak95.377.648.625 $ (2017)
9.986.816.840 (2016)
Inflazioa1,8 % (2016)
−1,8 (2015)
Historia
Sorrera data: 1971
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+971
ISO 3166-1 alpha-2AE
ISO 3166-1 alpha-3ARE
Ordu eremua
Elektrizitatea220 V. 50 Hz.Europlug (en) Itzuli, AC power plugs and sockets: British and related types (en) Itzuli eta BS 1363 (en) Itzuli
Internet domeinua.ae eta .امارات (en) Itzuli
u.ae

Arabiar Emirerri Batuak[1] (arabieraz: دولة الإمارات العربية المتحدة‎, Dawlat al-Imārāt al-'Arabīyah al-Muttaḥidah) Ekialde Hurbileko estatu burujabea da, Arabiar penintsularen hego-ekialdean kokatua, Persiar golkoaren ertzeko bederatzi printzerrietako zazpi hartzen dituena: Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Fujaira, Ras al-Khaima, Xarja eta Umm al-Qaiwain. 83.600 kilometro koadro ditu luze-zabalean, eta 9,2 milioi biztanle zituen 2016an.[2] Hiriburua Abu Dhabi da.

Munduko lurralderik aberatsenetakoa da; petrolioa da bertako ondasun ia bakarra (mundu osoko petrolio esportazioen %6,2 2014an).[3] Beti ere, gero eta pisu handiagoa du turismoak bertako ekonomian, batez ere Dubain.[4]

Geografia

Mugak

Arabiar Emirerri Batuak Arabiar penintsularen hego-ekialdean daude, ipar latitudeko 22°50' eta 26° artean, eta ekialdeko longitudeko 51° eta 56°25' artean.[5] Iparraldean Qatar, Oman eta Persiar golkoarekin dute muga; ekialdean, Omanekin; eta hegoaldean eta hego-mendebaldean, Saudi Arabiarekin.

Eskualde naturalak

  • Herrialdeak 650 kilometroko itsasertza du Persiar golkoaren hegoaldean. Gatzagek hartzen dute kostalde horren zati handiena, eta barnealderantz ere hedatzen dira. Dubai da portu naturalik handiena. Uharte asko daude golkoan, eta eztabaida dago Iran eta Qatarrekin horietako batzuen jabetzaz. Uharte txikienek, koralezko uharriek eta hondarpeek nabigazioa zailtzen dute.[5]
  • Hego-ekialdean 90 kilometroko kostaldea du Omango golkoan, Al Batinah eskualdearen iparraldeko muturra. Hajar mendigune garaiak bereizten du Al Batinah herrialdeko gainerako lurraldeetatik, eta Arabiar Emirerri Batuen eta Omanen arteko muga egiten du. [5]
  • Abu Dhabiren hegoalde eta mendebaldean duna eremu zabalak daude, Saudi Arabiako Rub al-Khali basamortuarekin bat egiten dutenak. Bi oasi handi daude bertan; hegoaldean Liwa dago, Saudi Arabiako mugatik gertu, eta 100 kilometro ipar-ekialderago Buraimi, Abu Dhabi eta Omanen arteko mugaren bi aldeetara zabaldua.

Klima

Basamortuko klima dago Arabiar Emirerri Batuetan; udak oso beroak dira eta neguak beroak. Udako batez besteko tenperatura maximoak 45° C-tik goragoak dira itsasertzeko zabaldian. Hajar mendigunean, garaiera dela-eta, tenperaturak freskoagoak dira. Neguko batez besteko tenperatura minimoak 10° C eta 14° C artekoak dira. Uda amaieran, kostaldeko giroa eramangaitza da, xarqi izeneko hego-ekialdeko haize hezearen erruz. Itsasaldean urteko batez besteko prezipitazioa 120 milimetro ingurukoa da, eta 350 milimetrokoa mendialdean. Tarteka hauts ekaitzak izaten dira.[5]

    Datu klimatikoak (Dubai)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 31 31 41 41 45 45 47 48 43 40 41 31 48
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 24.0 25.4 28.2 32.9 37.6 39.5 40.8 41.3 38.9 35.4 30.5 26.2 33.4
Batez besteko tenperatura (ºC) 19 20 22.5 26 30.5 33 34.5 35.5 32.5 29 24.5 21 27.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 14.3 15.4 17.6 20.8 24.6 27.2 29.9 30.2 27.5 23.9 19.9 16.3 22.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) 8 7 11 8 17 22 25 25 22 16 13 10 7
Pilatutako prezipitazioa (mm) 15.6 25.0 21.0 7.0 0.4 0.0 0.8 0.0 0.0 1.2 2.7 14.9 88.6
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 5 7 6 3 0 0 1 0 0 0 1 5 28
Iturria (1): Dubai Meteorological Office[6]
Iturria (2): Qwikcast [7]

Historia

Zayed bin Sultan al-Nahyan, Arabiar Emirerri Batuetako lehenbiziko presidentea.

Gaur egun herrialdea osatzen duten emirerriak Erresuma Batuaren babespeko lurraldeak izan ziren 1852tik aurrera. 1971n, independentzia lortu zuten gaur egun herrialdea osatzen duten zazpi emirerrietako seik eta, bat eginik, gaur egungo estatua osatu zuten. Arabiar Emirerri Batuetako zazpi estatuek zeinek bere erregea dute, eta Soberanoen Batzorde Nagusian biltzen dira guztiak; batzorde horretan hautatzen dira presidentea eta presidenteordea.

1981. urtean, Arabiar Emirerri Batuek Golkoko Estatuen Kooperazio Batzordean parte hartu zuten. Emirerri Batuek Irak babestu zuten Iranen kontrako gerran, baina beldur ziren Iranek petrolioaren bidea blokeatuko ote zien. 1982an, defentsa-hitzarmen bat izenpetu zuten Saudi Arabiarekin. Iran-Irak Gerran (1980-1988) aurrekontuaren %60 defentsarako erabili zuten. Hala ere, saiatu ziren nolabaiteko neutraltasuna gordetzen eta Iranekiko petrolio- eta merkataritza-harremanak mantentzen.

1990eko abuztuan, Irakek Kuwait inbaditu zuenean, Emirerriek babesa eman zieten kuwaitar iheslariei, eta baita frantses eta britainiar gudarosteei ere. Golkoko Gerran, bai diruz bai gudarosteak bidaliz hartu zuten parte. Dena dela, parte-hartze horren ondoriozko ekonomiaren ahultzeak ez zuen luzaro iraun. Emirerri Batuen barruko bizitza politikoari dagokionez, fundamentalismo islamistak indar handia hartu du azken urteetan, eta lege islamikoa ezarri da orain arte epaitegi zibilen esku zeuden zenbait alorretan.

Gobernua eta administrazioa

Politika

Herrialdea oinordetzako monarkia absolutuen federazioa da. Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Fujaira, Ras al-Khaima, Xarja eta Umm al-Qaiwain zeinek bere emirra dute, eta zazpi emirrek osatutako Soberanoen Batzorde Nagusia da autoritate gorena.[8] Soberanoen Batzorde Nagusiak hautatzen dituen arren, presidente eta lehen ministro karguak oinordetzakoak dira funtsean: Abu Dhabiko emirra da presidentea eta Dubaikoa lehen ministroa.

Banaketa administratiboa

Sakontzeko, irakurri: «Arabiar Emirerri Batuetako emirerriak»

Arabiar Emirerri Batuetako mapa politikoa
Emirerria Arabiera
 Hiriburua Azalera Biztanleria
(2008)[9]		 Bandera
Abu Dhabi أبو ظبي Abu Dhabi 67.340 km² 1.548.655
Ajman عجمان Ajman 259 km² 372.923
Dubai دبي Dubai 3.885 km² 1.770.533
Fujaira الفجيرة Fujaira 1.166 km² 137.940
Ras al-Khaima رأس الخيمة Ras al-Khaima 1.683 km² 171.903
Umm al-Qaiwain أم القيوين Umm al-Qaiwain 777 km² 69.936
Xarja الشارقة Xarja 2.590 km² 895.252
Arabiar Emirerri Batuak الإمارات
العربية المتحدة 		Abu Dhabi 77.700 4.967.142 Arabiar Emirerri Batuetako bandera

Demografia

Biztanleria

Emiratoetako biztanleria-piramidea, 2016.

2016an 9.269.612 pertsona bizi ziren Arabiar Emirerri Batuetan.[2] Adineka, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %21 dira, 15-24 urte bitartekoak %13,5, 25-54 urte bitartekoak %61,1, 55-64 urte bitartekoak %3,2 eta 65 urtetik gorakoak %1,1. Bizi itxaropena 77,7 urtekoa da; 75 urtekoa gizonezkoena eta 80,4 urtekoa emakumezkoena (2017ko zenbatespenak).[8] Etorkin asko dagoenez, gizonezkoak emakumezkoak halako bi dira herrialdean (2,18 2017an).[8]

Banaketa etnikoa

Biztanleriaren %11,6 besterik ez da jatorriz emirerribatuarra. %59,4 Asia hegoaldeko etorkinak dira (%38,2 indiarrak, %9,5 bangladeshtarrak, %9,4 pakistandarrak), %10,2 egiptoarrak eta %6,1 filipinarrak (2015eko zenbatespena).[8]

Hizkuntzak

Arabiera da hizkuntza ofiziala, baina ingelesa da turismo eta negozioetarako lingua franca. Hindi, urdu eta persiera dira, besteak beste, etorkinen mintzairak.

Erlijioa

Musulmanak dira biztanleen %76, kristauak %12,6, hinduistak %6,6 eta budistak %2 (2010eko zenbatespenak).[10]

Hiri handienak

Arabiar Emirerri Batuak: biztanle gehien duten udalerriak
2015eko datuak[11]
Post. Izena Emirerri Biztanleak
Dubai
Dubai
Xarja
Xarja 		1 Dubai Dubai 2.401.067 Abu Dhabi
Abu Dhabi
Al Ain
Al Ain
2 Xarja Xarja 1.274.749
3 Abu Dhabi Abu Dhabi 1.202.756
4 Al Ain Abu Dhabi 496.205
5 Ajman Ajman 250.000
6 Ras al-Khaima Ras al-Khaima 263.000
7 Fujaira Fujaira 92.201
8 Khor Fakkan Fujaira 39.151
9 Kalba Xarja 37.545
10 Umm al-Qaiwain Umm al-Qaiwain 32.800

Ekonomia

Dubai hiriko etorbide nagusia

Golkoko Lankidetza Kontseiluko ekonomietan bigarrena da Emiratoetakoa, Saudi Arabiakoaren ondotik,[12] eta petrolioa da bertako ondasun ia bakarra. Eskualde honetako ohiko ekonomia jarduerak basamortukoak ziren, nomadenak askotan: datilen bilketa, perlen arrantza, gamelu zaintza eta arrantza. Baina, 1960ko hamarkadan, munduko petrolio-eskualde nagusietakoa bihurtu zen eta, geroztik, petrolioaren industriak sortzen ditu lanpostu eta aberastasun gehienak.

Arabiar Emirerri Batuak LPEEko (Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea) kide dira. 1990ean, Golkoko Gerraren ondorioz, atzerriko kapitalek alde egin zuten, baina berehala itzuli ziren eta Emirerrien ekonomiak gorantz jarraitu zuen. Harrezkero, nabarmen aldatu da herrialdearen egoera, eta Europako mendebaldeko herrialdeetakoen antzeko biztanleko errenta du gaur egun.

Gobernua beste diru-iturri batzuk sendotzeko ahaleginak egiten ari da, petrolio-erreserba mugatuekiko mendekotasunetik askatzeko, eta indar handia hartzen ari da turismoa, batez ere Dubain. Izan ere, munduko norako turistikoetan bosgarrena da Dubai hiria.[4]

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
  2. ↑ a b Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman zenbatespen izeneko erreferentziarako
  3. ↑ Petroleum Exports by Country (2014). Harvard Atlas of Economic Complexity, atlas.cid.harvard.edu (Noiz kontsultatua: 2018-8-14).
  4. ↑ a b Sophia, Mary. Dubai Ranks Fifth Among Top Global Destinations For Travellers. Gulf Business, http://gulfbusiness.com+(Noiz kontsultatua: 2018-8-14).
  5. ↑ a b c d Helen Chapin Metz, ed. UAE: Geography. U.S. Library of Congress, countrystudies.us (Noiz kontsultatua: 2018-8-13).
  6. ↑ Dubai Meteorological Office. Climate. .
  7. ↑ Qwikcast. Records and Averages of Dubai, United Arab Emirates. .
  8. ↑ a b c d United Arab Emirates. cia.gov (Noiz kontsultatua: 2018-8-13).
  9. ↑ Population of the UAE. Ministry of Economy and Planning, Government of the United Arab Emirates, dubaifaqs.com (Noiz kontsultatua: 2018-8-14).
  10. ↑ United Arab Emirates. globalreligiousfutures.org (Noiz kontsultatua: 2018-8-14).
  11. ↑ Population of the major cities in the United Arab Emirates. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2018-8-14).
  12. ↑ UAE's economy growth momentum set to pick up. Khaleej Times, khaleejtimes.com (Noiz kontsultatua: 2018-8-14).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Arabiar Emirerri Batuak Aldatu lotura Wikidatan
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Arabiar_Emirerri_Batuak&oldid=6577982"(e)tik eskuratuta