Urtarrilaren 23

Urtarrilaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita hirugarren eguna da. 342 egun falta dira urtea amaitzeko, 343 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Unai Expósito Jaiotza: Barakaldo, 1980 Mikel Buesa Blanco Jaiotza: Gernika-Lumo, 1951 Maddalen Iriarte Okiñena Jaiotza: Donostia, 1963 Fructuoso Orduna Jaiotza: Erronkari, 1893 Heriotza: Iruñea, 1973ko abuztuaren 27a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Édouard Manet Jaiotza: former 10th arrondissement of Paris (en) , 1832, 1832 eta 1832 Heriotza: Parisko 8. barrutia eta Paris, 1883ko apirilaren 30a David Hilbert Jaiotza: Znamensk, Kaliningrad Oblast (en) eta Kaliningrad, 1862 Heriotza: Göttingen, 1943ko otsailaren 14a Stendhal Jaiotza: Grenoble, 1783 Heriotza: Paris, 1842ko martxoaren 23a Sergei Eisenstein Jaiotza: Riga, 1898 (juliotar egutegia), 1898 eta 1898 Heriotza: Mosku, 1948ko otsailaren 11 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 23ko jaiotzak Ernst Abbe • Joss Whedon • Grigori Aleksandrov • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Sofia Gandarias Jaiotza: Gernika-Lumo, 1957 Heriotza: Madril, 2016 Pablo Gorosabel Jaiotza: Tolosa, 1803ko urtarrilaren 16a Heriotza: Donostia, 1868 Manuel Mazarredo Jaiotza: Bilbo, 1807ko maiatzaren 27a Heriotza: Madril, 1857 Jose Eizagirre Jaiotza: Tolosa, 1881eko otsailaren 4a Heriotza: Donibane Lohizune, 1949 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Salvador Dalí Jaiotza: Figueres, 1904ko maiatzaren 11 eta 1904ko maiatzaren 21a Heriotza: Figueres, 1989 Edvard Munch Jaiotza: Ådalsbruk, 1863ko abenduaren 12a eta 1863 Heriotza: Ekely (en) , 1944 Gustave Doré Jaiotza: Estrasburgo, 1832ko urtarrilaren 6a Heriotza: Paris, 1883 Pierre Bonnard Jaiotza: Fontenay-aux-Roses, 1867ko urriaren 3a Heriotza: Le Cannet, 1947 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 23ko heriotzak Robert Nozick • Ludovico Antonio Muratori • Max Nordau • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Wilhelm Conrad Röntgen. 1556 - Txinako Shaanxiko lurrikarak 830.000 hildako eragin zituen. Historian zehar gizakiak ezagututako lurrikararik hilgarriena izan zen. 1896 - Wilhelm Rontgen-ek (irudian) X izpiak aurkitu zituen. 1932 - Jesusen Lagundia desegin zuten. 1954 - Ernest Hemingway estatubatuar idazlea, bi egun jarraitutan gertaturiko bi aire-istripuetatik onik irten zen. 1995 - ETAk Gregorio Ordoñez tiroz hil zuen, Donostiako alkatetzarako PPren hautagaia zena. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urtarrila >> A Aa Az Og Os L I   1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Ildefonso Toledokoa, Emerentziana, Klemente Ancyrakoa Seaska egutegia: Izani eta Oneka.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1980 - ETAk Alfredo Ramos Vazquez tabernaria bahitu eta hil zuen.
• 1995 - ETAk Gregorio Ordoñez PPren Donostiako zinegotzia hil zuen.
• 2008 - Hamar atxiloketa izan ziren Bizkaian eta Araban, polizia iturrien arabera kale borrokaren eta GRAPOren aurkako bi polizia operazio desberdinetan. Ondoren, gehienak espetxeratu zituzten.
• 2009 - Espainiako Poliziak Batasunakoak izatea leporatuz Ezker abertzaleko zortzi kide atxilotu zituen.
• 2017 -
  • Iparraldeko Euskal Herri Elkargoak Baionako Herriko Etxean bilkura egin eta bozketa bidez lapurtar hiriburuko auzapeza zen Jean Rene Etxegarai lehenbiziko lehendakari hautatua zuen.
  • Akizeko auzitegiak Jon Palais Bizi! mugimenduko kidea BNP Paribas 14 aulki hartzeagatik errugabetu zuen, ekintza baketsu horrekin banku horrek eta besteek ere zerga ihesa laguntzen dutela salatu nahi izan zuen.

Mundua

• 1256 - Gaztelako Alfontso X.a Jakitunak Hagurahin (gaur egungo Agurain) izeneko herrixkari udal forua eman eta Salvatierra izena jarri zion.
• 1516 - Fernando II.a Aragoikoa hiltzean, Joana Gaztelakoak Aragoiko Koroa jarauntsi zuen.
• 1556 - Txinako Shaanxiko lurrikarak 830.000 hildako eragin zituen. Historian zehar gizakiak ezagututako lurrikararik hilgarriena izan zen.
• 1910 - Lurrikara batek 5.000 hildakotik gora eragin zituen Irango Leristan lurraldean.
• 1918 - Benedikto XV.a Aita Santuak Nuno Alvares Pereira beatifikatu zuen.
• 1932 - Jesusen Lagundia desegin zuten Espainian, eta haren ondasunak desjabetu zituzten.
• 1939 - Espainiako bigarren errepublikako gobernuak gerra egoera adierazi zuen.
• 1942 - Ozeano Bareko frontean,Japoniarrek Bretainia Berriko Rabaulgo basea hartu zuten.
• 1950 - Israelgo parlamentuak Jerusalem izendatu zuen Israelgo hiriburu.
• 1979 - Fronte Polisarioaren erasoak Saharan armada marokoarreko 800 hildako eragin zituen.
• 2013 - Kataluniako Parlamentuak Kataluniako herria "subjektu politiko eta juridiko subirano" gisa definitzen duen aldarrikapen subiranista bat onartu zuen, aldeko 85 bozka, 2 abstentzio eta aurkako 41 bozkekin.

Arte eta kultura

Mundua

• 2008 - Eyak hizkuntzaren azkenengo hiztuna hil zen Alaskan, Marie Smith Jones, 93 urterekin; hizkuntza desagertuz.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1896 - Wilhelm Röntgenek X izpiak aurkitu zituen.
• 1960 - Jacques Piccard fisikari suitzarra 10.970 metroko sakonerara iritsi zen Marianetako itsas hobian, batisfera batean sartuta.
• 1971 - Oscar 5 satelite orbitala jaurtiki zuten.
• 1975 - Lehen aldiz asteroide baten tamaina neurtu zuten (Eros).
• 1989 - Estatu Batuetan lehen aldiz baimendu zuten geneen transplantea minbizia tratatzeko.

Kirolak

Euskal Herria

• 1921 - Deportivo Alaves futbol taldea sortu zuten Gasteizen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1893 - Fructuoso Orduna, euskal eskultorea (h. 1973).
• 1908 - Raimundo Lanas, nafar jota abeslaria (h. 1939).
• 1921 - Josefa Molera, nafar zientzialaria eta kimikaria (h. 2011).
• 1928 - Antonio Zavala, euskal idazlea, euskaltzaina eta euskal herri-literaturaren ikerlari eta editorea (h. 2009).
• 1948 - José Luis Marcos Merino, bizkaitar sindikalista eta politikaria, Tariego de Cerraton.
• 1951 - Mikel Buesa, bizkaitar ekonomialari eta aktibista.
• 1960 - Xabier Sarasola, gipuzkoar musikaria.
• 1975 - José Manuel Mateo, nafar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1976 - Haritz Garde, gipuzkoar bateria-jotzailea.
• 1980 - Unai Expósito, Exposito, bizkaitar futbolaria.
• 1985 - Arnaud Hegi, lapurtar errugbilaria.
• 1986 - Hodei Mendinueta, gipuzkoar futbolaria.
• 1989 - Ander Larrea, bizkaitar futbolaria.
• 1992 - Leyre Fernández, nafar futbolaria.
• 1996 - Alex Santamaría, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1350 - Vicente Ferrer (santua), domingotar fraidea (h. 1419).
• 1767 - Jean-Lambert Tallien, frantziar politikaria eta kazetaria (h. 1820).
• 1783 - Stendhal, frantziar idazlea (h. 1842).
• 1813 - Camilla Collett, norvegiar eleberrigile feminista (h. 1895).
• 1820 - Alexander Serov, errusiar musikagilea (h. 1871).
• 1826 - Saigō Takamori, japoniar militarra (h. 1877).
• 1832 - Edouard Manet, frantziar margolaria (h. 1883).
• 1855 - John Browning, estatubatuar arma diseinatzailea (h. 1926).
• 1857 - Andrija Mohorovicic, kroaziar geologoa, Mohorovičić etenunea aurkitu zuena (h. 1936).
• 1862 - David Hilbert, alemaniar matematikaria (h. 1943).
• 1870 - William G. Morgan, boleibolaren asmatzailea.
• 1872 - Jože Plečnik, esloveniar arkitektoa (h. 1957).
• 1876 - Otto Diels, alemaniar biokimikaria, 1950eko Kimikako Nobel Saria (h. 1954).
• 1878 - Oton Župančič, esloveniar poeta eta itzultzailea (h. 1949).
• 1891 - Abram Samoilovitx Besikovitx, errusiar matematikaria (h. 1970).
• 1893 - Harold F. Dodge, kalitatearen kontrol estatistikoaren aitzindaria (h. 1976).
• 1894 - Jaume Font, kataluniar apezpikua, Donostiako elizbarrutiko lehendabiziko apezpikua (h. 1963).
• 1896 - Karlota Luxenburgokoa, Luxenburgoko dukesa (h. 1985).
• 1897 - Subhas Chandra Bose, Indiako bengalar politikaria (h. 1945).
• 1898 - Randolph Scott, estatubatuar aktorea (h. 1987).
• 1907 - Hideki Yukawa, japoniar fisikaria, 1949ko Fisikako Nobel Saria (h. 1981).
• 1910 - Django Reinhardt, belgikar jazz-gitarrista eta musikagilea, Europako jazz bakarlari ospetsuenetakoa (h. 1953).
• 1915 -
  • Herma Bauma, austriar kirolaria, xabalina jaurtiketan espezialista (h. 2003).
  • W. Arthur Lewis, santaluziar ekonomialaria, 1979ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1991).
• 1918 - Gertrude Belle Elion, estatubatuar biokimikari eta farmakologoa, 1988ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1999).
• 1920 -
  • Gottfried Boehm, alemaniar arkitektoa.
  • Walter Frederick Morrison, estatubatuar asmatzailea, frisbeearen asmatzailea (h. 2010).
• 1921 - Marija Gimbutas, Neolitoko eta Brontze Aroko Europako kulturak ikertu zituen lituaniar-estatubatuar arkeologoa (h. 1994).
• 1928 - Jeanne Moreau, frantziar aktore, zuzendari eta abeslaria (h. 2017).
• 1929 - John Polanyi, alemaniar-kanadar kimikaria, 1986ko Kimikako Nobel Saria.
• 1930 -
  • Tatiana Savitxeva, Bigarren Mundu Gerran Leningradeko setioan egunerokoa idatzi zuen sobietar nerabea (h. 1944).
  • Derek Walcott, antillar idazlea, 1992ko Literaturako Nobel Saria (h. 2017).
• 1938 - Georg Baselitz, alemaniar margolaria.
• 1940 - Jorge Albistur, euskal arbasodun uruguaiar idazlea, irakaslea eta literatura kritikoa (h. 2019).
• 1941 - Francisco San Martín, nafar mahastizain eta politikaria.
• 1942 - Punsalmaagiyn Ochirbat, lehendabiziko Mongoliako presidentea.
• 1943 - Miguel Ángel Revilla, Kantabriako presidentea.
• 1944 - Rutger Hauer, herbeheretar telebista eta zinemako aktorea.
• 1946 - Arnoldo Alemán, Nikaraguako presidente ohia.
• 1947 - Megawati Sukarnoputri, Indonesiako presidente ohia.
• 1950 -
  • Richard Dean Anderson, estatubatuar aktorea, MacGyver eta Stargate SG-1 telesailetan egindako lanagatik ospetsua.
  • Nijolė Miliauskaitė, lituaniar poeta (h. 2002).
  • Luis Alberto Spinetta, argentinar rock musikagile, abeslari, gitarrista eta poeta (h. 2012).
• 1956 - Kazumi Tsubota, japoniar futbolari ohia.
• 1957 - Karolina Monakokoa, Monakoko printzesa.
• 1962 - Elvira Lindo, espainiar idazlea.
• 1967 - Naim Süleymanoğlu, turkiar haltera (h. 2017).
• 1968 - Jason Sears, Rich kids on lsd taldeko abeslari originala (h. 2006).
• 1969 - Ariadna Gil, kataluniar aktorea.
• 1972 -
  • Léa Drucker, frantziar aktorea.
  • Natza Farré, kataluniar kazetari eta idazle feminista.
• 1974 - Tiffani Thiessen, estatubatuar aktorea.
• 1980 - Simphiwe Dana, hegoafrikar abeslaria, xhosa jatorrikoa.
• 1984 -
  • Dragan Mrđa, serbiar futbolaria.
  • Shinobu Ono, japoniar futbolari ohia.
  • Arjen Robben, herbehereetar futbolaria.
• 1985 - Doutzen Kroes, frisiar modelo eta aktorea.
• 1987 - Sandra Blázquez, espainiar aktorea.
• 1989 - Yani Tseng, taiwandar golflaria.
• 1990 - Kevin Gourdon, frantziar errugbilaria.
• 1993 - Ryota Oshima, japoniar futbolaria.
• 1994 - Chan Vathanaka, kanbodiar futbolaria.
• 1998 - XXXTentacion, estatubatuar abeslari, konpositore eta raperoa (h. 2018).

Heriotzak

Euskal Herria

• 1809 - Simon Bernardo Zamakola, bizkaitar politikaria (j. 1759).
• 1868 - Pablo Gorosabel, gipuzkoar legegilea, historialaria eta politikaria (j. 1803).
• 1939 - Ángel Elizalde, nafar abokatu karlista, Sevillan (j. 1912).
• 1949 - Jose Eizagirre Aiestaran, euskal idazlea (j. 1881).
• 1989 - Félix Alfaro Fournier, arabar enpresaburu eta politikaria (j. 1895).
• 1995 - Gregorio Ordoñez, Donostiako Alderdi Popularreko zinegotzia, ETAk eraila (j. 1958)
• 2016 - Sofia Gandarias, euskal margolaria, Madrilen (j. 1957).

Mundua

• 667 - Ildefonso Toledokoa, Espainiar prelatua (j. 607).
• 1002 - Oton III.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 980).
• 1199 - Abu Yusuf Yaqub al-Mansur, almohadeen hirugarren kalifa (j. c. 1160).
• 1516 - Fernando II.a Aragoikoa, Errege Katolikoa (j. 1452).
• 1622 - William Baffin, ingeles itsasgizon eta esploratzailea.
• 1648 - Francisco de Rojas Zorrilla, espainiar dramagilea (j. 1607).
• 1744 - Giambattista Vico, italiar filosofoa (j. 1668).
• 1803 - Arthur Guinness, irlandar garagardogilea (j. 1725).
• 1806 - William Pitt Gaztea, ingeles politikaria (j. 1759).
• 1808 - John Ingleby, galestar margolaria eta miniaturista (j. 1749).
• 1810 - Johann Wilhelm Ritter, alemaniar fisikaria (j. 1776).
• 1837 - John Field, irlandar musikaria eta piano-jotzailea (j. 1782).
• 1866 - Thomas Love Peacock, ingeles idazlea (j. 1785).
• 1875 - Charles Kingsley, briatainiar idazlea (j. 1819).
• 1883 - Gustave Doré, frantziar marrazkigilea (j. 1832).
• 1893 - José Zorrilla, espainiar antzerkigilea (j. 1817).
• 1917 - Jesko von Puttkamer, alemaniar kolonialeko buruzagi militarra eta bederatzi aldiz Kamerungo gobernadorea (j. 1855).
• 1931 - Anna Pavlova, errusiar ballet-dantzaria (j. 1881).
• 1939 - Matthias Sindelar, austriar futbolaria (j. 1903).
• 1944 - Edvard Munch, norvegiar margolari eta grabatzailea (j. 1863).
• 1946 - Helene Schjerfbeck, finlandiar margolaria (j. 1862).
• 1947 - Pierre Bonnard, frantziar margolaria (j. 1867).
• 1956 - Alexander Korda, ingeles zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1893).
• 1976 - Paul Robeson, estatubatuar abeslari, antzezle eta beltzen eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1898).
• 1980 - Teresita Zazá, varietés munduko kantaria, lehen aldiz Alirón kanta interpretatu zuena (j. 1893).
• 1981 - Samuel Barber, estatubatuar konpositorea (j. 1910).
• 1986 -
  • Joseph Beuys, alemaniar artista (j. 1921).
  • Willard Van Dyke, estatubatuar argazkilaria eta zinemagilea (j. 1906).
• 1989 - Salvador Dalí, kataluniar margolaria, eskultorea, diseinatzailea, idazlea eta zinemagilea (j. 1904).
• 1991 - Northrop Frye, kanadar hezitzaile eta literatura-kritikaria (j. 1912).
• 1993 - Thomas Dorsey, estatubatuar kantaria, Gospel-kantari gisa ezaguna (j. 1899).
• 1998 - Victor Pasmore, ingeles margolaria (j. 1908).
• 2002 - Pierre Bourdieu, frantziar soziologoa, antiglobalizazio eta altermundialismo mugimenduen inspiratzaile intelektualetako bat (j. 1930).
• 2004 - Helmut Newton, alemaniar moda-argazkilaria (j. 1920).
• 2005 - Johnny Carson, estatubatuar umorista eta telebista aurkezlea (j. 1925).
• 2008 - Jaume Sorribas, kataluniar aktorea (j. 1948).
• 2011 - Jack LaLanne, estatubatuar kulturista eta nutrizionista, Fitnessen aitabitxitzat hartua (j. 1914).
• 2014 - Riz Ortolani, italiar zinema musikagilea (j. 1926).
• 2015 -
  • Abdullah Saudi Arabiakoa, Saudi Arabiako erregea (j. 1924).
  • Pierre Tucoo-Chala, frantziar historialaria, Pirinioetako Erdi Aroko historian aditua (j. 1924).
• 2017 -
  • Bimba Bosé, espainiar modelo, moda diseinatzaile, aktore, DJ eta abeslaria (j. 1975).
  • Gertrudis de la Fuente, espainiar biokimikaria, farmazian doktorea eta Ikerkuntza Zientifikoen Goi Kontseiluan ikerkuntzako irakaslea (j. 1921).
• 2018 -
  • Hugh Masekela, hegoafrikar jazz musikaria eta abeslaria (j. 1939).
  • Nicanor Parra, txiletar poeta, matematikari eta fisikaria (j. 1914).
• 2019 - Erik Olin Wright, estatubatuar soziologoa (j. 1947).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Izani eta Oneka.

Urtarrilaren 22 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 24