Elektromagnetismo: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

08:38, 18 otsaila 2019ko berrikusketa

Elektromagnetismoa fisikaren adar bat da, eta fenomeno elektriko eta magnetikoak lotzen ditu teoria bakar batean. Oinarriak Michael Faraday-k aurkeztu zituen, eta James Clerk Maxwell-ek formulatu zituen osorik lehen aldiz. Maxwell-en ekuazio deritzenak lau ekuazio diferentzial bektorialetan oinarritzen dira, eta eremu elektrikoa, eremu magnetikoa eta haien material-iturriak erlazionatzen dituzte.

Elektromagnetismoa eremuen teoria da; hau da, azalpenak eta aurreikuspenak espazioko posizio eta denboraren mendeko magnitude fisiko bektorialetan edo tenkatzaileetan oinarritzen ditu. Elektromagnetismoak fenomeno makroskopiko fisikoak deskribatzen ditu, zeinetan mugimenduan edo pausagunean dauden karga elektrikoek parte hartzen baitute. Deskribapen horiek egin ahal izateko, eremu magnetikoa, elektrikoa eta horiek substantzia solido, likido eta gaseosoetan izaten dituzten eraginak erabiltzen dira. Teoria makroskopiko bat izanik ere (alegia, partikula-kopuru handietara bakarrik aplikagarria, eta partikula horien arteko distantzia handia denean bakarrik), elektromagnetismoak ez ditu fenomeno atomiko eta molekularrak deskribatzen. Horretarako, mekanika kuantikoa erabili beharra dago.

Gaur egun, aintzat hartzen da ezagutzen dugun unibertsoaren oinarrizko lau indarretako bat dela elektromagnetismoa.

Historia

Artikulu nagusia: «Elektromagnetismoaren historia»

Antzinako Greziatik ziren ezagunak fenomeno magnetiko eta elektrikoak, baina XVII mendean hasi ziren fenomeno hauei buruzko esperimentuak burutzen eta ondorio zientifikoetara iristen. ^[1] Bi mende hauen zehar, XVII eta XVIII, hainbat zientzialarik William Gilbert, Otto von Guericke, Stephen Gray, Benjamin Franklin, Alessandro Volta beste batzuen artean, bi fenomeno hauek bere aldetik aztertuz, ondorio koherentetara iritsi ziren euren esperimentuetan.

XIX mende hasieran Hans Christian Ørsted-ek fenomeno magnetiko eta elektrikoak erlazionatuak zeuden ebidentzia enpirikoa aurkitu zuen. André-Marie Ampère, William Sturgeon, Joseph Henry, Georg Simon Ohm, Michael Faraday fisikarien lanak James Clerk Maxwell-ek 1861 urtean erlazionatu zituen hainbat ekuazioen bidez eta bi fenomenoak bakar batean definitu zituen, fenomeno elektromagnetikoa.^[1]

Gaur egun Maxwell-en ekuazio izenez ezagun direnak frogatu zuten eremu elektriko eta eremu magnetikoa, eremu bakar bat osatzen dutela eremu elektromagnetikoa. Honez gain argiaren uhin-izaera deskribatu eta uhin elektromagnetiko moduan adierazi zuen.^[2] Lehenago bananduak zeuden bi fenomeno hauek teoria sendo bakar batekin deskribatuz, fisikoek hainbat saiakuntza eta asmaketa baliagarri egin eta sortu ahal izan zituzten. Bonbilla elektrikoa Thomas Alva Edisonek edo korronte alternoaren sorgailua Nikola Teslak.^[3] Maxwellen teoriak eta bere ondorioen interpretazio koherenteek, Albert Einstein erlatibitate teoria formulatzera bultzatu zuten, hau lortzeko, Hendrik Antoon Lorentz eta Henri Poincare-ren hainbat emaitzetan oinarritu zen.

XX mendeko lehen zatian, mekanika kuantikoaren etorrerarekin, elektromagnetismoak bere formulatzea hobetu beharra zuen, teoria berriarekin koherentea izateko. Hau 1940-ko hamarkadan lortu zen teoria kuantiko elektromagnetikoa burutu zenean zeina elektrodinamika-kuantikoa bezala den ezaguna.

Elektrostatika

Artikulu nagusia: «Elektrostatika»

Elektrostatikari buruz jarduten garenean materiaren propietate intrintseko eta diskretuengatik gertatu ohi diren fenomenoei buruz ari gara, hau da karga, egonkor ala denborarekiko menpekoa ez denean. Oinarrizko karga unitatea, hau da, behagarri den txikiena, elektroiak^[4] duen karga da. Gorputz bat elektrikoki kargatua dagoela esan ohi da osatzen dituzten atomoetan elektroiak soberan ala faltan dituenean. Definizioz, elektroi falta karga positibo izendatu ohi da eta elektroiak soberan daudenean, karga negatibo izendatzen da.^[5] Bi kargen arteko erlazioa erakarpenekoa da biak karga ezberdinekoak direnean eta aldarapenekoa karga berdinak direnean.

Oinarrizko karga oso unitate txikia da kalkulu praktikoetarako. Nazioarteko sisteman karga unitate elektrikoa, Coulomb-a, Ampere unitate intentsitateko korronte elektrikoak segundo batean daraman karga kantitate da. Karga unitate elektrikoa 6,25 x 10¹⁸ elektroien baliokide da.^[4]

$1\ \mathrm {C} =1\ \mathrm {A} \cdot \mathrm {s}$

Eroale batengan doazen elektroien mugimendua korronte elektriko gisa izendatzen da. Denbora unitateko doan karga elektriko kopurua korronte intentsitatea da. Kontzeptu gehiago sar daitezke potentzial diferentzia edo erresistentzia esaterako, honek zirkuitu elektrikoen teoriara eramango gintuelarik.

Karga unitatearen izena Coulomb-i zor zaio zeinak 1785 urtean indar elektriko eta karga puntualen arteko erlazio matematiko bat aurkitu zuen. Gaur egun Coulomb-en lege gisa da ezaguna.

Bi karga puntualen artean, q1 eta q2, erakarpen ala aldarapen indar bat existitzen da zeina distantziaren karratuarekiko euren artean eta norabide erradialean aldatzen den eta permisibitate elektriko izenez ezagun den konstante bat da.

Oinarrizko kargak bakarrik ez daudelako kontsideratu behar da euren banaketa modura. Horregatik ezarri behar da eremuaren kontzeptua, espazioaren eskualde bat magnitude eskalar edo bektoriala denborarekiko menpeko ala ez dagoen definitua. Indar elektrikoek eragiten duten eskualdea da eremu elektrikoa. Karga banaketan karga positiboak zerorako joera duenean, intentsitate indarrak dira limitera doazenak.

Eremu elektrikoaren kontzeptu honen irismena ondo ezagutu ezkero, intentsitatea ezagutzeko aukera izango da. Eremuaren edozein zonaldetan dagoen kargari zerk eragiten dion jakin gabe.^[6]

Puntu batetik edo eremu elektrikoko azalera batetik doan indar elektrikoaren kantitatea ezagutzeko modu bat, fluxu elektrikoaren kontzeptua erabiltzea da. Fluxu elektriko hau azalera jakin bat zeharkatzen duen eremu kantitatearen batukaria da.

Carl Friedrich Gauss matematiko eta fisikoak frogatu zuen eremu bateko fluxu elektrikoaren kantitatea azalera itxiko karga kantitatearen eta permisibitate elektrikoaren proportzionala dela. Erlazio hau Gauss-en legea da.

Magnetika estatikoa

Artikulu nagusia: «Magnetika estatiko»

1820 urtean, Hans Christian Ørsted-ek begiztatu zuen fenomeno magnetikoa eta elektrikoaren arteko lotura eta magnetismorako teoria zientifikoa sortu zuen. Korronte elektriko baten presentziak, hau da, potentzial diferentzial baten ondorioaren fluxu elektrikoak, denborarekiko konstantea den indar magnetiko bat sortzen du.^[7] Abiadura jakina duen “q” karga badugu, eremu magnetiko batean indar magnetikoa agertuko da. Karga honen mugimendu honek induzitua.

Eredu magnetiko horren balioa zehazteko, Jean Baptiste Biot-ek 1820an^[8] pausagunean dauden korronteen erlazioa ondorioztatu zuen, gaur egun Biot-Savarten legea izenez ezagun dena.

Iragazkortasun magnetiko gisa ezaguna den proportzionaltasun koefizientea, korronte intentsitatea da, hau da korrontea doan luzera diferentzia eta indukzio magnetikoa balioztatzen den puntua, elementuaren luzeraren distantzia da. Beste hitz batzuetan esanda, indukzio magnetikoa fluxu magnetikoa azalera unitateekiko da. Esperimentalki eremu magnetikoaren indarren lerroak itxiak ziren ondoriora iritsi zen, polobakar magnetiko baten aukera baztertuz. Erlazio matematikoa, eremu magnetikorako Gauss-en legea da.

Gainera magnetika estatikoan elektrostatikan Gauss-en legearen konparagarri den lege bat ezagutzen da, Ampereren legea. Lege honek esaten digu, eremu magnetiko baten zirkulazioa eta eremu itxi bateko korronte dentsitatea bera dela.

Aipagarria da Gauss-en lege hau, Biot-Savart-en orokortzea dela. Gainera hemen adierazitako adierazpen matematikoek hutsean dauden kargetarako balio dute soilik.

Erreferentziak

↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) Electromagnetismo. 2018-04-27 (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ Maxwell, James Clerk. A Treatise on Electricity and Magnetism. (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ (Ingelesez) «Nikola Tesla - Wikisource, the free online library» en.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ ^a ^b ELECTRICIDAD. Cuestiones: La carga elemental. 2008-02-28 (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ «:::: Introducción a la Electricidad :::::» ntic.educacion.es (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ Wayback Machine. 2008-09-13 (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ «introduccion» www.sociedadelainformacion.com (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).
↑ «Biot» www.sociedadelainformacion.com (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Elektromagnetismo

[:0-1] (Gaztelaniaz) Electromagnetismo. 2018-04-27 (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[2] Maxwell, James Clerk. A Treatise on Electricity and Magnetism. (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[3] (Ingelesez) «Nikola Tesla - Wikisource, the free online library» en.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[:1-4] ELECTRICIDAD. Cuestiones: La carga elemental. 2008-02-28 (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[5] «:::: Introducción a la Electricidad :::::» ntic.educacion.es (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[6] Wayback Machine. 2008-09-13 (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[7] «introduccion» www.sociedadelainformacion.com (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[8] «Biot» www.sociedadelainformacion.com (Noiz kontsultatua: 2018-05-07).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ 2. lerroa: / 2. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Ferrofluid poles.jpg|thumb|Magneto sendo baten poloetan taldekatzen da ferrofluxua.]]
 [[Fitxategi:Zientzia Astea- Motor homopolarra.webm|thumb|[[Motor homopolar]] bat.]]
-'''Elektromagnetismoa''' [[Fisika|fisikaren]] adar bat da, eta fenomeno [[Argindar|elektriko]] eta [[Magnetismo|magnetikoak]] lotzen ditu teoria bakar batean. Oinarriak [[Michael Faraday]]-k aurkeztu zituen, eta [[James Clerk Maxwell]]-ek formulatu zituen osorik lehen aldiz. ''[[Maxwellen ekuazioak|Maxwell-en ekuazio]]'' deritzenak lau ekuazio diferentzial bektorialetan oinarritzen dira, eta eremu elektrikoa, eremu magnetikoa eta haien material-iturriak erlazionatzen dituzte.
+'''Elektromagnetismoa''' [[fisika]]ren adar bat da, eta fenomeno [[Argindar|elektriko]] eta [[Magnetismo|magnetikoak]] lotzen ditu teoria bakar batean. Oinarriak [[Michael Faraday]]-k aurkeztu zituen, eta [[James Clerk Maxwell]]-ek formulatu zituen osorik lehen aldiz. ''[[Maxwellen ekuazioak|Maxwell-en ekuazio]]'' deritzenak lau ekuazio diferentzial bektorialetan oinarritzen dira, eta eremu elektrikoa, eremu magnetikoa eta haien material-iturriak erlazionatzen dituzte.
-Elektromagnetismoa [[Eremu-teoria|eremuen teoria]] da; hau da, azalpenak eta aurreikuspenak [[Posizio|espazioko posizio]] eta [[Denbora|denboraren]] mendeko [[magnitude fisiko]] [[Eremu bektorial|bektorial]]<nowiki/>etan edo [[Eremu tentsorial|tenkatzaileetan]] oinarritzen ditu. Elektromagnetismoak fenomeno makroskopiko fisikoak deskribatzen ditu, zeinetan mugimenduan edo pausagunean dauden karga elektrikoek parte hartzen baitute. Deskribapen horiek egin ahal izateko, [[eremu magnetiko|eremu magnetikoa]], [[Eremu elektriko|elektrikoa]] eta horiek substantzia solido, likido eta gaseosoetan izaten dituzten eraginak erabiltzen dira. Teoria makroskopiko bat izanik ere (alegia, partikula-kopuru handietara bakarrik aplikagarria, eta partikula horien arteko distantzia handia denean bakarrik),  elektromagnetismoak ez ditu fenomeno atomiko eta molekularrak deskribatzen. Horretarako, [[Mekanika kuantiko|mekanika kuantikoa]] erabili beharra dago.
+Elektromagnetismoa [[Eremu-teoria|eremuen teoria]] da; hau da, azalpenak eta aurreikuspenak [[Posizio|espazioko posizio]] eta [[denbora]]ren mendeko [[magnitude fisiko]] [[Eremu bektorial|bektorial]]<nowiki/>etan edo [[Eremu tentsorial|tenkatzaileetan]] oinarritzen ditu. Elektromagnetismoak fenomeno makroskopiko fisikoak deskribatzen ditu, zeinetan mugimenduan edo pausagunean dauden karga elektrikoek parte hartzen baitute. Deskribapen horiek egin ahal izateko, [[eremu magnetiko]]a, [[Eremu elektriko|elektrikoa]] eta horiek substantzia solido, likido eta gaseosoetan izaten dituzten eraginak erabiltzen dira. Teoria makroskopiko bat izanik ere (alegia, partikula-kopuru handietara bakarrik aplikagarria, eta partikula horien arteko distantzia handia denean bakarrik), elektromagnetismoak ez ditu fenomeno atomiko eta molekularrak deskribatzen. Horretarako, [[mekanika kuantiko]]a erabili beharra dago.
 Gaur egun, aintzat hartzen da ezagutzen dugun unibertsoaren oinarrizko lau [[Oinarrizko elkarrekintza|indarretako]] bat dela elektromagnetismoa.
@@ 12. lerroa: / 12. lerroa: @@
 [[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|177x177px|
 Michael Faraday.
-]][[Fitxategi:James-clerk-maxwell 1.jpg|ezkerrera|thumb|199x199px|James Clerk Maxwell.]][[Antzinako Grezia|Antzinako Greziatik]] ziren ezagunak fenomeno magnetiko eta elektrikoak, baina XVII mendean hasi ziren fenomeno hauei buruzko esperimentuak burutzen eta ondorio zientifikoetara iristen. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Electromagnetismo|hizkuntza=es|data=2018-04-27|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Electromagnetismo&oldid=107321242|sartze-data=2018-05-07|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Bi mende hauen zehar, [[XVIII. mendea|XVII]] eta [[XVIII. mendea|XVIII]], hainbat zientzialarik [[William Gilbert]], [[Otto von Guericke]], [[Stephen Gray]], [[Benjamin Franklin]], [[Alessandro Volta]] beste batzuen artean, bi fenomeno hauek bere aldetik aztertuz, ondorio koherentetara iritsi ziren euren esperimentuetan.
+]][[Fitxategi:James-clerk-maxwell 1.jpg|ezkerrera|thumb|199x199px|James Clerk Maxwell.]][[Antzinako Grezia]]tik ziren ezagunak fenomeno magnetiko eta elektrikoak, baina XVII mendean hasi ziren fenomeno hauei buruzko esperimentuak burutzen eta ondorio zientifikoetara iristen. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Electromagnetismo|hizkuntza=es|data=2018-04-27|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Electromagnetismo&oldid=107321242|sartze-data=2018-05-07|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Bi mende hauen zehar, [[XVIII. mendea|XVII]] eta [[XVIII. mendea|XVIII]], hainbat zientzialarik [[William Gilbert]], [[Otto von Guericke]], [[Stephen Gray]], [[Benjamin Franklin]], [[Alessandro Volta]] beste batzuen artean, bi fenomeno hauek bere aldetik aztertuz, ondorio koherentetara iritsi ziren euren esperimentuetan.
 [[XIX. mendea|XIX mende]] hasieran [[Hans Christian Ørsted]]-ek fenomeno magnetiko eta elektrikoak erlazionatuak zeuden ebidentzia enpirikoa aurkitu zuen. [[André-Marie Ampère]], [[William Sturgeon]], [[Joseph Henry]], [[Georg Simon Ohm]], [[Michael Faraday]] fisikarien lanak [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwell-ek]] [[1861]] urtean erlazionatu zituen hainbat ekuazioen bidez eta bi fenomenoak bakar batean definitu zituen, fenomeno elektromagnetikoa.<ref name=":0" />
-Gaur egun [[Maxwellen ekuazioak|Maxwell-en ekuazio]] izenez ezagun direnak frogatu zuten eremu elektriko eta eremu magnetikoa, eremu bakar bat osatzen dutela eremu elektromagnetikoa. Honez gain argiaren uhin-izaera deskribatu eta [[uhin elektromagnetiko]] moduan adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=James Clerk|abizena=Maxwell|izenburua=A Treatise on Electricity and Magnetism|url=https://en.wikisource.org/wiki/A_Treatise_on_Electricity_and_Magnetism|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Lehenago bananduak zeuden bi fenomeno hauek teoria sendo bakar batekin deskribatuz, fisikoek hainbat saiakuntza eta asmaketa baliagarri egin eta sortu ahal izan zituzten. Bonbilla elektrikoa [[Thomas Alva Edison|Thomas Alva Edisonek]] edo korronte alternoaren sorgailua [[Nikola Tesla|Nikola Teslak]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nikola Tesla - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Author:Nikola_Tesla|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Maxwellen teoriak eta bere ondorioen interpretazio koherenteek, [[Albert Einstein]] [[Erlatibitatearen teoria|erlatibitate teoria]] formulatzera bultzatu zuten, hau lortzeko, [[Hendrik Lorentz|Hendrik Antoon Lorentz]] eta [[Henri Poincaré|Henri Poincare-ren]] hainbat emaitzetan oinarritu zen.
+Gaur egun [[Maxwellen ekuazioak|Maxwell-en ekuazio]] izenez ezagun direnak frogatu zuten eremu elektriko eta eremu magnetikoa, eremu bakar bat osatzen dutela eremu elektromagnetikoa. Honez gain argiaren uhin-izaera deskribatu eta [[uhin elektromagnetiko]] moduan adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=James Clerk|abizena=Maxwell|izenburua=A Treatise on Electricity and Magnetism|url=https://en.wikisource.org/wiki/A_Treatise_on_Electricity_and_Magnetism|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Lehenago bananduak zeuden bi fenomeno hauek teoria sendo bakar batekin deskribatuz, fisikoek hainbat saiakuntza eta asmaketa baliagarri egin eta sortu ahal izan zituzten. Bonbilla elektrikoa [[Thomas Alva Edison]]ek edo korronte alternoaren sorgailua [[Nikola Tesla]]k.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nikola Tesla - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Author:Nikola_Tesla|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Maxwellen teoriak eta bere ondorioen interpretazio koherenteek, [[Albert Einstein]] [[Erlatibitatearen teoria|erlatibitate teoria]] formulatzera bultzatu zuten, hau lortzeko, [[Hendrik Lorentz|Hendrik Antoon Lorentz]] eta [[Henri Poincaré|Henri Poincare-ren]] hainbat emaitzetan oinarritu zen.
 XX mendeko lehen zatian, mekanika kuantikoaren etorrerarekin, elektromagnetismoak bere formulatzea hobetu beharra zuen, teoria berriarekin koherentea izateko. Hau 1940-ko hamarkadan lortu zen teoria kuantiko elektromagnetikoa burutu zenean zeina [[Elektrodinamika kuantikoa|elektrodinamika-kuantikoa]] bezala den ezaguna.
@@ 22. lerroa: / 22. lerroa: @@
 == Elektrostatika ==
 {{nagusia|Elektrostatika}}
-[[Fitxategi:Gold leaf electroscope Deschanel.png|thumb|Objektu baten karga elektrikoa neurtzeko erabilitako [[Elektroskopio|elektroskopioa]].]]
+[[Fitxategi:Gold leaf electroscope Deschanel.png|thumb|Objektu baten karga elektrikoa neurtzeko erabilitako [[elektroskopio]]a.]]
-[[Elektrostatika|Elektrostatikari]] buruz jarduten garenean [[Materia|materiaren]] propietate intrintseko eta diskretuengatik gertatu ohi diren fenomenoei buruz ari gara, hau da [[Karga elektriko|karga]], egonkor ala denborarekiko menpekoa ez denean. Oinarrizko karga unitatea, hau da, behagarri den txikiena, [[Elektroi|elektroiak]]<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=ELECTRICIDAD. Cuestiones: La carga elemental|data=2008-02-28|url=https://web.archive.org/web/20080228091455/http://newton.cnice.mecd.es/3eso/electricidad3E/cuestiones3.htm|sartze-data=2018-05-07}}</ref> duen karga da. Gorputz bat elektrikoki kargatua dagoela esan ohi da osatzen dituzten [[Atomo|atomoetan]] elektroiak soberan ala faltan dituenean. Definizioz, elektroi falta karga positibo izendatu ohi da eta elektroiak soberan daudenean, karga negatibo izendatzen da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=::::  Introducción a la Electricidad  :::::|url=http://ntic.educacion.es/w3/recursos/fp/electricidad/ud1/inicio_elect_1.html|aldizkaria=ntic.educacion.es|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Bi kargen arteko erlazioa erakarpenekoa da biak karga ezberdinekoak direnean eta aldarapenekoa karga berdinak direnean.
+[[Elektrostatika]]ri buruz jarduten garenean [[materia]]ren propietate intrintseko eta diskretuengatik gertatu ohi diren fenomenoei buruz ari gara, hau da [[Karga elektriko|karga]], egonkor ala denborarekiko menpekoa ez denean. Oinarrizko karga unitatea, hau da, behagarri den txikiena, [[elektroi]]ak<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=ELECTRICIDAD. Cuestiones: La carga elemental|data=2008-02-28|url=https://web.archive.org/web/20080228091455/http://newton.cnice.mecd.es/3eso/electricidad3E/cuestiones3.htm|sartze-data=2018-05-07}}</ref> duen karga da. Gorputz bat elektrikoki kargatua dagoela esan ohi da osatzen dituzten [[atomo]]etan elektroiak soberan ala faltan dituenean. Definizioz, elektroi falta karga positibo izendatu ohi da eta elektroiak soberan daudenean, karga negatibo izendatzen da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=::::  Introducción a la Electricidad  :::::|url=http://ntic.educacion.es/w3/recursos/fp/electricidad/ud1/inicio_elect_1.html|aldizkaria=ntic.educacion.es|sartze-data=2018-05-07}}</ref> Bi kargen arteko erlazioa erakarpenekoa da biak karga ezberdinekoak direnean eta aldarapenekoa karga berdinak direnean.
 Oinarrizko karga oso unitate txikia da kalkulu praktikoetarako. [[Nazioarteko Unitate Sistema|Nazioarteko sisteman]] karga unitate elektrikoa, [[Coulomb]]-a, [[Ampere]] unitate [[Intentsitate elektriko|intentsitateko korronte elektrikoak]] segundo batean daraman karga kantitate da. Karga unitate elektrikoa 6,25 x 10<sup>18</sup> elektroien baliokide da.<ref name=":1" />
 <math>1 \ \mathrm{C} = 1 \ \mathrm{A} \cdot \mathrm{s}</math>
 Eroale batengan doazen elektroien mugimendua [[korronte elektriko]] gisa izendatzen da. Denbora unitateko doan karga elektriko kopurua [[intentsitate elektriko|korronte intentsitatea]] da. Kontzeptu gehiago sar daitezke potentzial diferentzia edo erresistentzia esaterako, honek zirkuitu elektrikoen teoriara eramango gintuelarik.
@@ 34. lerroa: / 34. lerroa: @@
 Bi karga puntualen artean, q1 eta q2, erakarpen ala aldarapen indar bat existitzen da zeina distantziaren karratuarekiko euren artean eta norabide erradialean aldatzen den eta [[permisibitate]] elektriko izenez ezagun den konstante bat da.
-[[Fitxategi:ElectricField3Charges.svg|thumb|276x276px|Karga puntualen [[Eremu elektriko|eremu elektrikoa]].]]
+[[Fitxategi:ElectricField3Charges.svg|thumb|276x276px|Karga puntualen [[eremu elektriko]]a.]]
-Oinarrizko kargak bakarrik ez daudelako kontsideratu behar da euren [[Karga elektriko|banaketa]] modura. Horregatik ezarri behar da [[Eremu (fisika)|eremuaren]] kontzeptua, espazioaren eskualde bat magnitude [[Magnitude eskalar|eskalar]] edo [[Bektore (matematika)|bektoriala]] [[Denbora|denborarekiko]] menpeko ala ez dagoen definitua. Indar elektrikoek eragiten duten eskualdea da [[Eremu elektriko|eremu elektrikoa]]. Karga banaketan karga positiboak zerorako joera duenean, [[Intentsitate elektriko|intentsitate]] indarrak dira limitera doazenak.
+Oinarrizko kargak bakarrik ez daudelako kontsideratu behar da euren [[Karga elektriko|banaketa]] modura. Horregatik ezarri behar da [[Eremu (fisika)|eremuaren]] kontzeptua, espazioaren eskualde bat magnitude [[Magnitude eskalar|eskalar]] edo [[Bektore (matematika)|bektoriala]] [[denbora]]rekiko menpeko ala ez dagoen definitua. Indar elektrikoek eragiten duten eskualdea da [[eremu elektriko]]a. Karga banaketan karga positiboak zerorako joera duenean, [[Intentsitate elektriko|intentsitate]] indarrak dira limitera doazenak.
 Eremu elektrikoaren kontzeptu honen irismena ondo ezagutu ezkero, intentsitatea ezagutzeko aukera izango da. Eremuaren edozein zonaldetan dagoen kargari zerk eragiten dion jakin gabe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2008-09-13|url=https://web.archive.org/web/20080913093414/http://usuarios.iponet.es/agusbo/uned/propios/apuntes/electrico.PDF|sartze-data=2018-05-07}}</ref>
 Puntu batetik edo eremu elektrikoko azalera batetik doan indar elektrikoaren kantitatea ezagutzeko modu bat, fluxu elektrikoaren kontzeptua erabiltzea da. Fluxu elektriko hau azalera jakin bat zeharkatzen duen eremu kantitatearen batukaria da.
 [[Carl Friedrich Gauss]] matematiko eta fisikoak frogatu zuen eremu bateko fluxu elektrikoaren kantitatea azalera itxiko karga kantitatearen eta permisibitate elektrikoaren proportzionala dela. Erlazio hau [[Gaussen lege|Gauss-en legea]] da.
@@ 46. lerroa: / 46. lerroa: @@
 {{nagusia|Magnetika estatiko}}
-[[1820]] urtean, [[Hans Christian Ørsted]]-ek begiztatu zuen fenomeno magnetikoa eta elektrikoaren arteko lotura eta magnetismorako teoria zientifikoa sortu zuen. [[Korronte elektriko]] baten presentziak, hau da, [[Potentzial diferentzia|potentzial diferentzial]] baten ondorioaren fluxu elektrikoak, denborarekiko konstantea den [[indar magnetiko]] bat sortzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=introduccion|url=http://www.sociedadelainformacion.com/departfqtobarra/magnetismo/introduccion/introduccion.htm|aldizkaria=www.sociedadelainformacion.com|sartze-data=2018-05-07}}</ref> [[Abiadura]] jakina duen “q” karga badugu, [[eremu magnetiko]] batean indar magnetikoa agertuko da. Karga honen mugimendu honek induzitua.
+[[1820]] urtean, [[Hans Christian Ørsted]]-ek begiztatu zuen fenomeno magnetikoa eta elektrikoaren arteko lotura eta magnetismorako teoria zientifikoa sortu zuen. [[Korronte elektriko]] baten presentziak, hau da, [[potentzial diferentzia]]l baten ondorioaren fluxu elektrikoak, denborarekiko konstantea den [[indar magnetiko]] bat sortzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=introduccion|url=http://www.sociedadelainformacion.com/departfqtobarra/magnetismo/introduccion/introduccion.htm|aldizkaria=www.sociedadelainformacion.com|sartze-data=2018-05-07}}</ref> [[Abiadura]] jakina duen “q” karga badugu, [[eremu magnetiko]] batean indar magnetikoa agertuko da. Karga honen mugimendu honek induzitua.
-Eredu magnetiko horren balioa zehazteko, [[Jean-Baptiste Biot|Jean Baptiste Biot-ek]] [[1820|1820an]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biot|url=http://www.sociedadelainformacion.com/departfqtobarra/magnetismo/biot/biot.htm|aldizkaria=www.sociedadelainformacion.com|sartze-data=2018-05-07}}</ref> pausagunean dauden korronteen erlazioa ondorioztatu zuen, gaur egun [[Biot-Savarten legea]] izenez ezagun dena.
+Eredu magnetiko horren balioa zehazteko, [[Jean-Baptiste Biot|Jean Baptiste Biot-ek]] [[1820]]an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biot|url=http://www.sociedadelainformacion.com/departfqtobarra/magnetismo/biot/biot.htm|aldizkaria=www.sociedadelainformacion.com|sartze-data=2018-05-07}}</ref> pausagunean dauden korronteen erlazioa ondorioztatu zuen, gaur egun [[Biot-Savarten legea]] izenez ezagun dena.
-[[Iragazkortasun magnetiko]] gisa ezaguna den proportzionaltasun koefizientea, [[intentsitate elektriko|korronte intentsitatea]] da, hau da korrontea doan luzera diferentzia eta [[Indukzio magnetiko|indukzio magnetikoa]] balioztatzen den puntua, elementuaren luzeraren distantzia da. Beste hitz batzuetan esanda, indukzio magnetikoa [[Fluxu magnetiko|fluxu magnetikoa]] azalera unitateekiko da. Esperimentalki eremu magnetikoaren indarren lerroak itxiak ziren ondoriora iritsi zen, polobakar magnetiko baten aukera baztertuz. Erlazio matematikoa, [[Gaussen lege|eremu magnetikorako  Gauss-en legea]] da.
+[[Iragazkortasun magnetiko]] gisa ezaguna den proportzionaltasun koefizientea, [[intentsitate elektriko|korronte intentsitatea]] da, hau da korrontea doan luzera diferentzia eta [[indukzio magnetiko]]a balioztatzen den puntua, elementuaren luzeraren distantzia da. Beste hitz batzuetan esanda, indukzio magnetikoa [[fluxu magnetiko]]a azalera unitateekiko da. Esperimentalki eremu magnetikoaren indarren lerroak itxiak ziren ondoriora iritsi zen, polobakar magnetiko baten aukera baztertuz. Erlazio matematikoa, [[Gaussen lege|eremu magnetikorako  Gauss-en legea]] da.
 Gainera magnetika estatikoan elektrostatikan Gauss-en legearen konparagarri den lege bat ezagutzen da, [[Ampereren legea]]. Lege honek esaten digu, eremu magnetiko baten zirkulazioa eta [[Gainazal|eremu itxi]] bateko korronte dentsitatea bera dela.