Kalifa-herri: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Assar (eztabaida | ekarpenak)
25.308 edits
No edit summary
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
4. lerroa: 4. lerroa:
Musulmanen ummaren batasun politikoa adierazten zuen, baina ez batasun teologikoa, azken hori pertsona bakoitzaren kontua zelako. Munduan izan den lehenengo [[ongizate-estatu|ongizate estatu]] handia izan zen.<ref name="Crone 2005 308–9">{{Erreferentzia|izenburua=Medieval Islamic Political Thought|izena1=Patricia|abizena1=Crone|argitaletxea=Edinburgh University Press|urtea=[[2005]]|isbn=0748621946|orrialdea=308–9}}</ref><ref name=Hamid>{{Erreferentzia|izenburua= An Islamic Alternative? Equality, Redistributive Justice, and the Welfare State in the Caliphate of Umar|izena1=Shadi |abizena1= Hamid|aldizkaria=Renaissance: Monthly Islamic Journal|liburukia=13|aldea=8|data=[[2003]]ko [[abuztu]]a| url = http://www.renaissance.com.pk/Augvipo2y3.html}}</ref>
Musulmanen ummaren batasun politikoa adierazten zuen, baina ez batasun teologikoa, azken hori pertsona bakoitzaren kontua zelako. Munduan izan den lehenengo [[ongizate-estatu|ongizate estatu]] handia izan zen.<ref name="Crone 2005 308–9">{{Erreferentzia|izenburua=Medieval Islamic Political Thought|izena1=Patricia|abizena1=Crone|argitaletxea=Edinburgh University Press|urtea=[[2005]]|isbn=0748621946|orrialdea=308–9}}</ref><ref name=Hamid>{{Erreferentzia|izenburua= An Islamic Alternative? Equality, Redistributive Justice, and the Welfare State in the Caliphate of Umar|izena1=Shadi |abizena1= Hamid|aldizkaria=Renaissance: Monthly Islamic Journal|liburukia=13|aldea=8|data=[[2003]]ko [[abuztu]]a| url = http://www.renaissance.com.pk/Augvipo2y3.html}}</ref>


[[Sunismo]]aren arabera, estatuburua, [[kalifa]], [[musulman]] guztiek edo haien ordezkariek (''[[shura]]'') aukeratu behar dute.<ref name=2muslims>[http://www.2muslims.com/directory/Detailed/225505.shtml Gharm Allah Al-Ghamdy]</ref> [[Xiismo]]aren jarraitzaileek, berriz, kalifak ''[[Ahl al-Bayt]]'' familiakoa —profetaren familiakoa— izan behar dela uste dute.
[[Sunismo]]aren arabera, estatuburua, [[kalifa]], [[musulman]] guztiek edo haien ordezkariek (''[[shura]]'') aukeratu behar dute.<ref name=2muslims>[http://www.2muslims.com/directory/Detailed/225505.shtml Gharm Allah Al-Ghamdy]</ref> [[Xiismo]]aren jarraitzaileek, berriz, kalifak ''[[Ahl al-Bayt]]'' familiakoa —profetaren familiakoa— izan behar dela uste dute.


[[Fitxategi:Map of expansion of Caliphate.svg|300px|thumb|Kalifa-herria 622–750. urteetan {{legenda|#a1584e|Bereganatutako lurrak, Mahoma profetaren garaian, 622 – 632}} {{legend|#ef9070|Bereganatutako lurrak, rasidar kalifaldian, 632 – 661}} {{legend|#fad07d|Bereganatutako lurrak, omeiatar kalifaldian, 661 – 750}}]]
[[Fitxategi:Map of expansion of Caliphate.svg|300px|thumb|Kalifa-herria 622–750. urteetan {{legenda|#a1584e|Bereganatutako lurrak, Mahoma profetaren garaian, 622 – 632}} {{legend|#ef9070|Bereganatutako lurrak, rasidar kalifaldian, 632 – 661}} {{legend|#fad07d|Bereganatutako lurrak, omeiatar kalifaldian, 661 – 750}}]]
12. lerroa: 12. lerroa:
* [[Rasidar kalifaldia]] ([[632]] - [[661]]): hala sunitek nola xiitek onartua. Rasidar kalifen ondoren, kalifa-herria hainbat dinastiaren kontrolpean izan zen; batzuetan, bi kalifa-herri ere izan ziren aldi berean (batzuetan, benetako kalifatzak ziren; bestetan, itxurazkoak baino ez).
* [[Rasidar kalifaldia]] ([[632]] - [[661]]): hala sunitek nola xiitek onartua. Rasidar kalifen ondoren, kalifa-herria hainbat dinastiaren kontrolpean izan zen; batzuetan, bi kalifa-herri ere izan ziren aldi berean (batzuetan, benetako kalifatzak ziren; bestetan, itxurazkoak baino ez).
* [[Omeiatar Kalifa-herria|Omeiatar kalifaldia]] (VII. - VIII. mendeak): lehenengo dinastia.
* [[Omeiatar Kalifa-herria|Omeiatar kalifaldia]] (VII. - VIII. mendeak): lehenengo dinastia.
* [[Abbastar Kalifa-herria|Abbastar kalifaldia]] (VIII. - XIII. mendeak). Agintea galdua zuten omeiarrek [[Kordobako Kalifa-herria|Kordobako Kalifa-herria]] zuzendu zuten [[929]]tik [[1031]] arte.
* [[Abbastar Kalifa-herria|Abbastar kalifaldia]] (VIII. - XIII. mendeak). Agintea galdua zuten omeiarrek [[Kordobako Kalifa-herria]] zuzendu zuten [[929]]tik [[1031]] arte.
* [[Fatimitar Kalifa-herria|Fatimitar kalifaldia]] (X. - XII. mendeak): azken dinastia.
* [[Fatimitar Kalifa-herria|Fatimitar kalifaldia]] (X. - XII. mendeak): azken dinastia.
* Itzalpeko kalifaldia (XIII. - XVI. mendeak): sultan [[mameluko]]ek, beren mende, abbastarren dinastiako kide bat ezarri zuten kalifatzat, [[Kairo]]n. Aldi hartan, oro har, abbastar kalifek ez zuten benetako botererik izan, nahiz eta haietako bakarren batek egiazko agintea izan zuen.
* Itzalpeko kalifaldia (XIII. - XVI. mendeak): sultan [[mameluko]]ek, beren mende, abbastarren dinastiako kide bat ezarri zuten kalifatzat, [[Kairo]]n. Aldi hartan, oro har, abbastar kalifek ez zuten benetako botererik izan, nahiz eta haietako bakarren batek egiazko agintea izan zuen.

20:32, 24 otsaila 2019ko berrikusketa

Abdülmecid II.a, azken kalifa

Kalifa-herria (arabieraz خلافة edo khilāfa) kalifaren menpe dagoen lurraldea da. Kalifatza izan zen islamak ezarri zuen lehen gobernu sistema, musulmanen ummaren batasuna eta agintea adierazten zuena. Hasieran Mahomak berak ezarritako printzipioek zuzenduta zegoen, profetak ezarritako autoritate politikoaren jarraipentzat; rasidar kalifaldia izan zen hura.

Musulmanen ummaren batasun politikoa adierazten zuen, baina ez batasun teologikoa, azken hori pertsona bakoitzaren kontua zelako. Munduan izan den lehenengo ongizate estatu handia izan zen.[1][2]

Sunismoaren arabera, estatuburua, kalifa, musulman guztiek edo haien ordezkariek (shura) aukeratu behar dute.[3] Xiismoaren jarraitzaileek, berriz, kalifak Ahl al-Bayt familiakoa —profetaren familiakoa— izan behar dela uste dute.

Kalifa-herria 622–750. urteetan ██ Bereganatutako lurrak, Mahoma profetaren garaian, 622 – 632      Bereganatutako lurrak, rasidar kalifaldian, 632 – 661      Bereganatutako lurrak, omeiatar kalifaldian, 661 – 750

Hainbat aldi izan zituen kalifa-herriak, 1924 arte:

  • Rasidar kalifaldia (632 - 661): hala sunitek nola xiitek onartua. Rasidar kalifen ondoren, kalifa-herria hainbat dinastiaren kontrolpean izan zen; batzuetan, bi kalifa-herri ere izan ziren aldi berean (batzuetan, benetako kalifatzak ziren; bestetan, itxurazkoak baino ez).
  • Omeiatar kalifaldia (VII. - VIII. mendeak): lehenengo dinastia.
  • Abbastar kalifaldia (VIII. - XIII. mendeak). Agintea galdua zuten omeiarrek Kordobako Kalifa-herria zuzendu zuten 929tik 1031 arte.
  • Fatimitar kalifaldia (X. - XII. mendeak): azken dinastia.
  • Itzalpeko kalifaldia (XIII. - XVI. mendeak): sultan mamelukoek, beren mende, abbastarren dinastiako kide bat ezarri zuten kalifatzat, Kairon. Aldi hartan, oro har, abbastar kalifek ez zuten benetako botererik izan, nahiz eta haietako bakarren batek egiazko agintea izan zuen.
  • Otomandar kalifaldia (1517 - 1924): otomandar agintariek oso gutxitan erabili zuten «kalifa» titulua. 1924an, Turkiako Errepublikako lehenengo lehendakari Mustafa Kemal Atatürkek ezarritako eraberrikuntzen artean, Turkiako Konstituzioak kalifatza abolitu zuen.

Orduan, Arabiar Iraultzako buru Hussein ibn Alik hartu zuen kalifatza; baina Ibn Saudek haren erresuma garaitu eta anexionatu zuen. Kalifa titulua inork ez du hartu harrezkero.

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kalifa-herri Aldatu lotura Wikidatan
  1. ↑ Crone, Patricia. (2005). Medieval Islamic Political Thought. Edinburgh University Press, 308–9 or. ISBN 0748621946..
  2. ↑ Hamid, Shadi. (2003ko abuztua). «An Islamic Alternative? Equality, Redistributive Justice, and the Welfare State in the Caliphate of Umar» Renaissance: Monthly Islamic Journal 13.
  3. ↑ Gharm Allah Al-Ghamdy
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalifa-herri&oldid=6695186"(e)tik eskuratuta