Laki: berrikuspenen arteko aldeak

Laki
Laki
Datu orokorrak
Garaiera	812 m
Mota	fissure vent (en) eta Krater
Luzera	27 km
Eponimoa	Laki (en)
Geografia
Koordenatuak	64°03′53″N 18°13′34″W / 64.0647°N 18.2261°W
Mendikatea	Islandiako Lur Garaiak
Herrialdea	Islandia
Islandiako eskualdeak	Suðurland
Islandiako udalerriak	Skaftárhreppur
Babestutako-eremua	Vatnajökull National Park (en)
Mendizaletasuna

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

00:23, 26 otsaila 2019ko berrikusketa

Laki Islandia hegoaldean dagoen sumendia da

1.725 metroko garaiera du eta sumendiaren azken erupzioa 1783 eta 1784. urteen artean izan zen.

Erupzioaren eraginez Islandiako biztanleriaren laurden bat hil zen eta mundu osoan eragindako klima aldaketek eta errautsek beste sei milioi pertsona hil zituztela uste da.^[1].

1783ko erupzioa

1783ko ekainaren 8an, Islandian, goizez uhartearen hegoaldeko Laki sumendiak eztanda egin zuen. Hurrengo egunetan, guztira, bost erupzio izan ziren eta 1784ko otsailera bitarte beste bost erupzio txikiago ere jasan zituen. Ondorioz, zortzi arrakala zabaldu eta laba isurtzen hasi ziren. Laba jarioa ez zen beste hainbeste hilabete pasa arte eten^[2].

Eragina Islandian

Islandian uztak alferrik galdu ziren erabat, abelburuen %75 hil zen eta goseak uhartea hartu zuen. Hurrengo hilabeteetan 10.000 pertsona hil ziren, garai hartan Islandiak zituen biztanleen %25, gutxi gorabehera^[2].

Sumendiak hamalau kilometro kubo laba bota zituen, baina isurkin solidoek ez zuten gasek adinako kalterik eragin, eta ez soilik Atlantikoko uharte bolkanikoan^[2].

Eragina Erresuma Batuan

Lakik 100 milioi tona sufre dioxido jaurti zituen atmosferara. Laino trinko gorrixka egun gutxitan iritsi zen Londresera zein Parisera, eta uztailean ipar hemisferio osoan zabalduta zegoen. Uda hartan, Erresuma Batuan itsasontziek portuetan geratu behar izan zuten eta zenbait lekukok idatzi zuten eguzkiak “odolaren kolorea” zuela. Hodei bolkanikoak pozoituta 23.000 britainiar inguru hil omen ziren uda bero hartan. Ondoren negu luze eta ikaragarri hotza etorri zen, eta hotzak beste 8.000 britainiar eraman zituen^[2].

Eragina Ameriketako Estatu Batuetan eta beste estatuetan

Eguzki izpiek ezin zuten lurrazalera lehengo indarraz iritsi eta hurrengo hiru urteetan, tenperatura batez beste bi gradu jaitsi zen ipar hemisferioan. Mississippi ibaia osorik izoztu zen, New Orleanseraino eta, beraz, izotza Mexikoko Golkora iritsi zen. 1784an muturreko eguraldiak gosetea eraman zuen Egiptora eta sei biztanletik bat zendu zen. Japoniako inoizko goseterik larrienetakoa ere, Tenmei gosetea, orduantxe izan zen^[2].

Garaikideek ez zuten Lakiren erupzioa ondorengo hondamendiekin lotu, baina egungo historialariek gero eta argiago dute lotura hori. Bost urte geroago Pariseko biztanleak goseak jota zeuden, azken urteetako eguraldi kaxkarrak eta uzta txarrek eraginda. Eta, besteak beste arrazoi horregatik, Frantziako Iraultza piztu zen^[2].

Biktimak

Orotara, Laki sumendiaren erupzioak bi milioi hildako eragin zituela kalkulatzen da eta horrek historiako erupziorik hilgarriena bihurtzen du^[2].

Ikus, gainera

Erreferentziak

↑ http://www.history.com/shows/how-the-earth-was-made/videos#how-the-earth-was-made-iceland History Channel
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nagore Irazustabarrena, «Islandiako sumendia eta Frantziako iraultza», Argia, 2010-06-20, CC-BY-SA lizentzia

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Laki

Artikulu hau geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[1] ttp://www.history.com/shows/how-the-earth-was-made/videos#how-the-earth-was-made-iceland History Channel

[aa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nagore Irazustabarrena, «Islandiako sumendia eta Frantziako iraultza», Argia, 2010-06-20, CC-BY-SA lizentzia

[1]

[2]

@@ 19. lerroa: / 19. lerroa: @@
 }}
 '''Laki''' [[Islandia]] hegoaldean dagoen [[sumendi]]a da
-[[Fitxategi:Laki fissure (2).jpg|250px|right]]
+[[Fitxategi:Laki fissure (2).jpg|250px|eskuinera]]
 .725 metroko garaiera du eta sumendiaren azken erupzioa [[1783]] eta [[1784]]. urteen artean izan zen.
 Erupzioaren eraginez Islandiako biztanleriaren laurden bat hil zen eta mundu osoan eragindako klima aldaketek eta errautsek beste sei milioi pertsona hil zituztela uste da.<ref>http://www.history.com/shows/how-the-earth-was-made/videos#how-the-earth-was-made-iceland History Channel</ref>.
-==1783ko erupzioa==
+== 1783ko erupzioa ==
 [[1783]]ko [[ekainaren 8]]an, [[Islandia]]n, goizez uhartearen hegoaldeko Laki sumendiak eztanda egin zuen. Hurrengo egunetan, guztira, bost [[erupzio (argipena)|erupzio]] izan ziren eta 1784ko otsailera bitarte beste bost erupzio txikiago ere jasan zituen. Ondorioz, zortzi arrakala zabaldu eta laba isurtzen hasi ziren. [[Laba]] jarioa ez zen beste hainbeste hilabete pasa arte eten<ref name=aa>Nagore Irazustabarrena, [http://www.argia.com/argia-astekaria/2235/islandiako-sumendia-eta-frantziako-iraultza «Islandiako sumendia eta Frantziako iraultza»], ''Argia'', 2010-06-20, CC-BY-SA lizentzia</ref>.
-===Eragina Islandian===
+=== Eragina Islandian ===
-[[Islandia]]n uztak alferrik galdu ziren erabat, abelburuen %75 hil zen eta goseak uhartea hartu zuen. Hurrengo hilabeteetan 10.000 pertsona hil ziren, garai hartan [[Islandia]]k zituen biztanleen %25, gutxi gorabehera<ref name=aa></ref>.
+[[Islandia]]n uztak alferrik galdu ziren erabat, abelburuen %75 hil zen eta goseak uhartea hartu zuen. Hurrengo hilabeteetan 10.000 pertsona hil ziren, garai hartan [[Islandia]]k zituen biztanleen %25, gutxi gorabehera<ref name=aa/>.
-[[Sumendi]]ak hamalau kilometro kubo laba bota zituen, baina isurkin solidoek ez zuten [[gas]]ek adinako kalterik eragin, eta ez soilik Atlantikoko uharte bolkanikoan<ref name=aa></ref>.
+[[Sumendi]]ak hamalau kilometro kubo laba bota zituen, baina isurkin solidoek ez zuten [[gas]]ek adinako kalterik eragin, eta ez soilik Atlantikoko uharte bolkanikoan<ref name=aa/>.
-===Eragina Erresuma Batuan===
+=== Eragina Erresuma Batuan ===
-Lakik 100 milioi tona [[sufre dioxido]] jaurti zituen atmosferara. Laino trinko gorrixka egun gutxitan iritsi zen [[Londres]]era zein [[Paris]]era, eta uztailean ipar hemisferio osoan zabalduta zegoen. Uda hartan, [[Erresuma Batua]]n itsasontziek portuetan geratu behar izan zuten eta zenbait lekukok idatzi zuten eguzkiak “odolaren kolorea” zuela. Hodei bolkanikoak pozoituta 23.000 britainiar inguru hil omen ziren [[uda]] bero hartan. Ondoren negu luze eta ikaragarri hotza etorri zen, eta hotzak beste 8.000 britainiar eraman zituen<ref name=aa></ref>.
+Lakik 100 milioi tona [[sufre dioxido]] jaurti zituen atmosferara. Laino trinko gorrixka egun gutxitan iritsi zen [[Londres]]era zein [[Paris]]era, eta uztailean ipar hemisferio osoan zabalduta zegoen. Uda hartan, [[Erresuma Batua]]n itsasontziek portuetan geratu behar izan zuten eta zenbait lekukok idatzi zuten eguzkiak “odolaren kolorea” zuela. Hodei bolkanikoak pozoituta 23.000 britainiar inguru hil omen ziren [[uda]] bero hartan. Ondoren negu luze eta ikaragarri hotza etorri zen, eta hotzak beste 8.000 britainiar eraman zituen<ref name=aa/>.
-===Eragina Ameriketako Estatu Batuetan eta beste estatuetan===
+=== Eragina Ameriketako Estatu Batuetan eta beste estatuetan ===
-Eguzki izpiek ezin zuten lurrazalera lehengo indarraz iritsi eta hurrengo hiru urteetan, [[tenperatura]] batez beste bi gradu jaitsi zen ipar hemisferioan. [[Mississippi]] ibaia osorik izoztu zen, [[New Orleans]]eraino eta, beraz, izotza Mexikoko Golkora iritsi zen. 1784an muturreko eguraldiak gosetea eraman zuen [[Egipto]]ra eta sei biztanletik bat zendu zen. Japoniako inoizko goseterik larrienetakoa ere, [[Tenmei]] gosetea, orduantxe izan zen<ref name=aa></ref>.
+Eguzki izpiek ezin zuten lurrazalera lehengo indarraz iritsi eta hurrengo hiru urteetan, [[tenperatura]] batez beste bi gradu jaitsi zen ipar hemisferioan. [[Mississippi]] ibaia osorik izoztu zen, [[New Orleans]]eraino eta, beraz, izotza Mexikoko Golkora iritsi zen. 1784an muturreko eguraldiak gosetea eraman zuen [[Egipto]]ra eta sei biztanletik bat zendu zen. Japoniako inoizko goseterik larrienetakoa ere, [[Tenmei]] gosetea, orduantxe izan zen<ref name=aa/>.
-Garaikideek ez zuten Lakiren erupzioa ondorengo hondamendiekin lotu, baina egungo historialariek gero eta argiago dute lotura hori. Bost urte geroago [[Paris]]eko biztanleak goseak jota zeuden, azken urteetako [[eguraldi]] kaxkarrak eta uzta txarrek eraginda. Eta, besteak beste arrazoi horregatik, [[Frantziako Iraultza]] piztu zen<ref name=aa></ref>.
+Garaikideek ez zuten Lakiren erupzioa ondorengo hondamendiekin lotu, baina egungo historialariek gero eta argiago dute lotura hori. Bost urte geroago [[Paris]]eko biztanleak goseak jota zeuden, azken urteetako [[eguraldi]] kaxkarrak eta uzta txarrek eraginda. Eta, besteak beste arrazoi horregatik, [[Frantziako Iraultza]] piztu zen<ref name=aa/>.
-==Biktimak==
+== Biktimak ==
-Orotara, Laki [[sumendi]]aren erupzioak bi milioi hildako eragin zituela kalkulatzen da eta horrek historiako erupziorik hilgarriena bihurtzen du<ref name=aa></ref>.
+Orotara, Laki [[sumendi]]aren erupzioak bi milioi hildako eragin zituela kalkulatzen da eta horrek historiako erupziorik hilgarriena bihurtzen du<ref name=aa/>.
 == Ikus, gainera ==