Protohistoria: berrikuspenen arteko aldeak
t Kategoria:Aurrehistoria kendua; Kategoria:Historiaurrea gehitua HotCat bitartez |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
'''Protohistoria''' [[historiaurrea]]ren eta historiaren arteko trantsizio aldia da, ahozko tradizioetatik jasotako argibideak dituena.<ref>{{erreferentzia|egilea=[[Euskaltzaindia]]|url= https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=protohistoria&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&lang=eu|izenburua=Euskaltzaindiaren Hiztegia}}</ref> Historiaurrea bukatu zenetik historia (idazkera) hasi arteko aldiari esaten zaio protohistoria; historiaren atariko aldia da, beraz. Dena den, ez du ez [[kronologia]] zehatzik eta ez kokaleku jakinik, zeren eta, [[Ekialde Hurbil]]ean lehen zibilizazioak eta idazkerak sortu ziren garai bertsuan, [[Europa]] [[Eneolitos]]ean bizi baitzen. Beraz, Europan, oro har, [[Burdin Aroa]]n (K.a. 500. urte inguruan) amaitu zen protohistoria; [[Euskal Herria]]n, berriz, erromatarrak sartu ziren garaian. |
'''Protohistoria''' [[historiaurrea]]ren eta historiaren arteko trantsizio aldia da, ahozko tradizioetatik jasotako argibideak dituena.<ref>{{erreferentzia|egilea=[[Euskaltzaindia]]|url= https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=protohistoria&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&lang=eu|izenburua=Euskaltzaindiaren Hiztegia}}</ref> Historiaurrea bukatu zenetik historia (idazkera) hasi arteko aldiari esaten zaio protohistoria; historiaren atariko aldia da, beraz. Dena den, ez du ez [[kronologia]] zehatzik eta ez kokaleku jakinik, zeren eta, [[Ekialde Hurbil]]ean lehen zibilizazioak eta idazkerak sortu ziren garai bertsuan, [[Europa]] [[Eneolitos]]ean bizi baitzen. Beraz, Europan, oro har, [[Burdin Aroa]]n (K.a. 500. urte inguruan) amaitu zen protohistoria; [[Euskal Herria]]n, berriz, erromatarrak sartu ziren garaian. |
||
== Protohistoria Euskal Herrian== |
== Protohistoria Euskal Herrian == |
||
Erromatar historialarien ([[Estrabon]], [[Ptolomeo]] eta [[Plinio Zaharra|Plinioren]]) izkribuak dira Euskal Herriko protohistoriaren iturri nagusiak. Haien arabera, garai hartan Euskal Herria sei leinu nagusitan banatua zegoen; [[akitaniar]]rak, [[baskoi]]ak, [[barduliar]]rak, [[karistiar]]rak, [[autrigoi]]ak eta [[beroi]]ak. Akitaniarren lurraldea Behe Pirinioetatik [[Landak|Landetaraino]] iristen zen; baskoien eremuak [[Nafarroa]] eta [[Gipuzkoa]]ko ipar-ekialdeko muturra ([[Pasaia]] eta [[Bidasoa]]ko harana) hartzen zituen, eta, ekialdetik, [[Zaragozako probintzia|Zaragozako]] eta [[Huescako probintzia|Huescako probintzietaraino]] iristen ziren haien mugak; barduliarren lurraldea oraingo Gipuzkoakoa zen; karistiarren eremua [[Deba]] ibaitik [[Nerbioi]] ibairaino hedatzen zen iparraldetik eta [[Arabako lautada]]rairo iristen zen hegoaldean; autrigoien lurraldea [[Bizkai]]ko [[Enkarterri]]etan kokatzen zen eta Arabako sartaldea eta [[Burgosko probintzia]]ko zenbait ibar ere hartzen zituen; beroiak gau egungo [[Errioxa]] inguruan bizi ziren. |
Erromatar historialarien ([[Estrabon]], [[Ptolomeo]] eta [[Plinio Zaharra|Plinioren]]) izkribuak dira Euskal Herriko protohistoriaren iturri nagusiak. Haien arabera, garai hartan Euskal Herria sei leinu nagusitan banatua zegoen; [[akitaniar]]rak, [[baskoi]]ak, [[barduliar]]rak, [[karistiar]]rak, [[autrigoi]]ak eta [[beroi]]ak. Akitaniarren lurraldea Behe Pirinioetatik [[Landak|Landetaraino]] iristen zen; baskoien eremuak [[Nafarroa]] eta [[Gipuzkoa]]ko ipar-ekialdeko muturra ([[Pasaia]] eta [[Bidasoa]]ko harana) hartzen zituen, eta, ekialdetik, [[Zaragozako probintzia|Zaragozako]] eta [[Huescako probintzia|Huescako probintzietaraino]] iristen ziren haien mugak; barduliarren lurraldea oraingo Gipuzkoakoa zen; karistiarren eremua [[Deba]] ibaitik [[Nerbioi]] ibairaino hedatzen zen iparraldetik eta [[Arabako lautada]]rairo iristen zen hegoaldean; autrigoien lurraldea [[Bizkai]]ko [[Enkarterri]]etan kokatzen zen eta Arabako sartaldea eta [[Burgosko probintzia]]ko zenbait ibar ere hartzen zituen; beroiak gau egungo [[Errioxa]] inguruan bizi ziren. |
||
21:22, 19 martxoa 2019ko berrikusketa
Protohistoria historiaurrearen eta historiaren arteko trantsizio aldia da, ahozko tradizioetatik jasotako argibideak dituena.[1] Historiaurrea bukatu zenetik historia (idazkera) hasi arteko aldiari esaten zaio protohistoria; historiaren atariko aldia da, beraz. Dena den, ez du ez kronologia zehatzik eta ez kokaleku jakinik, zeren eta, Ekialde Hurbilean lehen zibilizazioak eta idazkerak sortu ziren garai bertsuan, Europa Eneolitosean bizi baitzen. Beraz, Europan, oro har, Burdin Aroan (K.a. 500. urte inguruan) amaitu zen protohistoria; Euskal Herrian, berriz, erromatarrak sartu ziren garaian.
Protohistoria Euskal Herrian
Erromatar historialarien (Estrabon, Ptolomeo eta Plinioren) izkribuak dira Euskal Herriko protohistoriaren iturri nagusiak. Haien arabera, garai hartan Euskal Herria sei leinu nagusitan banatua zegoen; akitaniarrak, baskoiak, barduliarrak, karistiarrak, autrigoiak eta beroiak. Akitaniarren lurraldea Behe Pirinioetatik Landetaraino iristen zen; baskoien eremuak Nafarroa eta Gipuzkoako ipar-ekialdeko muturra (Pasaia eta Bidasoako harana) hartzen zituen, eta, ekialdetik, Zaragozako eta Huescako probintzietaraino iristen ziren haien mugak; barduliarren lurraldea oraingo Gipuzkoakoa zen; karistiarren eremua Deba ibaitik Nerbioi ibairaino hedatzen zen iparraldetik eta Arabako lautadarairo iristen zen hegoaldean; autrigoien lurraldea Bizkaiko Enkarterrietan kokatzen zen eta Arabako sartaldea eta Burgosko probintziako zenbait ibar ere hartzen zituen; beroiak gau egungo Errioxa inguruan bizi ziren.
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2019-3-17 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.