Wall Streeteko atentatua: berrikuspenen arteko aldeak
tNo edit summary |
|||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Wallstreetbmb.jpg|thumb|400x400px| Wall Street leherketaren ostean.]] |
[[Fitxategi:Wallstreetbmb.jpg|thumb|400x400px| Wall Street leherketaren ostean.]] |
||
'''Wall Streeteko atentatua''' ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]] '''Wall Street bombing''' bezala ezagutzen dena) [[1920]]ko [[Irailaren 16|irailaren 16an]], eguerdian, [[Manhattan]] finantza auzoan, [[New York]] hirian, burutu zen. Erasoaren ondorioz 38 lagun hil ziren eta 400 pertsona zauritu ziren. <ref> Baily, Thomas A.; & Kennedy, David M. (1994). ''American Pageant'' (10.arg.). DC Heath and Company. ISBN 0-669-33892-3.</ref> Atentatu hau [[XX. mende]]ko Estatu Batuetako historian gogorrenetariko bat izan zen, McNamara anaiek [[1910]]ean ''[[Los Angeles Times]]'' egunkariaren eraikinaren aurka egindako baino hilgarriago izan zen. |
'''Wall Streeteko atentatua''' ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]] '''Wall Street bombing''' bezala ezagutzen dena) [[1920]]ko [[Irailaren 16|irailaren 16an]], eguerdian, [[Manhattan]] finantza auzoan, [[New York]] hirian, burutu zen. Erasoaren ondorioz 38 lagun hil ziren eta 400 pertsona zauritu ziren. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Bailey, Thomas Andrew, 1902-1983.|izenburua=The American pageant : a history of the republic|argitaletxea=D.C. Heath|data=1994|url=https://www.worldcat.org/oclc/29687463|edizioa=10th ed|isbn=0669338923|pmc=29687463|sartze-data=2019-04-06}}</ref><ref> Baily, Thomas A.; & Kennedy, David M. (1994). ''American Pageant'' (10.arg.). DC Heath and Company. ISBN 0-669-33892-3.</ref> Atentatu hau [[XX. mende]]ko Estatu Batuetako historian gogorrenetariko bat izan zen, McNamara anaiek [[1910]]ean ''[[Los Angeles Times]]'' egunkariaren eraikinaren aurka egindako baino hilgarriago izan zen. |
||
== Erasoa == |
== Erasoa == |
||
01:32, 7 apirila 2019ko berrikusketa
Wall Streeteko atentatua (AEBetan Wall Street bombing bezala ezagutzen dena) 1920ko irailaren 16an, eguerdian, Manhattan finantza auzoan, New York hirian, burutu zen. Erasoaren ondorioz 38 lagun hil ziren eta 400 pertsona zauritu ziren. [1][2] Atentatu hau XX. mendeko Estatu Batuetako historian gogorrenetariko bat izan zen, McNamara anaiek 1910ean Los Angeles Times egunkariaren eraikinaren aurka egindako baino hilgarriago izan zen.
Erasoa
Eguerdian, zaldiz eramandako gurdia jendetza artean J.P. Morgan Bankeko bulegoaren aurrean gelditu zen, Wall Streeteko 23. zenbakian, finantza-barrutian zegoen toki jendetsuenean. Zalgurdi barruan 45 kg dinamita zegoen [3]. Lehergailua erloju mekanismo batekin lehertu zen. [4] Zaldia eta gurdia airetik atera ziren eta 30 lagun baino gehiago hil zituzten ia-ia unean. [5] Biktima gehienak Burtsako langileak, mezulariak eta estenografoak izan ziren [6]. Eztandak ere Morgan banketxearen instalazioak suntsitu zituen.
Egileak
FBI hiru urte baino gehiago ibili zen kasua argitu nahian. Azkenean, egileak ezin izan ziren identifikatu. Hala ere, ikerketa guztien arabera, italiar anarkista talde txiki izan zitekeen erasoaren arduraduna. Izan ere, azkenean ezin izan zen ezer frogatu.
Anarkistak susmagarriak ziren, batez ere "galleanistak" edo Luigi Galleani jarraitzaileak. Erasoa zuritzeko, AEBetako justiziak Sacco eta Vanzetti anarkistei ezarritako heriotz zigorrak zuten. Erasoaren ostean, atzerriko migratzaileen aurkako diskriminazioa nabarmen handitu zen, batez ere italiarren aurkako. Atentatuak ere Palmerren epailearen sarekadak justifikatu zituen. Ofizialki kasu argitu gabe dago.[7]
Susmagarrien artean, galleanista zehatz bat zegoen, Mario Buda (1884 - 1963), Sacco eta Vanzetti-en gertua. Atentatua bi anarkista horien heriotzaren mendekua izango zen.[8] Budaren partaidetza bere iloba Frank Maffi-k eta Charles Poggi-k berretsi zuten. Biak Savignano-n (Italia) elkarrizketatuak izan ziren, 1955ean.[9] Buda (Mike Boda izengoitiaz) lehergailuen erabileraz aditua zen eta galleanistek erabilitako asko berak egindakoak omen ziren. Gainera, Buda New Yorken zen erasoaren unean. Edonola ere, poliziak ez zuen inoiz atxilotu.
New Yorketik alde egin ondoren, Mario Buda Napolira joan zen eta Estatu Batuetara inoiz ez zen itzuli. Hala ere, gutxieneaz beste hamabi urtez galleanisten erasoak jarraitu ziren.. [10]
- ↑ Bailey, Thomas Andrew, 1902-1983.. (1994). The American pageant : a history of the republic. (10th ed. argitaraldia) D.C. Heath ISBN 0669338923. PMC 29687463. (Noiz kontsultatua: 2019-04-06).
- ↑ Baily, Thomas A.; & Kennedy, David M. (1994). American Pageant (10.arg.). DC Heath and Company. ISBN 0-669-33892-3.
- ↑ Watson, Bruce, Sacco eta Vanzetti: Gizonak, hilketak eta gizakiaren epaiketa, Viking Press (2007), ISBN 0-670-06353-3 , 9780670063536, 77 or.
- ↑ Watson, Bruce, Sacco eta Vanzetti: Gizonak, hilketak eta gizakiaren epaiketa , Viking Press (2007), ISBN 0-670-06353-3 , 9780670063536, 77 or.: Erloju bat erabili zen; galleanistek erabiltzen zituzten ponpa azidunak, normalean ezegonkorrak ziren.
- ↑ [1] FBIren webgunean
- ↑ https://web.archive.org/web/20071010021742/http://www.fbi.gov/page2/sept07/wallstreet091307.htm
- ↑ Avrich, Paul, Sacco eta Vanzetti: The Anarchist Background, Princeton University Press, 1991
- ↑ Avrich, Paul, Anarchist Voices, Amerikako anarkismoaren ahozko historia. Princeton: Princeton University Press (1996), Charles Poggi-ren elkarrizketa . 132-133.
- ↑ Avrich, Paul, Anarchist Voices, Amerikako anarkismoaren ahozko historia. Princeton: Princeton University Press (1996), Charles Poggi-ren elkarrizketa. 132-133
- ↑ Avrich, Paul, Sacco eta Vanzetti: The Anarchist Background , Princeton University Press (1991), ISBN 0-691-02604-1 , 9780691026046, p. 213
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo loturak
- (Gaztelaniaz):Atentaturaren gaineko informazioa Gizmodo webgunean.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Wall Streeteko atentatua  |