Foliazio (geologia)

Filita arroka metamorfikoak foliazio estua du

Foliazioa arroka metamorfikoen barnean dauden geruzapenak dira, latinezko folia, hostoa hitzatik datorrena. Indar konpresibo handiak daudenean norabide horrekiko elkartzut berkristalizazioa gertatzen da. Honek kristal luzeak sortzen ditu, mika eta klorita kasu. Honen emaitza arroka bandeatu edo foliatuak sortzea da, kolore ezberdinetako bandak sortuz.

Testurak foliatu edo ez-foliatu kategoriatan banatzen dira. Arroka foliatua izango da jasandako estresaren arabera, batzuetan cleavage bat sortu. Arroka ez-foliatuek ez dute planurik.

Arrokek presioa leku guztietatik jaso badute edo mineralek ez badute hazkuntza berezirik berez, ez dira foliatuak izango. Arbelak oso kristal txikiak ditu, Filitak handiagoak, eskistoek handiagoak eta gneissak oso handiak. Marmolak, adibidez, ez du foliaziorik eta horregatik oso erabilia da eskulturan eta arkitekturan.

Beste metamorfismo mota bat kimikoa da, mineralen artean gertatzen dena urtze-partzialik gabe. Prozesu honetan atomoen elkartrukea dago eta mineral berriak sortzen dira. Tenperatura altuko hainbat erreakzio gertatzen dira eta bakoitza tenperatura konkretu batean gertatzen denez oso erraza da jakitea zein tenperatura egon den emaitzak ikusita.

Metasomatismoa metamorfismoan gertatzen diren aldaketa kimiko handien izena da inguruan dauden beste arroka batzuen elementu kimikoen sarrera dela eta. Urak elementu horiek distantzia handietara eraman ahal ditu. Hau dela eta arroka batek metamorfismoa izan ostean euren elementuak hasieratik zegoenatik aldatzen dira.

DEFINIZIOA

Arroka batean agertzen diren gainazal planarren multzoa, euren artean paraleloak direnak, deformazio prozesu baten ondorioz sortutakoak.

Hauek bereiz daitezke:

• Foliazio primarioa: prozesu sedimentario eta igneoetan sortutakoa (estratifikazioa, adibidez).
• Foliazio sekundarioa: deformazio-prozesu batek eratutakoa.

Deformazioak aldaketak sor ditzake arroka baten egituran, tamainan eta konposizioan, anisotropia planarra eratuz; foliazioa.

Foliazioa izan daiteke:

• Sarkorra: foliazioak arroka osoan zehar eragina duenean.
• Ez-sarkorra: foliazioak ez duenean eragina arroka osoan zehar.

Sarkortasuna ikuspuntuaren araberakoa da.

FOLIAZIOAREN GARRANTZIA

Deformazio- eta metamorfismo-gradu zehatz batetik aurrera egitura arrunta da. Gainera deformazio-prozesu bakoitzarekin foliazio-mota bat garatzen da, historia geologikoa berreraikitzeko. Foliazioak tolesekin erlazio genetiko eta geometriko zehatza du, egitura nagusiak berreraikitzeko baliagarriena dena. Definitzen duen anisotropiak arrokaren jokaera mekanikoa aldarazten du; foliazioa agertzean arrokaren jokaera aldatzen baita.

• Gradu metamorfiko eta deformazio batetik aurrera arroketan ager daitekeen egitura nonahikoa da.
• Foliazio hitzak edozein egitura planar, baldintza ezberdinetan eratutakoak (presio, tenperatura, elementu hegazkorren agerpena, etab.) definitzen du. Baita litologiaren araberakoa da.
• Sarritan arroka batek jasaten duen deformazio-prozesu bakoitzeko, foliazio bat eratzen da. S₁, S₂, S₃… (S₀ estratifikazioari dagokio) terminoak erabiltzen dira arroka batek dituen foliazioak adierazteko, deformazio-prozesu ezberdinetan eratutakoak. Honek arroka batek izan duen eboluzioa ikertzea ahalbidetzen du (P-T baldintzak...).

• Foliazioak aurkezten du:
  • Erlazioa genetiko eta geometrikoa tolesekin.

FOLIAZIO MOTAK

Deformazioaren presio eta tenperatura baldintzen arabera, hiru foliazio mota bereizten dira: cleavagea, eskistositatea eta gneis banda-egitura. Baita faktore batzuk ere baldintzatu dezakete foliazio mota bat edo bestea garatzeko orduan: litologia, mineralogia,etab.

CLEAVAGEA

Gradu metamorfiko baxua (<350ºC). Garatutako planoen bidez apurtzeko erraztasuna.

Motak:

• Arbel-cleavagea
  • Pikor fineko arroketan garatutako foliazioa sarkorra da.
  • Tamaina txikiko mineralak, agregatuak eta objetu deformatuak agertzen dira.
  • Cleavage planoa zapaltze-planoa da.
  • Cleavage-planoa eta konpresio maximoko norabidea elkarrekiko perpendikularrak dira.
  • Laburtzea %30-koa da.
• Haustura-cleavagea
  • Tenperatura baxua denean, deformazio hauskorra da.
  • Planoarte txikiko hausturak agertzen dira: mikrofailak, mikrolitoak.
  • Tentsio- edo konpresio-hausturak agertzen dira.
  • Arroka konpetenteetan ematen da (hareharriak, kareharriak...).
  • Foliazio ez-sarkorra da.
• Krenulazio-cleavagea
  • Deformazio-moldakorra ematen da.
  • Xaflak dituen hasierako egitura bat tolesten denean.
  • Deformazioa altua bada konponenteen migrazioa ematen da:
  • Mikak  alpe luzeetan agertzen dira toles asimetrikoetan  eta simetrikoetan, bi alpeetan ikusiko dira.
  • Kuartzo eta kaltzita alpe motzean agertzen dira asimetrikoetan eta gontz-zonan simetrikoetan.
  • Foliazio ez sarkorra da.
• Disoluzio-clevagea
  • Gradu baxuko arroketan ematen da.
  • Presio-disoluzio prozesua gertatzen da; elementuak migratzen dira.
  • Egitura banda konposizional berria.
  • Konpresio-zonetan disoluzioa gertatzen da.
  • Tentsio-zonetan metaketa gertatzen da.
  • Foliazio es-sarkorra da.

ESKISTOSITATEA

• Gradu metamorfiko altuagoa da (goi edo ertaina: eskistoak...).
• Metamorfismoak mineral berrien hazkundea eragiten du; mineral hauek begi bistaz ikusi daitezke.
• Foliazio sarkorra da.

GNEIS BANDA-EGITURA

• Hiru motetatik gradu metamorfikorik altuena da.
• Konposizio ezberdinetako geruzak txandakatzen dira:
  • Geruza leukokratikoa, geruza argiak (kuartzo, feldespato eta moskovita).
  • Geruza melanokratikoa, geruza ilunak (biotita eta anfibola).

TOLESEN ETA FOLIAZIOAREN ARTEKO ERLAZIOA

Foliazioa tolestura ondoren garatzen bada:

• Tolesak deformatuak egongo dira.
• Deformazioa oso altua bada, tolesak isolatuak gera daitezke (sustrai gabeko edo toles intrafoliarrak).

Tolestura foliazioaren ondoren garatzen bada:

• Foliazioa tolestuta egongo da.

Ohiko kasuan, tolestura eta foliazioa aldi berean ematen dira. Honela:

• Teorikoki tolesaren plano-axialarekiko paraleloa izango da foliazioa. Egiatan, litologia txandaketengaitik, foliazioaren errefrakzioa gertatzen da.
  • Kono konbergentea: material konpetentea, foliazioa gunerantz.
  • Kono dibergentea: material inkonpentea eta foliazioa gunetik dibergentea.
• Tolesen berreraikitzea: geruzapenaren eta foliazioaren arteko erlazio geometrikoak, tolesen geometria berreraikitzen laguntzen digu.
  • Alpe normalan foliazioaren okerdura geruzapenaren okerdura baino handiagoa da.
  • Alpe alderanztuan foliazioaren okerdura geruzpenanaren okerdura baino txikiagoa da.

Ikus, gainera

• Arroka metamorfiko
• Lineazioa
• Tolesa