Antzinako greziera: berrikuspenen arteko aldeak

Antzinako greziera
	Ἀρχαία Ἑλληνική
Datu orokorrak
Eskualdea	Ekialdeko Mediterraneoa
Araugilea	arautu gabea
Hizkuntza sailkapena
	giza hizkuntza; indoeuropar hizkuntzak; Hellenic (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, nominatibo-akusatibo hizkuntza eta hizkuntza fusionatzailea
Denbora gramatikalak	pluperfect (en) , aorist (en) eta orainaldia
Modu gramatikalak	indikatiboa, subjuntiboa, agintera eta optative (en)
Genero gramatikalak	genero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa
Kasu gramatikalak	nominatiboa, genitiboa, akusatiboa, datiboa eta bokatiboa
Alfabetoa	alfabeto grekoa eta Linear B (en)
Aurrekaria	Mizenastar greziera
Hizkuntza kodeak
ISO 639-2	grc
ISO 639-3	grc
Ethnologue	grc
Glottolog	anci1242
Wikipedia	grc
IETF	grc

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

23:04, 9 uztaila 2019ko berrikusketa

Antzinako greziera edo greziera klasikoa (Ἀρχαία Ἑλληνική Arkhaía Hellēnikḗ) aro arkaikoan (K.a. IX. mendetik VI.era bitartean), aro klasikoan (K.a. V. mendetik IV.era bitartean) eta garai helenistikoan (K.a. III. mendetik K. o. VI. mendera bitartean) Antzinako Grezian hitz egiten zen hizkuntza da.

K.a. bigarren milurtekoan Balkanetatik joandako aitzinindoeuroparrek sorturiko greziera mizenikoan du iturria. Aro helenistikoan greziera helenista edo koinē bilakatu zen, nahiz eta oso hurbila izan hizkuntza ezberdintzat jo zutena. Greziera klasikoa ez zen hizkuntza batua, aldiz, dialekto asko zituen.

Gizakien historia kulturalean oso hizkuntza garrantzitsua da, Homero eta beste hainbat idazle nabarmenek ez ezik, Periklesen Aroko historialari eta filosofoek eta Itun Berriaren sortzaileek erabili zutelako. Mendebaldeko hizkuntza guztietan, tartean euskaran, eragina handia izan du Pizkundeaz geroztik.

Dialektoak

Hona hemen dialektoen zerrenda estandarra:

Mendebaldeko taldea
- Ipar-mendebaldeko greziera
- Doriarra
Eoliar taldea
- Egeo-asair eoliarra
- Tesaliarra
- Beoziarra
Joniar-atikar taldea
- Atiarra
- Eubearra eta Italiako koloniena
- Zikladeetakoa
- Asiar Ioniarra
Aurrezipretar greziera
- Arkadiarra
- Zipretarra
- Panfilarra

Fonologia

Hona hemen greziera klasikoaren kontsonanteen soinu eta grafoak:

	ezpainkaria	hobikaria	belarra	glotala
herskari haspereduna	pʰ < φ >	tʰ < θ >	kʰ < χ >
herskari ahoskabea	p < π >	t < τ >	k < κ >	ʔ(?) <᾽>
herskari ahostuna	b < β >	d < δ >	g < γ >
afrikaria	b͡z, p͡s < ψ >	d͡z < ζ >	g͡z, k͡s < ξ >
frikaria		s < σ, ς >		h < ῾ >
urkaria		l, ɾ < λ, ρ >
sudurkari planoa	m < μ >	n < ν >

Idazkera

Antzinako greziera idazteko alfabeto grekoa erabiltzen zuten, dialektoen arabera aldaerak zituena. Hasieran horrelakorik egin ez bazen, aro klasikoan ezkerraldetik eskuinaldera idaztea estandar bilakatu zen.

Hona hemen adibide batzuk:

Platonek "Apologia" bere liburuan honela idatzi zuen:

«

Ὅτι μὲν ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Άθηναῖοι, πεπόνθατε ὑπὸ τῶν ἐμῶν κατηγόρων, οὐκ οἶδα: ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτὸς ὑπ' αὐτῶν ὀλίγου ἐμαυτοῦ ἐπελαθόμην, οὕτω πιθανῶς ἔλεγον. Καίτοι ἀληθές γε ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν εἰρήκασιν.

»

Latindar alfabetoaren transliterazioa hau da:

«

Hóti mèn humeîs, ô ándres Athēnaîoi, pepónthate hupò tôn emôn katēgórōn, ouk oîda: egṑ d' oûn kaì autòs hup' autōn olígou emautoû epelathómēn, hoútō pithanôs élegon. Kaítoi alēthés ge hōs épos eipeîn oudèn eirḗkasin.

»

Testua euskaratua:

«

Zuok, Atenastarrok, nire salatzaileek esandakoaz zer ikasi duzue, ez dakit: baina nik, nire aldetik, nor nintzen ia ahazturik daukat hain zen limurtzailea esandakoa. Hala ere esandakoen artean, egiazkoa, esango nuke ezer ez dena.

»

Homerok Iliadan horrela idatzi zuen:

Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή·
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.

Ikus, gainera

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Antzinako greziera

@@ 12. lerroa: / 12. lerroa: @@
 |iso3=grc
 }}
-'''Antzinako greziera''' edo '''greziera klasikoa''' (Ἀρχαία Ἑλληνική ''Arkhaía Hellēnikḗ'') aro arkaikoan ([[K. a. IX. mendea|K. a. IX. mendetik]] [[K. a. VI. mendea|VI.era]] bitartean), [[Grezia klasikoa|aro klasikoan]] ([[K. a. V. mendea|K. a. V. mendetik]] [[K. a. IV. mendea|IV.era]] bitartean) eta [[garai helenistikoa]]n ([[K. a. III. mendea|K. a. III. mendetik]] K. o. [[VI. mendea|VI. mendera]] bitartean) [[Antzinako Grezia]]n hitz egiten zen hizkuntza da.
+'''Antzinako greziera''' edo '''greziera klasikoa''' (Ἀρχαία Ἑλληνική ''Arkhaía Hellēnikḗ'') aro arkaikoan ([[K.a. IX. mendea|K.a. IX. mendetik]] [[K.a. VI. mendea|VI.era]] bitartean), [[Grezia klasikoa|aro klasikoan]] ([[K.a. V. mendea|K.a. V. mendetik]] [[K.a. IV. mendea|IV.era]] bitartean) eta [[garai helenistikoa]]n ([[K.a. III. mendea|K.a. III. mendetik]] K. o. [[VI. mendea|VI. mendera]] bitartean) [[Antzinako Grezia]]n hitz egiten zen hizkuntza da.
-K. a. bigarren milurtekoan [[Balkanak|Balkanetatik]] joandako [[aitzinindoeuropar]]rek sorturiko [[greziera mizenikoa]]n du iturria. Aro helenistikoan [[greziera helenista]] edo ''koinē'' bilakatu zen, nahiz eta oso hurbila izan hizkuntza ezberdintzat jo zutena. Greziera klasikoa ez zen hizkuntza batua, aldiz, dialekto asko zituen.
+K.a. bigarren milurtekoan [[Balkanak|Balkanetatik]] joandako [[aitzinindoeuropar]]rek sorturiko [[greziera mizenikoa]]n du iturria. Aro helenistikoan [[greziera helenista]] edo ''koinē'' bilakatu zen, nahiz eta oso hurbila izan hizkuntza ezberdintzat jo zutena. Greziera klasikoa ez zen hizkuntza batua, aldiz, dialekto asko zituen.
 Gizakien historia kulturalean oso hizkuntza garrantzitsua da, [[Homero]] eta beste hainbat idazle nabarmenek ez ezik, [[Perikles]]en Aroko historialari eta filosofoek eta [[Itun Berria]]ren sortzaileek erabili zutelako. Mendebaldeko hizkuntza guztietan, tartean [[euskara]]n, eragina handia izan du [[Pizkundea]]z geroztik.