Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Verdungo Gudua amaituta
tNo edit summary
90. lerroa: 90. lerroa:
[[Kategoria:Lehen Mundu Gerra]]
[[Kategoria:Lehen Mundu Gerra]]
[[Kategoria:Lehen Mundu Gerrako fronteak]]
[[Kategoria:Lehen Mundu Gerrako fronteak]]
[[Kategoria:Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran]]

15:01, 22 abuztua 2019ko berrikusketa

Mendebaldeko Frontea Lehen Mundua
Lehen Mundu Gerra
Kanadako soldaduak eta tanke bat Vimyko gailurrean
Data1914ko abuztuaren 4a- 1918ko azaroaren 11a
LekuaFrantzia, Belgika
EmaitzaEntentearen garaipena
Gerraren amaiera
Gudulariak
Alemaniar Inperioa
Austria-Hungariako Inperioa		 Frantzia
Belgika
Erresuma Batua
Estatu Batuak (1917tik aurrera)
Portugal (1916tik aurrera)
Errusiar Inperioa (1916tik aurrera)
Italiako Erresuma (1918tik aurrera)
Siam (1918tik aurrera)
Buruzagiak
Helmuth von Moltke
Erich von Falkenhayn
Paul von Hindenburg
Erich Ludendorff		 Joseph Joffre
Robert Nivelle
Philippe Petain
Ferdinand Foch
John French
Douglas Haig
John Pershing
Alberto I.a Belgikakoa
Indarra
13.250.000 15.900.000
Galerak
5.500.000 soldadu eta 424,000 zibil 7.500.000 soldadu eta 534.500 zibil

Mendebaldeko frontea Lehen Mundu Gerrako fronte garrantzitsuena izan zen. 1914ko abuztuan, gerra hastean, alemaniarrek hasiera eman zioten mendebaldeko fronteari Luxenburgo eta Belgika inbadituz eta aurrerago erasoan Frantziaren iparraldearen punturik nagusienak hartuz. Schlieffen plana, eraso honen izena, gelditu zen Marneko gudua eta gero. Bi aldeek lubakiak eraiki zituzten Itsasorako Lasterketan, eta lubaki hauek Britaniar kanalatik Suitzako mugara arte luzatzen ziren. Lubaki hauen posizioak oso gutxi aldatu ziren 1917 eta 1918ra arte.

1915 eta 1917 artean hainbat ofentsiba egon ziren fronte honetan. Erasoek artilleria bonbardaketa masiboa erabiltzen zuten, gero infanteria aurrera joateko blokean. Etsaiek lubakituta egotea, metrailadoreak, txarrantxa eta kontraartilleria hildako eta zauritu asko eragiten zuten aurrerapen oso gutxi izateko. Ofentsiba hauen artean, hauek hiru izan ziren galera handienak jaso zituztenak: Verdungo gudua, 1916an, 700.000 zauritu eta hil bi aldeen artean. Sommeko gudua, 1916an, milioi bat zauritu eta hil bi aldeen artean eta Passchendaeleko gudua (Ypresko Hirugarren gudua), 1917an, 487.000 zauritu eta hil bi aldeen artean.

Mendebaldeko Frontearen lubaki-gerra amaitzeko hainbat teknologia berri erabili ziren; gas-pozoitsua, hegazkinak eta tankeak. Bi aldeek teknologia berri hauek erabili zituzten, gas-pozoitsua adibidez, debekatuta egonda ere. Taktika berrien erabilera eta armaden ahulera berrekarri zuen mobilitatea 1918an. Alemaniarren Udaberriko Ofentsibaren osaketa (Alemaniarrek Kaiserschlacht deitu zioten "Kaiserraren gudua") erraztu zen Brest-Litovskeko ituna eta gero, non Errusiar Inperioa eta Errumania gerratik kanpo geratzen ziren, Ekialdeko Fronteari amaiera emanez. "Urakan" moduko bonbardaketak eta infiltrazio taktikak erabiliz alemaniar armadek 100 kilometro aurreratzea lortu zuten; 1914tik lortutako aurrerapenik handiena, baina hala ere, emaitza ez zen izan espero zutena.

Ofentsiba honen ondorioz Alemaniar Inperioaren tropak ahituta eta moral gutxirekin zeuden eta Aliatuen Ehun Egunen Ofentsiba hasi zenean bere defensak kolapsatu zuten. 1918ko azaroaren 11an armistizioa sinatu zen eta 1919an Versaillesko itunean bakea ofizialtu zen. [1]

1914

Gerra planak - Mugen gudua

Mendebaldeko frontea 1914an
Frantziar baioneta karga bat, 1914

Lehen Mundu Gerraren hasieran alemaniar armadak, zazpi armada-talde izanda mendebaldean eta bat ekialdean, Schlieffen planari hasiera eman zion. Planaren helburu nagusia Frantziako defentsak hegaletik erasotzea zen, horregatik Belgika gurutzatu zuten, neutrala izan arren.[2] Mendebaldeko frontea, Europako armada nagusienak elkarren aurka borrokatu ziren lekua; armada hauek frantziarra eta alemaniarra izanda, eta baita ere, gerra erabakiko zen lekua izan zen.[3] Belgikaren neutraltasuna 1839ko Londresko itunean adostu zen, eta itun honengatik, Alemaniak errespetatu ez zuelako, Britainia Handiak gerran sartu zen haien kontra 1914ko abuztuaren 4ko ultimatuma eta gero. Egun berean Alexander von Klucken eta Karl von Bülowen armadak Belgika erasotu zuten. Luxenburgo jada okupatua zegoen abuztuaren 2tik. Belgikan gertatutako lehen gudua Liejako setioa izan zen, abuztuaren 5etik 16ra. Lieja posizio oso gotortu bat zen, eta Belgikako armada adorez defendatu zuen. Hala ere, alemaniar artilleria, garai hartan mundu osoko boteretsuena, hiriaren harresi eta gotorleku nagusienak ahustu zituen eta Lieja errenditu zen.[4] Liejako gotorlekua erori eta gero Belgikaren armada gehiena Anberesera atzeratu zen, Namurreko garnizioa isolatuta utziz. Belgikako hiriburua, Brusela, abuztuaren 20an errenditu zen. Namurreko setioa abuztuaren 20tik 23ra iraun zuen. [3]

Alemaniar infanteria 1914an

Frantziako armadak bost armada-talde zituen mugan kokatuta. Frantziarren XVII Plana Alsazia-Lorrena, 1871an galdutako probintziak, errekuperatzeko plana zen.[2] Abuztuaren 7an 7.armada-gorputza Mulhouse eta Colmar erasotu zituen. Hala ere, abuztuaren 14an hasi zen frantziar ofentsiba nagusia, 1. eta 2. armada-taldeak Sarrebourg-Morhange lerroa erasotzean.[2] Alemaniarrek Schlieffen plana aurrera eramateko Alsazia-Lorrenatik motelki erretiratu ziren frantziarrei galera erraldoiak eragin bitartean. Frantziar 3. eta. 4. armada taldeek Sarre ibairantz aurreratu ziren eta Sarreburg hartzen saiatu ziren, Briey eta Neufchateauko inguruko hiriak erasotuz baina aldaratuak izan ziren.[2] Frantziar 7. armada-gorputzak Mulhouse hartu zuen abuztuaren 7an baina Mulhouseko gudua eta gero alemaniar erreserbek frantziar armadak erretiratzera behartu zituzten.[2]

Alemaniar armada erraz mugitu zen Belgikan zehar, zibilak exekutatuz eta herrixkak errez. Akzio hauek Aliatuak haserretu zituen; Aliatuen egunkariek sarraski hauen berria ematen zuen, askotan informazio faltsu asko gehituta hiritarren opinioa Alemaniaren kontra jartzeko. Alemaniarren akzio hauei "Belgikako Bortxaketa" izenarekin ezaguna egin da.[5] Belgika, Luxenburgo eta Ardenetatik igaro eta gero, alemaniar armadak Frantziako iparra gurutzatu zuten abuztuaren amaieran, non Joseph Joffreren frantziar armadekin topo egin zuen; baita Sir John French-en Britaniar Armada Espedizionarioarekin ere. Elkarren arteko guduei "Mugen gudua" deritzo, haien artean garrantzitsuenetakoak Charleroiko gudua eta Monseko gudua izan ziren. Lehenengoan frantziar 5. armada-gorputza ia desegin zen eta azkenengoan alemaniarren aurrerapena egun bat gutxi gora behera atzeratu zuen. Porrot hauen ondorioz aliatu guztien atzerapena agindu zen, eta honek Le Cateauko gudua, Maubeugeko setioa eta Saint Quentineko gudua eragin zituen.[6]

Marneko Lehen Gudua

Belgiar armada 1914an

Alemaniar armada Parisetik 70 kilometrora egotea lortu zuen baina Marneko Lehen Guduan (irailaren 6-12) frantziar eta britaniar armadek alemaniar armaden artean sortutako zulo bat aprobetxatu zuten, hegaletik erasotzeko; horregatik von Klucken (1. armada) eta von Bülowen (2. armada) unitateak, aurreratuenak zeudenak eta zuloaren sorreraren eragileak, atzeratu behar izan ziren. [7] Alemaniarrek erretiratzea gelditu zuten Aisne ibaian, eta hantxe bertan lurra hondeatu zuten, lubaki-gerrari hasiera eman zion. Alemaniarren atzeratzearen ondorioz, bi aurkako armadek bestea hegaletik erasotu saiatu zuten; mugimendu honi "Itsasorako Lasterketa" eman zitzaion. Lasterketa hau gertatzen ari zen bitartean lubaki sistemak Mantxako kanalatik Suitzako mugara arte luzatu zituzten. Alemaniarrek okupatutako lurrak Frantziaren burdinaren %64a zeukan, baita ikatzaren %40a, frantziar industriari arazo asko sortuz.[8]

Ententearen aldean bere lubakiak herrialdeen artean banatuta zeuden, sektoreetan ordenatuta. Mantxako kanalatik hurbil Belgikaren azken unitateek lehen sektorea mantentzen zuten, geroago Britaniar Armada Espedizionarioa eta azkenik frantziar armadak. Urrian gertatutako Yserreko guduaren ondorioz Belgika Flandriako 35km gutxi gora behera kontrolatzen zuen, Yserreko Frontea izena jaso zuena. Fronte honek Nieuwpoort-tik Boesinghera zihoan. Bitartean Britaniar Armada Espedizionarioa (BEA) ekialdean posizio hobeagoak lortu zituen, belgikarren hegala defendatzeko.[8]

Ypresko Lehen Gudua

Urriaren 12tik azaroaren 22ra arte alemaniar armadek azken saiekara bat egin zuten lubaki-gerra gerta ez zedin, baita 1914an Frantzia eror zezan ere. Saiakera honi "Ypresko Lehen Gudua" izena jaso zuen. Gudu hau impassean amaitu zuen, bi aldeek galera larriak izanda. Gudua eta gero Erich von Falkenhayn jeneralak hala esan zuen: "Hemendik aurrera Alemaniak gerra ezingo du irabazi modu militarrean, diplomazia erabiltzen hasi behar da". Hala ere, Theobald von Bethmann-Hollwegek, alemaniako kantzilerra momentu hartan, Paul von Hindenburg Generalfeldmarschall-ak Ober Ostean eta Erich Ludendorff bere azpikomandanteak gerra garaipen militarren bidez oraindi irabazi zitekeela esaten zuten. Polonian gertatutako Lodz ofentsiban (azaroaren 11-25) Falkenhaynek Errusiarekin bakea lortu ahalko zuela espero zuen. Von Bethmann-Hollwegekin izandako elkarrizketetan Errusia Alemaniaren etsai nagusia ez zela zioen, nahiz Frantzia eta Britainia Handia. Frantziarekin ere esperantza handia zeukan, anexio batzuekin soilik bakea lortu zitekeen eta Britania Handiaren kontra guztiok borrokatu.[9]

1915

Frontea 1915-1916an

Kostaldeatik Vosgetara mendebalderantz begiratzen zuen irtenune bat zegoen, Noyon Irtenunea deituta, Noyon alemaniar aurrerapenaren punturik aurreratuena izanda, Compiègnetik hurbil zegoen herri bat. Joseph Joffreren plana 1915ko lehen ofentsibarako irtenunea bi hegaletatik erasotzea izan zen, alemaniar armadak poltsa batean sartzeko.[10] Frantziar 4. armadak Champagnen borrokatzen egon zen 1914ko abenduaren 20tik 1915ko martxoaren 17ra arte baina beste frantziar unitateek ez zuten Artois erasotzea lortu. 10. armadak iparraldean posizioak hartu zituen eta Douairantz erasotu behar zuen, ekialderantz, Loos eta Arrasen bitarteko puntu batean.[11] Martxoaren 10ean britainiar armada Neuve Chapelleko guduan borrokatu zuen, Artoisko ofentsiba handiaren parte izan zen gudu bat. Gudu honen objektiboa Aubers gailurra hartzea izan zen. 4 dibisioek eraman zuten erasoa aurrera, 3,2 kilometroko fronte batean. 35 minutuko bonbardaketa txiki bat eta gero hasierako erasoa garaipen handia izan zen eta Aubersko herrixka hordu batzuetan erori zen. Hemendik aurrera britainiarrek komunikazio eta hornidura arazoak izaten hasi zuten, gehiegi aurreratu zirelako. Alemaniarrek erreserban zeuden dibisioak aurrealdera ekarri zituzten eta kontraeraso bat egin zuten eta Aubers berriro alemaniar eskuetan geratu zen. Jadanik britainiar armadak bere artilleriaren heren bat erabilita zeukaten eta arrazoi honengatik Sir John French jeneralak porrotaren arrazoia munizio falta izan zela esan zuen.[12][10]

Gerra kimikoa

Gerran parte hartu zuten herrialde guztiek arma kimikoen kontrako Hagako Konbentzioak sinatu zituzten; eta guztiek haien erabilera debekatuta zeukaten. 1914an hainbat saiakera egin ziren gas negar-eragilearekin, Hagako Konbentzioak debekatu ez zuena, baina Frantziak eta Alemaniak azkar konturatu ziren eraginkorrak ez zirela. Fronte honetan arma kimiko potenteagoak erabili ziren Ypresko bigarren guduan lehen aldiz, 1915ko apirilean.[13]

Britainiar infanteria Loosen gas eraso baten bitartean. 1915

Nahiz eta Alemaniak frontea impasse batean mantendu nahi izanda ere, Alberto Würtembergkoa ofentsiba bat hasi nahi zuen Ypresen, Ypresko lehen gudua gertatu zen leku berean 1914ko azaroan. Ypresko ofentsiba berria Ekialdeko fronteatik atentzioa alderatu nahi zuen; baita franco-britainiar komunikazioak gelditu ere, ofentsiba berriak ez planeatzeko. Bi egun iraun zuen bonbardaketa eta gero 171 tonako kloroz osatutako gas hodei bat askatu zuten. Kloroa irritante bat da, baina denbora luzez hodei baten barruan egonda edo kantitate handia arnastuta pertsona bat asfixiatu dezake. Airea baino pisutsuagoa zenez frantziar lubakietarantz mugitu zen motelki.[10] Hori koloredun hodeia frantziar batzuk hiltzen hasi zuen, eta honen ondorioz beste frantziarrek beldurrez alde egin zuten. Hainbeste soldadu ihes egin zuten 6 kilometroko zulo bat sortu zen aliatuen lerroetan. Hala ere, alemaniarrek garaipen hain handia espero ez zutenez ez zeukaten nahiko soldadu zuloak sortutako abantailaz aprobetxatzeko. Kanadako armada batzuk bere hegalak atzeratu zituzten eta alemaniarren aurrerapen osoa gelditu zuten.[14] Bi egun geroago alemaniarrek beste gas eraso bat egin zuten eta britainiarrek 5 kilometro atzeratu behar izan ziren.[14]

Eraso honen arrakasta maila ez zen inoiz gehiago lortuko, Aliatuen armadak anti-gas maskarak banatzen hasi zirelako. Aliatuen babes sistema berri honen arrakastaren adibide bat urte bat geroago etorriko zen, 1916ko apirilean, Hulluchen, non britainiar Irlandako 16. dibisioak hainbat alemaniar gas eraso biziraun zituen.[15] Britainiar armadak gasa erabiltzen hasi zuen ere; lehen aldia Loosko guduan izanda, 1915eko irailean. Frantziar, britainiar eta alemaniar armadek gasekin aurrerapen zientifikoak lortzen jarraitu zuten; 1916an Fosgeno gasa erabiliz zuten, kloroa baino hilgarriagoa, eta azkenik 1917an Ziape-gasa asmatu zuten; hilgarriena, hainbat egunez lubakien gainean egon zezakeena eta oso motel hiltzen zuena.[16]

Gerra airean

Max Immermann bere Fokker E.Irekin

1915ean elkarren artean borrokan zeuden herrialde gehienek eraso-hegazkinak sortu zituzten; momentu horretara arte hegazkinak etsaien posizioak behatzeko soilik erabiltzen ziren. Apirilaren 1ean Roland Garros frantziar pilotua tiro egin zuen bere hegazkinarekin lehen aldiz. Hau lortzeko Metrailadore bat ezarri zuen bere aurrealdean eta hegazkinaren helizeak babestu zituen, bestela balak apurtuko zituzten, honela helizeak apurtu gabe tiro egin zezakeen baina bala asko sakabanatzen ziren helizeak jotzean.[17] Hainbat aste geroago Garrosen hegazkina arazo bat izan zuen eta alemaniar lubakien atzean erori zen. Bere hegazkina harrapatua izan zen eta Anthony Fokker herbeheretar ingeniariari bidali zioten. Honek Garrosek baino hegazkin hobeago bat sortu zuen abantaila nagusi batekin: Mekanismo Sinkronizatzailea. Honek metrailadorea eta helizeak sinkronizatzen ditu bata bestea es jotzeko, eta honela %100 balak pilotua nahi zuen lekura joaten ziren eta ez alde guztietara sakabanatu. Abantaila hau oso azkar masan produzitu zen Fokker E.I (Eindecker edo planobakarra) izenarekin. Abuztuaren 1ean Max Immelmannek lehen aldiz hil zuen norbait bere hegazkinaren Metrailadorearekin.[18] Gerraren amaierara arte bi aldeek hegazkin hobeago eta hobeagoak sortzen jarraitu zuten eta honek Aparteko Hegazkinlarien kultoari hasiera eman zion; Manfred von Richtofen (Baroi Gorria) ezagunena izanda. Sinesmenen kontra Hegazkinen kontrako defentsek hegazkinak baino hil gehiago lortu zituzten.[19]

Udaberriko ofentsiba

Carencyko herrixkaren errekuperaketa 1915ean

Ententeak udaberrian egindako azken ofentsiba Artoisko bigarren gudua izan zen. Eraso honen intentzioa Vimyko gailurra konkistatzea eta Douaiko lautada inbaditzea zen. Maiatzaren 9an frantziar 10. armada aurrera egin zuen, sei eguneko bonbardaketa eta gero, eta bost kilometro hartzea lortu zuten. Alemaniar errefortzuak kontraeraso bat egin zuten eta 10. armada bere hasierako posizioetara erretiratu behar izan ziren. Maiatzaren 15ean mugimendu guztia jada geldituta zegoen baina borroka ez zen 18ra arte amaitu.[20] Maiatzean alemaniarrek La Ville-aux-Boisen frantziar dokumentu bat aurkitu zuten defentsa sistema berri bat deskribatzen zuena. Dokumentua hala zioenː Fronte oso gotortu bat leku guztietan izan beharrean, defentsa mailatan banatuko zen. Frontearen aurrealdea soldadu gutxi batzuekin defendatuko zen, lubakien postu aurreratuenetan banatuta eta atzerago hainbat bunker sistematan eta erresistentzia puntuetan ezarriko ziren. Malda handi bat bazegoen soldaduak atzealdean ezartzen ziren babestuta egoteko. Alemaniar goi-agintari batzei sistema hau gustatu zitzaien eta bere defentsetan erabiltzea erabaki zuten. Sistema honek "Defentsa Sakonean" sistema izatera garatuko zen urteekin.[21]

1915ko udazkenean "Fokkerren Zigorra" aliatuen kontra efektua izaten hasi zuen, aliatuek gerra airean ia galduta izaterako puntura arte. Aliatuen errekonozimendu hegazkinek ezin zuten hegan egin eta beharrezkoak ziren artilleriari alemaniarren posizioak non zeuden kokatuta esateko, baita etsaien gotorlekuei argazkiak ateratzeko ere. [22] Hala ere, alemaniar hegazkinek ez zuten airearen kontrol osoa lortu bere defentsa taktikengatik; aliatuen posizioak ez zuten bonbardatu edo erasotu nahi, ordea, bere posizio propioak babestea nahiago zuten.[23]

Udazkenako ofentsiba

1915ko irailean Ententeak beste ofentsiba bati hasiera eman zionː Artoisko hirugarren gudua, Champagneko bigarren gudua eta britainiarrek Loos erasotu zuten. Frantziar armadak uda osoa prestatzen egon zen erasoa aurrera eramateko. Britainiar unitateei frontearen kontrol gehiago ematea erabaki zen frantziar dibisio asko erasoa hasiko zen lekura eramateko. Irailaren 22an erasoa bonbardaketa luze bat eta gero hasi zen; bonbardaketa hau hainbat aste lehenago planifikatzen hasita zegoen eta bonbardatu behar ziren posizioak kontu handiz hegazkinez behatu ziren, baita argazkiak atera zituzten ere. Frantziar eraso nagusia 25ean hasi zen eta hasieran aurreratze handia lortu zuten geratzen zen txarrantxaren eta Metrailadore-zuloen oposizioa izanda ere. Hala ere, alemaniar armadak ez ziren erretiratu eta Defentsa Sakonean sistema erabiltzen hasi ziren. Frontea 8 kilometro barrurantz mugitu zuten eta, bitartean, hainbat posizio gotortu zituzten frantziar erasoak erresistitzeko.

Irailaren 25ean britainiar erasoa Loosen hasi zen, Artoisko hirugarren guduaren parte zena. Eraso honek Champagnen egindako erasoaren laguntza moduko bat izan zen. Erasoa hasi baino lehen britainiar artilleriak 250.000 jaurtigaiekin alemaniar posizioak bonbardatu zituzten, baita 5.100 kloro gas jaurtigai bota zuten ere.[24] Erasoak bi zatitan banatuta egongo zen; nagusia eta bigarren mailakoa. Nagusiak bi armada-gorputzez osatuta egongo zen eta aurrerantz joango zen eta bigarren mailakoak beste bi armada-gorputzez osatuta egongo zen eta Ypresen erasotuko zuen, alemaniarren atentzioa hara bideratzeko. Britainiarrek galera erraldoiak jaso zituzten, gehienak metrailadore zauriengatik, eta kilometro gutxi batzuk soilik aurreratzea lortu zuten. Urriaren 13an egindako bigarren erasoa ez zuen hobeago egin.[25] Abenduan Sir John Frenchek boteretik kendu zuten eta Douglas Haigek britainiar armaden agintari nagusia bihurtu zen.

1916

Alemaniar soldadua 1916an

Erich von Falkenhaynek mendebaldeko frontean aurrerapen nagusi bat lortzea ezinezkoa zela erabaki zuen, eta sistema berri bat erabiltzea erabaki zuenː Frantzia garaituko zuen Frantziari hainbeste galera eraginduz gerrarekin jarraitzea ezinezkoa izateko puntura iritsi arte. Hura esan zuen bezala "Frantzia odolostuko dut".[26] Esandakoa aurrera eramateko bi taktika berri baimendu zituen; lehena urpekariek edozein itsasontzi erasotzea eta hondoratzea izan zen, berdin ematen zuen neutrala bazen ala ez, aliatuek jasotzen zuten materialak mozteko eta bigarrena frantziarrak erasotzea galera handiak eragiteko intentzioarekin. Falkenhaynen idea azken hau lortzeko Frantziak galdu ez zezakeen leku bat erasotzea izan zen, eta baldintza guztiak betetzen zituen lekua Verdungo hiri harresitua izan zen. Verdungo hiria hainbat gotorlekuz inguratuta zegoen, ezagunenak Douaumont eta Fort Vaux izanda; gainera Verdunetik Parisera zuzeneko bidea zegoen. [9]

Falkenhaynek 5-6 kilometroko limite bat ezarri zion fronteari artilleriaren eraginkortasuna ez galtzeko, baita kontraeraso baten eraginkortasuna txikitzeko ere. Erabili zuen beste neurri garrantzitsu bat erreserben erabilera izan zen; erreserba guztiak aldi berean borrokan sartzea ordez, gutxika-gutxika sartu zituen, soldaduei atseden hartzeko denbora emanez.[27] Erasoa prestatzen zeudenean alemaniarrek hegazkin asko kokatu zituzten fronte berri honetan frantziarren artilleriaren posizioa aurkitzeko betebeharrarekin. Maiatzean frantziarrek hainbat hegazkin ekarri zituzten eta Verdungo airea gudu-zelai berri bat bihurtu zen.[28]

Verdungo gudua

Verdungo gudua 1916ko otsailaren 16an hasi zen elurrak eta haizeteengatik sortutako bederatzi eguneko atzerapena eta gero. Laurogei ordu iraun zuen artilleria bonbardaketa eta gero alemaniar soldaduekez zuten erresistentzia handirik espero eta motel-motel Verdunerantz aurrera egin zuten. Douaumonteko gotorlekua, Verdun inguratzen zuten gotorlekuen nagusiena, 25ean erori zen. Otsailaren 28an, frantziar errefortzuak iritsi zirenean, alemaniar armadaren aurrerapena moteldu zen.[29]

Verdungo guduaren mapa

Atzerapen honen ondorioz alemaniarrek Le Mort Hommerantz abiatu ziren, Mosa ibaiaren mendebaldean kokatuta. Ibaiaren ertz honetan Frantziaren artilleria gehiena kokatuta zegoen eta posizio hartan babes tiro egin zezaketen alemaniarrei. Alemaniar armadek, gudu osoaren borrokarik latzenak jasan eta gero, mendixka hartu zuten maiatzaren amaierantz. Egun hauetan Philippe Pétain jenerala baztertu zuten, "defentsiboa" izateagatik eta Robert Nivelle ezarri zuten frantziar tropen agintari gisa, eraso gehiago egin zedin. Nivellen lehen agindua Douaumonteko Gotorlekua berreskuratzea izan zen, eta hala saiatu zuten maiatzaren 22an, baina alemaniarrek borroka latza eman zuten, gotorlekua babestea lortuz. Alemaniarrek kontraeraso bat antolatu zuten eta honen ondorioz Fort Vaux erori zen haien eskuetan ekainaren 7an, Fosgeno gasarekin lurra bonbardatu eta gero. Alemaniarrek kontraeraso honetan Verdungo hiritik kilometro 1era geratu ziren ekainaren 23an geldituak izan baino lehen. [15]

Uda aurrera zihoan bitartean frantziar armadek aurrera bultzatu zuten. Azaroan bonbardaketa erraldoi bat eta gero Fort Vaux berreskuratu zuten eta abendurantz 2,1 kilometro aurrera egin zuten, Douaumontetik hurbil geratu arte. Frantziarrek hilabete hauetan errotazio sistema bat asmatu zuten not soldaduak hiru egun ematen zuten frontearen aurrealdean, gero beste hiru bigarren mailako lubaki batean, erreserba funtzioak egiteko, eta azkenean beste hiru egun atzealdean, atseden hartzeko. Honela 42 dibisio momentu guztietan prest zituen frontea babesteko prest. Verdungo gudua, Verdungo Haragi-Pikatzaile Makina izenarekin ere ezagutua,[9] Frantziaren sakrifizioaren sinbolo nagusia bihurtu zen.[30]

Sommeko gudua

Udaberriaren hasieran Aliatuek frantziar armadak Verdungo posizioak mandenduko zituztela zalantzan zeukaten eta horregatik, presioa kentzen saiatzeko, Sommeko lurraldean eraso bat prestatzen hasi zuten. Eraso honen zama gehiena britainiar armadak jasoko zuten.

Erreferentziak

  1. ↑ Cecil, Hugh (Hugh P.), editor. Liddle, Peter, editor.. Facing Armageddon : the First World War Experienced. ISBN 9781783461691. PMC 1031915737. (Noiz kontsultatua: 2019-07-21).
  2. ↑ a b c d e Hamilton, Richard F., ed. (2003). The Origins of World War I.  doi:10.1017/cbo9780511550171. (Noiz kontsultatua: 2019-07-21).
  3. ↑ a b «32. The War Becomes History» The First World War (Böhlau Verlag) 2014-12-31 ISBN 9783205793656. (Noiz kontsultatua: 2019-07-21).
  4. ↑ Griffith, Paddy.. (2004). Fortifications of the Western Front 1914-18. Osprey ISBN 1841767603. PMC 56644885. (Noiz kontsultatua: 2019-07-21).
  5. ↑ Lipkes, Jeff. (2007-10-01). Rehearsals. Leuven University Press ISBN 9789461660398. (Noiz kontsultatua: 2019-07-21).
  6. ↑ Terraine, John.. (2002). Mons : the retreat to victory. Wordsworth Editions ISBN 1840222433. PMC 44693812. (Noiz kontsultatua: 2019-07-21).
  7. ↑ Strachan, Hew.. (2001-). The First World War. Oxford University Press ISBN 0198208774. PMC 44509322. (Noiz kontsultatua: 2019-07-25).
  8. ↑ a b Kennedy, Paul M., 1945-. (1989, ©1987). The rise and fall of the great powers : economic change and military conflict from 1500 to 2000. (1st Vintage books ed. argitaraldia) Vintage Books ISBN 0679720197. PMC 18071496. (Noiz kontsultatua: 2019-07-25).
  9. ↑ a b c Foley, Robert T. (Robert Thomas), 1969-. (2007, ©2005). German strategy and the path to Verdun : Erich von Falkenhayn and the development of attrition, 1870-1916. Cambridge University Press ISBN 0521841933. PMC 778889553. (Noiz kontsultatua: 2019-07-25).
  10. ↑ a b c Fuller, J. F. C. (John Frederick Charles), 1878-1966.. (1992). The conduct of war, 1789-1961 : a study of the impact of the French, industrial, and Russian revolutions on war and its conduct. (1st Da Capo Press ed. argitaraldia) Da Capo Press ISBN 0306804670. PMC 24589907. (Noiz kontsultatua: 2019-07-27).
  11. ↑ Neiberg, Michael. (2008). The Western Front 1914–1916: The History of World War I: From the Schlieffen Plan to Verdun and the Somme.. Amber Books ISBN 978-1-90662-612-9...
  12. ↑ Lyons, Michael J., 1930-. World War I : a Short History. (Second edition. argitaraldia) ISBN 0130205516. PMC 41326381. (Noiz kontsultatua: 2019-07-27).
  13. ↑ Doughty, Robert A.,. Pyrrhic victory : French strategy and operations in the Great War. ISBN 9780674034310. PMC 433622668. (Noiz kontsultatua: 2019-07-27).
  14. ↑ a b Sheldon, Jack, 1948-. (2012). The German Army on the western front, 1915. Pen & Sword Military ISBN 9781783032266. PMC 855218600. (Noiz kontsultatua: 2019-07-27).
  15. ↑ a b Jones, Simon, 1964-. (2007). World War I gas warfare tactics and equipment. Osprey ISBN 9781846031519. PMC 123004976. (Noiz kontsultatua: 2019-07-27).
  16. ↑ Richter, Donald C., 1934-. (1992). Chemical soldiers : British gas warfare in World War I. University Press of Kansas ISBN 0700605444. PMC 25675127. (Noiz kontsultatua: 2019-07-27).
  17. ↑ Spick, Mike. (2002). The Illustrated Directory of Fighters. Zenith Imprint ISBN 978-0-7603-1343-5...
  18. ↑ The Official history of the Royal Canadian Air Force.. University of Toronto Press in co-operation with the Dept. of National Defence and the Canadian Govt. Pub. Centre, Supply and Services Canada ©1980-<c1994> ISBN 0802023797. PMC 7596341. (Noiz kontsultatua: 2019-07-28).
  19. ↑ Griffith, Paddy,. Battle tactics of the Western Front : the British Army's art of attack, 1916-18. ISBN 9780300160611. PMC 906804298. (Noiz kontsultatua: 2019-07-28).
  20. ↑ Smith, Leonard V., 1957-. (2003). France and the Great War, 1914-1918. Cambridge University Press ISBN 0521661765. PMC 50315088. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  21. ↑ Herwig, Holger H.. (1997). The First World War : Germany and Austria-Hungary, 1914-1918. Arnold ISBN 0340677538. PMC 34996156. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  22. ↑ Campbell, Christopher, 1951-. (1981). Aces and aircraft of World War I. Blandford Press ISBN 0713709545. PMC 7441309. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  23. ↑ Griffith, Paddy,. Battle tactics of the Western Front : the British Army's art of attack, 1916-18. ISBN 9780300160611. PMC 906804298. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  24. ↑ Palazzo, Albert, 1957-. (2003). Seeking victory on the Western Front : the British army and chemical warfare in World War I. University of Nebraska Press ISBN 0803287747. PMC 51031210. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  25. ↑ Warner, Philip, 1914-2000.. (2000). The Battle of Loos. Wordsworth Editions ISBN 1840222298. PMC 43500483. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  26. ↑ Knox, MacGregor.. (2007). To the threshold of power, 1922/33 : origins and dynamics of the fascist and national socialist dictatorships. Volume 1. Cambridge University Press ISBN 9780511355745. PMC 190861899. (Noiz kontsultatua: 2019-08-03).
  27. ↑ Marshall, S. L. A. (Samuel Lyman Atwood), 1900-1977.. ([1964]). The American heritage history of World War I. American Heritage Pub. Co. ISBN 0517385554. PMC 384558. (Noiz kontsultatua: 2019-08-05).
  28. ↑ Campbell, Christopher, 1951-. (1981). Aces and aircraft of World War I. Blandford Press ISBN 0713709545. PMC 7441309. (Noiz kontsultatua: 2019-08-05).
  29. ↑ Martin, William, 1952-. (2001). Verdun 1916 : 'they shall not pass'. Osprey Pub ISBN 9781855329935. PMC 48228419. (Noiz kontsultatua: 2019-08-05).
  30. ↑ Jackson, Julian, 1954-. (2001). France : the dark years, 1940-1944. Oxford University Press ISBN 0198207069. PMC 45406461. (Noiz kontsultatua: 2019-08-22).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Mendebaldeko_Frontea_Lehen_Mundu_Gerran&oldid=7044172"(e)tik eskuratuta