Gospel: berrikuspenen arteko aldeak

Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.217 edits
tNo edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.217 edits
No edit summary
11. lerroa: 11. lerroa:
'''Gospela''' ([[ingeles]]etik: ''godspell'', “berri ona”) [[kristau]] musika mota bat da, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] eliza [[afroamerikar]]retan jatorria duena.<ref>{{Erreferentzia|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=gospel|izenburua=Gospel|egilea=Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa}}</ref> Ahotsa da instrumentu nagusia, gehienetan [[harmonia (musika)|harmoniari]] garrantzi handia emanez; hitzak, berriz, mezu kristaua izaten du. [[XVIII. mende]]an sortua, entzute handia erdietsi zuen [[1930eko hamarkada]]n. Nabaria da [[jazz]] klasikoan eta modernoan izan duen eragina.{{lur erref}}
'''Gospela''' ([[ingeles]]etik: ''godspell'', “berri ona”) [[kristau]] musika mota bat da, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] eliza [[afroamerikar]]retan jatorria duena.<ref>{{Erreferentzia|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=gospel|izenburua=Gospel|egilea=Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa}}</ref> Ahotsa da instrumentu nagusia, gehienetan [[harmonia (musika)|harmoniari]] garrantzi handia emanez; hitzak, berriz, mezu kristaua izaten du. [[XVIII. mende]]an sortua, entzute handia erdietsi zuen [[1930eko hamarkada]]n. Nabaria da [[jazz]] klasikoan eta modernoan izan duen eragina.{{lur erref}}


== Historia ==
Nahiz eta jende [[zuri (pertsona)|zurizko]] eliza eta [[beltz (pertsona)|beltzekoena]] baztertuta zeudela iruditu izan, ez ziren guztiz urrundu eta batzuek zein besteek kantatu izaten zituzten euren kantuak. Azken urteotan, banaketa hau are gutxiago murrizten ari da eta denek estilo guztiak kantatzen dituzte<ref>Darden, Robert(o), ''People Get Ready: A New History of Black Gospel Music'' Continuum International Publishing Group, [[2005]], ISBN 0-8264-1752-3</ref>.
Gospelen aurrekari nagusia [[beltz espiritual]]a da, kotoi sail handietako lanaren erritmoa islatzen zuena. Izan ere, esklaboak kantatzera behartuak izaten ziren lanean ari ziren bitartean, hitz egin ez zezaten eta matxinatu eta zitezen. Espiritualak kadentzia motela, indartsua eta malenkoniatsua du. [[Itun Zahar]]reko gaietan oinarriturik zeuden hitzetan, berriz, beren fedea, beren pentsamenduak, beren aldartea eta ihesaldi eta matxinaden mezu zifratuak nahasten zituzten. [[XVIII. mendea|XVIII.]] eta [[XIX. mende]]etako estatubatuar beltzentzat, gehienak esklaboak eta analfabetoak baiziren, kolektiboki sortutako abesti horiek baliabide paregabea ziren beren kulturaren memoria atxikitzeko eta berreskuratzeko.<ref name="gea">{{erreferentzia |izena= |abizena= |url= https://gospelenargentina.com.ar/historia-gospel/ |izenburua= Historia del Gospel |argitaletxea= gospelenargentina.com.ar |sartze-data=2019-10-22}}</ref>


Garai gartan, eliza afroamerikarrak ziren esklaboen babesleku bakarra. [[1730]] aldean, [[Isaac Watts]] artzain britainiarraren ereserki erlijiosoen bilduma hartu zuten beren musika propioa garatzeko. [[1861]]-[[1865]] bitarteko [[Sezesio Gerra]]ren ondoren, esklabotasunaren ezeztatze prozesua azkartu zenean, Jaungoikoaren gurtze erritualak finkatu ziren: inprobisazio handiko sermoiak, eta artzainaren eta fededunen arteko elkarrizketa etengabea, deiaren (ahots bakarlaria) eta erantzunaren (korua) eredua erabiliz. [[1920ko hamarkada]]n, gospela tenpluetatik atera zen.<ref name="gea"/> [[Sister Rosetta Tharpe]]ren grabazioek arrakasta handia izan zuten [[1930eko hamarkada|1930eko]] eta [[1940ko hamarkada|1940ko hamarkadetan]].
Euren azpigeneroen artean aurki ditzakegu ''"Traditional Gospel"''a, ''"Reggae Gospel"''a eta ''"Gospel Rap"''a, besteak beste.
Edozein modutan, hainbat azpigenero dago gospel esanda eta gaur egungo edozein erritmori deitzen zaio Gospel, eta [[ebanjelismo|eliza ebanjelikoak]] denak onartzen ditu.


[[Thomas Dorsey]], [[Mahalia Jackson]] eta [[Bessie Griffin]] bakarlariak, eta [[Staple Singers]], [[Golden Gate Quartet]], [[Spirit of Memphis]], [[Blind Boys of Alabama]], [[Jordanaires]], [[Oak Ridge Boys]] eta [[Reverend Lee Brown Gospel Consort]] izan ziren XX. mendeko interpretatzaile ezagunenetako batzuk.
Interprete batzuek, elizen barruan ez ezik, [[taberna|tabernetan]] ere kantatzen dituzte gospel abestiak, eta [[Aretha Franklin]] adibide argi bat da, berak bai erlijio abestiak, bai abesti sekularrak kantatu izaten zituelako. [[Europa]]n ere badaude gospel talde batzuk, ezagunen artean daudenak "[[Dublin Gospel Choir]]", [[Irlanda]]ko estilo zeltako gospela eta "[[Gospel Carlit]]" [[Bartzelona]]n.


== Gospel motak ==
== Gospel motak ==

18:02, 22 urria 2019ko berrikusketa

Gospel
SorreraXVIII. mendea
SorlekuaAEB
HedapenaMundu osoan.
Instrumentuakpianoa, organoa, bateria, gitarra eta ahotsa.
Azpigeneroak
Gospel garaikidea, hegoaldeko gospel
Gospel kontzertu bat

Gospela (ingelesetik: godspell, “berri ona”) kristau musika mota bat da, Estatu Batuetako eliza afroamerikarretan jatorria duena.[1] Ahotsa da instrumentu nagusia, gehienetan harmoniari garrantzi handia emanez; hitzak, berriz, mezu kristaua izaten du. XVIII. mendean sortua, entzute handia erdietsi zuen 1930eko hamarkadan. Nabaria da jazz klasikoan eta modernoan izan duen eragina.[2]

Historia

Gospelen aurrekari nagusia beltz espirituala da, kotoi sail handietako lanaren erritmoa islatzen zuena. Izan ere, esklaboak kantatzera behartuak izaten ziren lanean ari ziren bitartean, hitz egin ez zezaten eta matxinatu eta zitezen. Espiritualak kadentzia motela, indartsua eta malenkoniatsua du. Itun Zaharreko gaietan oinarriturik zeuden hitzetan, berriz, beren fedea, beren pentsamenduak, beren aldartea eta ihesaldi eta matxinaden mezu zifratuak nahasten zituzten. XVIII. eta XIX. mendeetako estatubatuar beltzentzat, gehienak esklaboak eta analfabetoak baiziren, kolektiboki sortutako abesti horiek baliabide paregabea ziren beren kulturaren memoria atxikitzeko eta berreskuratzeko.[3]

Garai gartan, eliza afroamerikarrak ziren esklaboen babesleku bakarra. 1730 aldean, Isaac Watts artzain britainiarraren ereserki erlijiosoen bilduma hartu zuten beren musika propioa garatzeko. 1861-1865 bitarteko Sezesio Gerraren ondoren, esklabotasunaren ezeztatze prozesua azkartu zenean, Jaungoikoaren gurtze erritualak finkatu ziren: inprobisazio handiko sermoiak, eta artzainaren eta fededunen arteko elkarrizketa etengabea, deiaren (ahots bakarlaria) eta erantzunaren (korua) eredua erabiliz. 1920ko hamarkadan, gospela tenpluetatik atera zen.[3] Sister Rosetta Tharperen grabazioek arrakasta handia izan zuten 1930eko eta 1940ko hamarkadetan.

Thomas Dorsey, Mahalia Jackson eta Bessie Griffin bakarlariak, eta Staple Singers, Golden Gate Quartet, Spirit of Memphis, Blind Boys of Alabama, Jordanaires, Oak Ridge Boys eta Reverend Lee Brown Gospel Consort izan ziren XX. mendeko interpretatzaile ezagunenetako batzuk.

Gospel motak

  • Gospel Tradizionala, Estatu Batuetan sortu dena eta koro batek abesten duena da (solista bakar bat edo bi izan ditzake baita ere).
  • Gospel Beltza, afrikar erritmoa duen kantu espiritualean datza.
  • Gospel Choir, funk eta bluesekin nahastuta dagoen kantua da.

Erreferentziak

  1. ↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Gospel. .
  2. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
  3. ↑ a b Historia del Gospel. gospelenargentina.com.ar (Noiz kontsultatua: 2019-10-22).
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Gospel Aldatu lotura Wikidatan
Musika Artikulu hau musikari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gospel&oldid=7128213"(e)tik eskuratuta