Taiga: berrikuspenen arteko aldeak
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
No edit summary |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
{{Bioma}} |
ez{{Bioma}} |
||
'''Taiga''' edo '''baso boreala''' [[pinofito|konifero]]-baso ezaugarri nagusitzat duen [[bioma]] da. Oro har, '''taiga''' deritzo [[Errusia]]ko eskualdeari; eta '''baso boreala''', ezaugarri hori duten [[Lurra|munduko]] beste eskualdeei. |
'''Taiga''' edo '''baso boreala''' [[pinofito|konifero]]-baso ezaugarri nagusitzat duen [[bioma]] da. Oro har, '''taiga''' deritzo [[Errusia]]ko eskualdeari; eta '''baso boreala''', ezaugarri hori duten [[Lurra|munduko]] beste eskualdeei. |
||
| 8. lerroa: | 8. lerroa: | ||
Hitza munduan [[errusiera]]zko ''Тайга'' hitzetik hedatu zen baina hitz hori ziur aski [[Mongolia]]tik edo [[Jakutia|Yakutia]] hegoaldeko [[yakuto]] hizkuntzatik dator, ''basoz estalitako jenderik gabeko lurraldea; basoaren sakontasuna'') <ref>[http://slovari.yandex.ru/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0/%D0%93%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0] Errusiako Hiztegi Entziklopedia.</ref> |
Hitza munduan [[errusiera]]zko ''Тайга'' hitzetik hedatu zen baina hitz hori ziur aski [[Mongolia]]tik edo [[Jakutia|Yakutia]] hegoaldeko [[yakuto]] hizkuntzatik dator, ''basoz estalitako jenderik gabeko lurraldea; basoaren sakontasuna'') <ref>[http://slovari.yandex.ru/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0/%D0%93%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0] Errusiako Hiztegi Entziklopedia.</ref> |
||
[[Fitxategi: |
[[Fitxategi:Fall on the Yukon Flats NWR.jpg|250px|thumb|ezkerrera|Taiga basoa [[Yukon (ibaia)|Yukon ibaian]].]] |
||
== Taigako fauna == |
== Taigako fauna == |
||
10:56, 29 urria 2019ko berrikusketa
ez
Taiga edo baso boreala konifero-baso ezaugarri nagusitzat duen bioma da. Oro har, taiga deritzo Errusiako eskualdeari; eta baso boreala, ezaugarri hori duten munduko beste eskualdeei.
Geografikoki Errusiako iparraldean eta Siberian, Europako iparraldean, Hudsoneko badiako eskualdean, Kanadako iparraldean eta Alaskan kokatzen da. Taigak hegoaldean estepa eta iparraldean tundra ditu. Hego hemisferioan ez dago taigarik latitude haietan ia ez dago lurzorurik.
Eskualdeko klima hotza da oso, udako batez besteko tenperatura 19 °C da, negukoa, berriz -30 °C. Hala ere, ez du elurte handirik egiten, urtean zehar prezipitazioak ez baitira 450 mmra ailegatzen.[1]
Hitza munduan errusierazko Тайга hitzetik hedatu zen baina hitz hori ziur aski Mongoliatik edo Yakutia hegoaldeko yakuto hizkuntzatik dator, basoz estalitako jenderik gabeko lurraldea; basoaren sakontasuna) [2]
Taigako fauna
Taigako faunan hango baldintzei (hotzari, bereziki) jasateko gai diren hainbat ugaztun aurki daitezke. Neguan hauek hibernatzen dute:
- Erbi artikoa (Lepus arcticus)
- Lepahoria (Martes cibellina),
- Oreina (Cervus elaphus),
- Hartz arrea (Ursus arctus)
- Altzea (Alces alces)
- Jatuna (Gulo gulo)
- Otso artikoa (lupus arctus)
Hegaztiak, bestetik, klima baldintza horiek direla eta, guztiak migratzaileak dira.
Taigako flora
Landarediari dagokionez, taigan koniferoak dira nagusi. Zuhaitz mota hauek taigako baldintzetara moldatuta daude. Hona hemen taigako landarediaren adibide batzuk:
Landareen bizitzarako egokia den urte sasoia lau hilabete ingurukoa da.
Taigak pairatzen dituen mehatxuak
Klima aldaketa
Klima aldaketaren ondorioz, baso borealen latitude eremua Lurreko tenperatura igoera handiena jasaten ari da. Muturreko tenperatura hotzak urritu dira neguan; eta udan, aldiz, tenperatura igo da.[3] Ondorio ugari ditu fenomeno horrek:
- Zuhaitzentzat kaltegarriak diren intsektuek erraztasun handiago dute zabaltzeko. Esaterako, izeiaren azaleko kakalardoa (Dendroctonus rufipennis) Alaskan eta Yukonen, mendiko pinuaren kakalardoa Columbia Britainiarrean, eta abar.[4]
- Bertako basoen ordez, inguru beroagoko basoak hedatzen ari dira.[5]
- Gizakien presentzia erraztu da.
Naturaren ustiapena
Mundu osoko taigetan basogintza asko zabaldu da. Ondorioz, bertako basoak desagertu ahala, haien ordez monolaborantza artifiziala hedatzen ari dira, hau da, espezie bakarreko landaketak. Gainera, basogintza intentsibo horrek tamaina handiko makinaria behar du, lekuetara heltzeko bide egokiak, langileentzako zerbitzuak... eta horiek guztiek kalteak dakartzate ekosisteman.
Erreferentziak
- ↑ Salvat Entziklopedia. Bartzelona: Salvat Editores, 2004
- ↑ [1] Errusiako Hiztegi Entziklopedia.
- ↑ http://www.arcus.org/witness-the-arctic/2009/3/article/507
- ↑ http://cfs.nrcan.gc.ca/pages/48
- ↑ http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=forest-changes-in-alaska-reveal-changing-climate
Kanpo loturak
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Taiga  |
- (Gaztelaniaz) Tundra eta taiga: barrameda.com.ar
- (Ingelesez) Kanadako geografia: [2]
- (Ingelesez) Taiga Biological Station: [3]
- (Ingelesez) Baso borealak babesteko nazioarteko kanpainak: [4]