Afrika Erdiko Errepublika: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Mapa hobetzen dut.
t Autoritate kontrola jartzea
112. lerroa: 112. lerroa:
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{erreferentzia_zerrenda}}


== Kanpo loturak ==
== Kanpo estekak ==
{{commonskat}}
* {{eu}} [http://www.jalgi.com/atlasa/estatuak.html Jalgi.com atlasa] datuak, mapak eta irudiak
* {{eu}} [http://www.jalgi.com/atlasa/estatuak.html Jalgi.com atlasa] datuak, mapak eta irudiak
{{CIA|qa}}
{{CIA|qa}}
{{autoritate kontrola}}


{{Afrikako herrialde eta lurralde aurkibidea}}
{{Afrikako herrialde eta lurralde aurkibidea}}

15:00, 26 azaroa 2019ko berrikusketa

Afrika Erdiko Errepublika
République Centrafricaine
Ködörösêse tî Bêafrîka
Ereserkia: La Renaissance (en) Itzuli
Goiburua: Unité, Dignité, Travail
(Batasuna, duintasuna, lana)

Afrika Erdiko Errepublikako bandera

coat of arms of the Central African Republic (en) Itzuli
Location Central African Republic AU Africa.svg
Geografia
Hiriburua
eta hiri handiena
Bangi
4°22′24″N 18°33′46″E
Azalera622,984 (43)
Punturik altuenaMont Ngaoui (en) Itzuli (1.410 m)
Punturik sakonenaUbangi (335 m)
KontinenteaAfrika
MugakideakTxad, Sudan, Kamerun, Kongoko Errepublika, Hego Sudan, Kongoko Errepublika Demokratikoa eta Arabiar Liga
Administrazioa
Gobernu-sistemaErrepublika
PresidenteaFaustin-Archange Touadéra
Afrika Erdiko Errepublikako lehen ministroaFirmin Ngrébada (en) Itzuli
LegebiltzarraNational Assembly (en) Itzuli
Harreman diplomatikoak Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide
Demografia
Biztanleria4.659.080 (2017) (124)
42.663 (2013)
Dentsitatea7,48 bizt/km² (191)
Hizkuntza ofizialak
Erabilitako hizkuntzak
Ezkontzeko adinagizonezko: 22
emakumezko: 18
Emankortasun-tasa4,286 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak693.467 (2012)
Bizi-itxaropena52,171 (2016)
Giniren koefizientea56,2 (2008)
Giza garapen indizea0,404 (2021)
Ekonomia
BPG nominala1.949.411.659,2045 $ (2017)
193.943.522,33897 (2016)
BPG per capita323,2 $ (2015)
BPG erosketa botere paritarioa3.389.415.337 nazioarteko dolar (2017)
200.351.180 (2016)
BPG per capita EAPn727,486 nazioarteko dolar (2017)
33,4 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala4,5 % (2016)
Inflazioa4,7 % (2016)
−0,1 (2015)
Historia
Sorrera data: 1960
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+236
ISO 3166-1 alpha-2CF
ISO 3166-1 alpha-3CAF
Ordu eremua
Elektrizitatea220 V. 50 Hz.Europlug (en) Itzuli eta Type E (en) Itzuli
Internet domeinua.cf

Afrika Erdiko Errepublika[1] (sangoz: Ködörösêse tî Bêafrîka; frantsesez: République centrafricaine, ʁepyblik sɑ̃tʁafʁikɛn ahoskatua, edo Centrafrique sɑ̃tʀafʀik ahoskatua), izenak berak dioenez, Afrikaren erdialdean dagoen estatua da, eta, hortaz, itsasgabea. Afrika Erdiko Errepublika munduko herrialde txiroenetarikoa da, Afrikako hamar txiroenen artean.

Geografia

Afrika Erdiko Errepublika, satelitezko irudian.

Mugak

Afrika Erdiko Errepublikak mugakideok ditu: iparraldean, Txad; ekialdean, Hego Sudan eta Sudan; hegoaldean, Kongoko Errepublika eta Kongoko Errepublika Demokratikoa; eta mendebaldean, Kamerun.

Orografia

Afrika Erdiko Errepublika guztiz estatu itsasgabea da, kontinentearen erdi-erdian kokatua. Herrialdeko zatirik handiena goi-ordoki zabalak hartzen du, 500 m garai dena. Ipar-ekialdean Fertit mendixkak daude, eta hegoaldean mendi sakabanatu batzuk. Ipar-mendebaldean Yade mendigunea dago, granitozko goi-ordokia (1.143 m).

Ibai nagusiak Ubangi, Chari eta Lobaye dira.

Klima eta landaredia

Klima tropikal-ekuatoriala da, euri ugarikoa, eta tenperatura 18 eta 40 °C artekoa. Landaredia (eta, hortaz, ekosistema osoa) arrisku bizian dago, basamortutze aurreratua dela-eta.

Historia

Behin oihanez estalitako lurralde haietako lehen biztanleak pigmeo babingak eta gero bantuak izan ziren. XIX. mendea arte, Islamiar mugatik haratuago bizi izan ziren, erlijio abrahamikoen eraginetik at (Judaismoa, Kristautasuna eta Islama). Garai horretan hasi ziren merkatari musulmanak gutxinaka eskualdean sartzen, merkataritza errazteko asmotan, baina mende erdialdetik aurrera, soldadu armatuz lagundutako esklabo-merkatariak eskualdean sartu ziren. 1860-1910 artean, Afrika erdialdeko esklabo-merkatariek (Sudan, Txad, Kamerun, AEE iparraldeko Dar al-Kuti eta AEE hegoaldeko Nzakara eta Zande eskualdekoak) ekialdeko eskualdeetako gizon-emakume gehienak esportatu zituzten, gaur egun biztanle gutxi dituzten lekuetatik, hain zuzen.

Frantziarrek XIX. mende amaieran eskualde osoa kolonizatu zuten eta Ubangi-Xari izenpean administratu. Bigarren Mundu Gerran koloniak Aliatuekin bat egin zuen. Herrialdea 1958ko abenduaren 1ean Afrika Erdiko Errepublika bihurtu zen eta 1960ko abuztuaren 13an, independentzia aldarrikatu zuen.

Independentziaren ondoko 30 urteetan, estatuaren agintea presidente ez-demokratikoen esku egon zen, sarri estatu kolpez bereganatua. Biztanleen nahigabea handituz joan zen, batez ere Gerra Hotza amaitutakoan. Lehenengo egiazko hauteskunde demokratikoak 1993an izan ziren. Ange-Félix Patassé-k irabazi zuen, baina herriaren babesa galduz joan zen eta François Bozizé jeneralak kargutik bota zuen. Bozizé jeneralak 2005eko maiatzeko hauteskundeak irabazi zituen eta agintean da orain.

2014ko uztailaren 24ean, Kongoko Errepublikan eginiko negoziazioetan, Seleka eta Anti-balaka Afrika Erdiko Errepublikako miliziek su-etena ezartzea adostu zuten. Haatik, BBC hedabide britainiarrak zabaldu zuenez, hainbat hiritan borrokak izan ziren. Gobernuko eta milizietako 170 ordezkarik hiru egunez parte hartu zuten elkarrizketetan[2].

Abenduaren 11n, urtea bete zen Afrika Erdiko Errepublikako milizia kristauek Bangi hiriburuan musulmanen aurkako sarraskia egin zutenetik eta horrek eragina gerra sektarioa hasi zenetik[3].

2015eko urtarrilaren 19an, GKE bateko bi kide bahitu zituzten[4].

Gobernua eta administrazioa

Banaketa administratiboa

Afrika Erdiko Errepublika 14 prefektura administratibotan (préfectures), bi prefektura ekonomikotan (préfectures economique) eta autonomia udalerri baten banatuta dago. Prefekturak azpiprefekturetan (sous-préfectures) banatuta daude.

Hamalau prefekturak::

Bi prefektura ekonomikoak Nana-Grébizi eta Sangha-Mbaéré dira. Autonomia udalerria hiriburua da: Bangi.

Afrika Erdiko Errepublikako prefekturak.

Azpiegiturak

Aireportuak

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.

Erreferentziak

Kanpo estekak