Saiakera

Michel de Montaignek (1533-1592) bere Essais liburuarekin nolabait generoa definitu zuen.

Saiakera didaktikaren barnean dagoen literatura genero bat da. Gai bati buruz (artea, filosofia, kirolak, literatura, etab.) idazleak pentsatu edo iritzi duena adierazten du. Egileak ideia eta gogoetak adierazi nahi dizkio irakurleari, teknika diskurtsiboa eta hitz lauak erabiliaz.

Saiakeren ezaugarri nagusiak honako hauek dira:

• Gai askea: edozein gairi buruz idatzi daiteke.
• Helburu didaktikoa: ezagutzak aztertu, sakondu eta gizartean zabaltzen saiatzen da.
• Subjektibotasuna: idazleak bere iritzia azaltzen du.
• Argudiaketa, ondorioztatzea eta azalpena erabiltzen dira batez ere.

Euskal saiakera

Jean Etxepareren Buruxkak 1910 jotzen da lehen saiakeratzat, baina gai ugari lantzen ditu. Saiakeraren ezaugarriak hobekien betetzen dituen lehen liburua Salbatore Mitxelenaren Unamuno ta Abendats. Bilbotar filosofuaren eta euskal animaren jokeri antzemate batzuk 1958 da.

Saiakerak idatzi dituzten egile batzuk:

• Joxe Azurmendi, saiakera nabarmenak: Espainolak eta euskaldunak (1992), Demokratak eta biolentoak (1997), Oraingo gazte eroak (1998), Euskal Herria krisian (1999), Espainiaren arimaz (2006), Volksgeist. Herri gogoa (2008), Humboldt. Hizkuntza eta pentsamendua (2007), Azken egunak Gandiagarekin (2009), Barkamena, kondena, tortura (2012), Historia, arraza, nazioa (2014).
• Koldo Mitxelena Bertso berriak, berriketan zinea eta adabakiak1989.
• Joseba Sarrionandia. Moroak gara behelaino artean? 2010
• Txillardegi.
• Anjel Lertxundi.

Kanpo estekak

• Datuak: Q35760
• Multimedia: Essays / Q35760