Rochdaleko Aitzindariak: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Rochdale pioneers group photograph.jpg|thumb|Rochdaleko Aitzindariak]] |
[[Fitxategi:Rochdale pioneers group photograph.jpg|thumb|Rochdaleko Aitzindariak]] |
||
{{wikitu}} |
{{wikitu}} |
||
'''Rochdaleko Aitzindarien Bidezko Elkartea''' (''Rochdale Society of Equitable Pioneers''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rochdale Society of Equitable Pioneers|hizkuntza=en|data=2019-10-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Rochdale_Society_of_Equitable_Pioneers&oldid=923560850|sartze-data=2019-12-05|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>) [[1844]]<nowiki/>an sortu zen, kontsumitzaile kooperatiba bezala, Ingalaterrako [[Manchester]] ondoko [[Rochdale]] hirian. [[Bazkide]]<nowiki/>ei dibidendua ordaintzen hasi zen lehenengoetako enpresa izan zen, [[kooperatiba]] mugimendu modernoaren oinarria bilakatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rochdale Society Of Equitable Pioneers {{!}} Encyclopedia.com|url=https://www.encyclopedia.com/history/modern-europe/british-and-irish-history/rochdale-society-equitable-pioneers|aldizkaria=www.encyclopedia.com|sartze-data=2019-12-05}}</ref>. Aurretik beste kooperatiba batzuk sortuak izan arren, Rochdaleko Aitzindariena gizarte-kooperatiben prototipoa bihurtu zen [[Britainia Handia|Britainia Handian]]. |
'''Rochdaleko Aitzindarien Bidezko Elkartea''' (''Rochdale Society of Equitable Pioneers''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rochdale Society of Equitable Pioneers|hizkuntza=en|data=2019-10-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Rochdale_Society_of_Equitable_Pioneers&oldid=923560850|sartze-data=2019-12-05|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>) [[1844]]<nowiki/>an sortu zen, kontsumitzaile kooperatiba bezala<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consumers' co-operative|hizkuntza=en|data=2019-11-03|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Consumers%27_co-operative&oldid=924403434|sartze-data=2019-12-05|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>, Ingalaterrako [[Manchester]] ondoko [[Rochdale]] hirian. [[Bazkide]]<nowiki/>ei dibidendua ordaintzen hasi zen lehenengoetako enpresa izan zen, [[kooperatiba]] mugimendu modernoaren oinarria bilakatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rochdale Society Of Equitable Pioneers {{!}} Encyclopedia.com|url=https://www.encyclopedia.com/history/modern-europe/british-and-irish-history/rochdale-society-equitable-pioneers|aldizkaria=www.encyclopedia.com|sartze-data=2019-12-05}}</ref>. Aurretik beste kooperatiba batzuk sortuak izan arren, Rochdaleko Aitzindariena gizarte-kooperatiben prototipoa bihurtu zen [[Britainia Handia|Britainia Handian]]. |
||
[[Aitzindari (argipena)|Aitzindari]]<nowiki/>ak ospetsuak dira Rochdaleko Printzipioak diseinatzeagatik, eta beraien lankidetza-printzipio multzoa, mundu osoko kooperatibek gaur egun arte funtzionatzen duten printzipioen oinarria izan ziren. Rochdaleko Aintzindariak erabilitako eredua, ekonomia kooperatibako ikerketen iturri izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otra economía es posible : cultura y economía en tiempos de crisis|argitaletxea=Alianza|data=2017|url=https://www.worldcat.org/oclc/1010703053|isbn=978-84-9104-686-8|pmc=1010703053|sartze-data=2019-12-05}}</ref>. |
[[Aitzindari (argipena)|Aitzindari]]<nowiki/>ak ospetsuak dira Rochdaleko Printzipioak diseinatzeagatik, eta beraien lankidetza-printzipio multzoa, mundu osoko kooperatibek gaur egun arte funtzionatzen duten printzipioen oinarria izan ziren. Rochdaleko Aintzindariak erabilitako eredua, ekonomia kooperatibako ikerketen iturri izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otra economía es posible : cultura y economía en tiempos de crisis|argitaletxea=Alianza|data=2017|url=https://www.worldcat.org/oclc/1010703053|isbn=978-84-9104-686-8|pmc=1010703053|sartze-data=2019-12-05}}</ref>. |
||
| 9. lerroa: | 9. lerroa: | ||
=== Elkartearen historia === |
=== Elkartearen historia === |
||
[[Fitxategi:Jb09505.jpg|thumb|Ehunlaria]] |
[[Fitxategi:Jb09505.jpg|thumb|Ehunlaria]] |
||
Aitzindariek 1844an eratu zuten taldean 28 bazkide zeuden. Erdiak inguru Rochdaleko [[Ehule (lanbidea)|ehule]]<nowiki/>ak ziren, eta Industria Iraultzaren mekanizazioak gero eta langile trebeagoak pobreziara behartzen zituenez, beraien artean elkartzea erabaki zuten. Janaria erosteko diruz larri ibiltzen zirenez, premiak eraginda denda bat irekitzea pentsatu zuten. |
Aitzindariek 1844an eratu zuten taldean 28 bazkide zeuden. Erdiak inguru Rochdaleko [[Ehule (lanbidea)|ehule]]<nowiki/>ak ziren, eta Industria Iraultzaren mekanizazioak gero eta langile trebeagoak pobreziara behartzen zituenez, beraien artean elkartzea erabaki zuten. Janaria erosteko diruz larri ibiltzen zirenez, premiak eraginda denda bat irekitzea pentsatu zuten. |
||
Aldez aurretik lankidetzan egindako huts egitearen ikasgaiak kontuan hartuta, Rochdaleko Printzipioak ospetsuak adostu zituzten, eta lau hilabetetan pertsona bakoitzeko £ 1 biltzeko ahalegina egin zuten, guztira 28 librako kapitala lortuz. 1844ko abenduaren 21ean ireki zuten denda apal bat, gurina, azukrea, irina, oloa eta kandela batzuk eskainiz. |
Aldez aurretik lankidetzan egindako huts egitearen ikasgaiak kontuan hartuta, Rochdaleko Printzipioak ospetsuak adostu zituzten, eta lau hilabetetan pertsona bakoitzeko £ 1 biltzeko ahalegina egin zuten, guztira 28 librako kapitala lortuz. 1844ko abenduaren 21ean ireki zuten denda apal bat, gurina, azukrea, irina, oloa eta kandela batzuk eskainiz. |
||
12:32, 5 abendua 2019ko berrikusketa
 |
Artikulu edo atal hau ez dator bat formatu hitzarmenekin. |
Rochdaleko Aitzindarien Bidezko Elkartea (Rochdale Society of Equitable Pioneers[1]) 1844an sortu zen, kontsumitzaile kooperatiba bezala[2], Ingalaterrako Manchester ondoko Rochdale hirian. Bazkideei dibidendua ordaintzen hasi zen lehenengoetako enpresa izan zen, kooperatiba mugimendu modernoaren oinarria bilakatuz[3]. Aurretik beste kooperatiba batzuk sortuak izan arren, Rochdaleko Aitzindariena gizarte-kooperatiben prototipoa bihurtu zen Britainia Handian.
Aitzindariak ospetsuak dira Rochdaleko Printzipioak diseinatzeagatik, eta beraien lankidetza-printzipio multzoa, mundu osoko kooperatibek gaur egun arte funtzionatzen duten printzipioen oinarria izan ziren. Rochdaleko Aintzindariak erabilitako eredua, ekonomia kooperatibako ikerketen iturri izan da[4].
Rochdaleren garrantzia
Elkartearen historia
Aitzindariek 1844an eratu zuten taldean 28 bazkide zeuden. Erdiak inguru Rochdaleko ehuleak ziren, eta Industria Iraultzaren mekanizazioak gero eta langile trebeagoak pobreziara behartzen zituenez, beraien artean elkartzea erabaki zuten. Janaria erosteko diruz larri ibiltzen zirenez, premiak eraginda denda bat irekitzea pentsatu zuten.
Aldez aurretik lankidetzan egindako huts egitearen ikasgaiak kontuan hartuta, Rochdaleko Printzipioak ospetsuak adostu zituzten, eta lau hilabetetan pertsona bakoitzeko £ 1 biltzeko ahalegina egin zuten, guztira 28 librako kapitala lortuz. 1844ko abenduaren 21ean ireki zuten denda apal bat, gurina, azukrea, irina, oloa eta kandela batzuk eskainiz.
Hiru hilabeteko epean, aukeraketa zabaldu egin zuten tea eta tabakoa gehituz, eta laster bilakatu ziren ezagun kalitate handiko produktuak saltzen zituztelako.
Kooperatiben garapena
1900. urterako, Britainia Handiko kooperatiba mugimendua 1.439 kooperatiba izatera igaro zen, Erresuma Batuko ia eremu guztietara hedatuz[5].
Rochdale kooperatiba mugimenduko artxiboa Tokiko Ikaskuntzen egoitzan dago, Rochdale Boroughwide Cultural Fundazioan. 1991. arte Aitzindarien Kooperatiba Elkarteak modu independentean jardun zuen merkataritzan, izen aldaketa txiki batzuk izan arren.
1991n ordea, Elkarteak Manchesterren kokatutako Kooperatiba Talde hibrido nazionalera bideratu zuen bere jarduera.
Rochdaleko Aitzindarien printzipioak
1844ko hasiera hartan, Aitzindariek gaur egun ”printzipioak” deitzen diegun multzo garbiari "objektuak" deitzen zizkieten.
Elkartearen objektuak, arauetan "Legea Lehenik" bezala ziren ezagunak, honako hauek zirela:
- Elkartearen objektuak eta egitasmoak onura ekonomikoa lortzeko, eta kideen egoera soziala eta etxekoa hobetzea dira, libra bateko akzioetan nahiko kapital pilatuz, honako egitasmoak martxan jartzeko:
- Hornidurak, arropak eta abar saltzeko denda bat ezartzea.
- Etxebizitzak egin, erosi edo eraiki, elkar lagundu ahal izateko beren etxeko eta giza egoera soziala hobetzea nahi dutenei, bertan bizitzea ahalbidetuz.
- Elkarteak erabaki dezakeen artikuluak ekoizten hastea, enplegurik gabe egon daitezkeen kideentzat, edo beren soldatetan murrizketak jasateagatik sufritu dezaketen kideentzat.
- Elkarte honen kideentzako onura eta segurtasun gehiago lortzeko, Elkarteak lursail bat edo hainbat lursail erosi edo alokatu beharko ditu, lanik gabe egon daitezkeen kideek edo beren lana gaizki ordainduta dutenek lur horiek landatzeko.
- Ahalik eta bideragarria den lasterren, Elkarteak botereak antolatu beharko ditu ekoizteko, banatzeko, hezkuntzarako eta gobernurako, edo beste hitz batuekin adierazita, auto-lagundutako interes bateratuen kolonia bat ezarri, edo beste elkarte batzuei lagundu horrelako koloniak ezartzen.
- Soiltasuna sustatzeko, komeni den agudoen hotel apal bat irekiko da Elkartearen etxeren baten.
Printzipioen eredua
Mundu mailako mugimendu kooperatibo modernoek, bereziki Nazioarteko Aliantza Kooperatiboak (International Co-operative Alliance[6]), hainbat aldiz hartu dituzte Rochdaleko Printzipioak oinarritzat. ICAk 1937an hartu zituen lehenengoz, eta 1966an zein 1995ean garatu egin zuen bertsio eguneratua.
Halaber, Printzipioek garrantzi handia izan dute kooperatiba modernoen ulermenean eta garapenean[7]. Elkartea existitzen ziren kooperatibetatik bereizi egin zen Printzipioekin, klase sozial, diru-sarreren maila, arrazaren edo bestelako banaketa sozial, politiko, erlijioso eta ekonomikoen arabera definitu gabeko sozietate bat ezarriz.
Rochdaleko Aitzindarien museoa
Rochdaleeko Aitzindarien Museoa, abian jarri zen 1844ko abenduaren 21ean merkataritza negozioan zegoen eraikinean dago. Museoa kooperatiba mugimendu modernoaren sorlekutzat hartzen da. Museoak jatorrizko dendaren aisialdia biltzen du, bere altzariak, eskalak, dendan saltzen ziren elementuak eta abar biltzen dituena. Gainera, museoak kooperatiben mugimenduak emakumeen eskubideetan, pobrezian, bidezko merkataritzan eta gizarte erreforma hezkuntzan duen eragina transmititzen du.
Erreferentziak
- ↑ (Ingelesez) Rochdale Society of Equitable Pioneers. 2019-10-29 (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
- ↑ (Ingelesez) Consumers' co-operative. 2019-11-03 (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
- ↑ «Rochdale Society Of Equitable Pioneers | Encyclopedia.com» www.encyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
- ↑ Otra economía es posible : cultura y economía en tiempos de crisis. Alianza 2017 ISBN 978-84-9104-686-8. PMC 1010703053. (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
- ↑ Limited, Palgrave Macmillan.. (2015). British Working Class Movements. Palgrave Macmillan Limited ISBN 978-1-349-86219-1. PMC 1083467180. (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
- ↑ «International Co-operative Alliance | ICA» www.ica.coop (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
- ↑ Economía social y cooperativismo. (1a. ed. argitaraldia) Lex Nova 2006 ISBN 84-8406-257-0. PMC 434179841. (Noiz kontsultatua: 2019-12-05).
Ikus, gainera
Kanpo estekak
https://www.csce-ekgk.coop/es/