Ekialdeko Afrika Alemana: berrikuspenen arteko aldeak

Ekialdeko Afrika Alemana; Deutsch-Ostafrika
	1880. hamarkadan – 1919
	Kolonia
	Alemaniako lurrak Afrikan 1913an. Berde ilunagoaz Ekialdeko kolonia.
Geografia
Hiriburua	Bagamoyo (1885-1890) - Dar es Salaam (1890-1919)
Ekonomia
Dirua	Ekialdeko Afrika Alemaneko errupia
Kultura
Hizkuntza(k)	Aleman
Historia

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

11:24, 17 otsaila 2020ko berrikusketa

Ekialdeko Afrika Alemana^[1] (alemanez: Deutsch-Ostafrika) Alemaniar kolonia izan zen, Ekialdeko Afrikan. Lurralde horretan egungo Burundi, Ruanda eta Tanzaniako alde kontinentala daude. Koloniaren hasiera 1880. hamarkadan izan zen eta Lehen Mundu Gerrarekin amaitu, zeren eta, Alemaniaren porrota ondoren egin zen Versaillesko Itunan, 1919an zonalde horiek irabazleen eskuetara joan ziren. Koloniaren zabalera 994.996 km²koa zen. 1913an, 7.700.000 biztanle zituen.^[2]

Koloniaren antolaketa

Ekialdeko Afrika Alemanean europar gutxi zeuden. Horregatik, beti, bertako buruzagien laguntza behar izan zuten antolamendua, zergak eta ekoizpenak mantentzeko. Alemaniarrek etxaldeak sortu zituzten, kotoia, kafea eta sesamo lantzeko.

Historia

Lehen urteak

Koloniaren historia Karl Peters abenturariarekin hasi zen. Petersek Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft konpainia ("Ekialdeko Afrikaren Konpainia Alemaniarra") sortu zuen. Halaber, bertako buruzagiekin itun batzuk sinatu zituen, bereziki Zanzibar parean dagoen kostaldean. 1885eko martxoaren 3an Alemaniako Gobernuak konpainiari inperioko baimena eman zion lurraldean protektoratua sortzeko asmoz. Petersek orduan zenbait espezialista kontratatu zituen lurraldea aztertzeko, Rufuji ibaiaraino hegoaldetik ea Wituraino iparraldetik.^[3]

Zanzibarko sultanak berria jakin zuenean, protesta egin zuen zeren eta haren ustez kontinenteko lurralde hori berea baitzen. Orduan, Alemaniako kantziler, Otto von Bismarckek bost gerra-itsasontzi bidali zituen ingurura eta abuztuaren 7an sultanaren jauregiari eraso egin. Egoera ikusita, britaniarrek eta alemaniarrek lurraldea baren artean banatu zuten. Sultanak, britaniarren laguntza gabe, ituna onartu behar izan zuen.

Alemaniarrak Bagamoyon, Dar es Salaamen eta Kilwa ezarri ziren. 1888an Abushiriko matxinada sortu zen baina, britaniarren laguntzaz, berehala menperatu zuten, 1889an. 1890an, Londres eta Berlin bi inperioen arteko mugak zonaldean adostu zituzten; orduan, 1910era arte iraun zuten Ekialdeko Afrika Alemanaren mugak ezarri ziren.

Indigenen erresistentzia

Alemaniarrek matxinada batzuei aurre egin behar izan zieten. 1891 eta 1894 artean, hehe herriak, Mkwawa buruzagiaren agindupean, alemaniarren zabaltzeari aurre egin zion. Azkenean, zenbait tribu alemaniarren alde jarri ziren eta Mkwawa garaitua izan zen. Hala ere, gerrillaren bitartez, alemaniarren aurkako erasoek segitu zuten. 1898an Mkwawak, inguratuta zegoela eta, bere buruaz beste egin zuen. 1905ean, bestetik, Maji Maji matxinada sortu zen; Adolf von Götzen kondeak itzali zuen errebolta.

Ustelkeria

Kolonietan oso ohikoa zenez, Ekialdeko Afrika Alemanean ere ustelkeria kasuak eta eskandaluak zabaldu ziren, baita ere bortizkeriazkoak ere. 1907an Bernhard von Bülowek Bernard Dernburg izendatu zuen koloniaren administrazioa garbitzeko. Oso erreforma garrantzitsuak sortu zituen eta kolonia eraginkortasunaren eredua bihurtu zen. Horri esker ere Lehen Mundu Gerra sortu zenean, bertako herriak alemaniarren alde jarri ziren.

Lehen Mundu Gerra

Lehen Mundu Gerran alemaniarren armada britaniarrena baino askoz apalagoa zen. Hala ere, Paul von Lettow-Vorbeck jeneralak aurre egin zien. Britaniarrek 200.000 gizonekin, Jan Smutsen agindupean, alemaniarrek 3.000 soldadu europar eta 11.000 natibo bakarrik zituen; alemaniarren aldeko indigenak askariak ziren. Paul von Lettow-Vorbeckek lortu zuen garaipen garrantzitsuenetarikoa Tangako gudua izan zen; gudu horretan, armada zortzi aldiz handiagoa garaitu zuen. Azkenean, gerra amaituta, Mozambiken amore eman behar izan zuen. Ekialdeko Afrikakoa izan zen Alemaniak porrotarik jasan behar izan ez zuen fronte bakarra Afrikan.^[4]^[5]^[6]

Versaillesko Ituna

Versaillesko Itunak (1919) kolonia bukatu zuen, haien lurrak gerraren irabazleen artean banatu baitziren:

Mendebaldeko aldea, Ruanda-Urundi izenarekin, Belgikari eman zitzaion.
Rovuma ibaiaren hegoaldeko Kionga Triangelua Portugalen eskuetara joan zen eta Mozambiken sartu.
Gainontzekoa, Erresuma Batuaren eskuetan gelditu zen, Tanganika izenarekin.

Mapak

1888, Ekialdeko Afrikaren kostaldearen mapa historikoa.
1892, Ekialdeko Afrika Alemaniarraren mapa historikoa.
1911, Ekialdeko Afrika Alemaniarraren mapa historikoa
Afrikako Ekialdearen eszenatokiak Lehen Mundu Gerran.

Iruditegi historikoa

Sisaleko plantazioa, 1906-1918 inguruan.
Sisaleko lantegia, 1906-1918 inguruan.
Askari company, 1914-1918 inguruan.
Gela bat Ekialdeko Afrika Alemaniarraren, 1914ko martxoan.
Usambara Railway, Ekialdeko Afrika Alemanian eraikita.
Zaldizko patruila, boluntarioak, 1914ean

Bibliografia

R. O. Collins & J. M. Burns (2007): A History of Sub-Saharan Africa, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-86746-7.

Erreferentziak

Kanpo estekak

(Ingelesez):Rare German East Africa Siege Coins, Notes and Collectables.

Datuak: Q153963
Multimedia: German East Africa / Q153963

[1] Euskaltzaindia. 168. araua: Afrika kolonialeko toponimia. .

[2] ttps://www.wdl.org/es/item/2556/

[3] ttp://www.puzzledelahistoria.com/?cat=3439

[4] ttps://www.wdl.org/es/item/2568/

[5] ttps://centenarioprimeraguerramundial.wordpress.com/tag/africa-oriental-alemana/

[6] ttps://books.google.es/books?id=VLrTDQAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=África+Oriental+Alemana&source=bl&ots=VBw6098NWB&sig=pfevlj_6-pOb1veraY8poDyFr9Q&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjJs8-r6MvYAhUDVxQKHdP4DBI4ChDoAQg8MAM#v=onepage&q=%C3%81frica%20Oriental%20Alemana&f=false

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ 25. lerroa: / 25. lerroa: @@
 |ereserkia =
 }}
-'''Ekialdeko Afrika Alemana'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0168.pdf|izenburua=168. araua: Afrika kolonialeko toponimia|egilea=[[Euskaltzaindia]]}}</ref> ({{lang-de|Deutsch-Ostafrika}}) Alemaniako kolonia Ekialdeko Afrikan izan zen. Lurralde horretan egungo [[Burundi]], [[Ruanda]] eta [[Tanzania]]ko alde kontinentala. Koloniaren hasiera 1880. hamarkadan kokatzen da eta [[Lehen Mundu Gerra]]rekin amaitu zen zeren eta, Alemaniaren porrota ondoren egin zen [[Versaillesko Ituna]]n, [[1919]]an zonalde horiek irabazleen eskuetara joan ziren. Koloniaren zabalera 994.996 km²koa zen. [[1913]]an 7. 700.000 biztanle zituen.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2556/</ref>
+'''Ekialdeko Afrika Alemana'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0168.pdf|izenburua=168. araua: Afrika kolonialeko toponimia|egilea=[[Euskaltzaindia]]}}</ref> ({{lang-de|Deutsch-Ostafrika}}) Alemaniar kolonia izan zen, Ekialdeko Afrikan. Lurralde horretan egungo [[Burundi]], [[Ruanda]] eta [[Tanzania]]ko alde kontinentala daude. Koloniaren hasiera 1880. hamarkadan izan zen eta [[Lehen Mundu Gerra]]rekin amaitu, zeren eta, Alemaniaren porrota ondoren egin zen [[Versaillesko Ituna]]n, [[1919]]an zonalde horiek irabazleen eskuetara joan ziren. Koloniaren zabalera 994.996 km²koa zen. [[1913]]an, 7.700.000 biztanle zituen.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2556/</ref>
 == Koloniaren antolaketa ==
-Ekialdeko Afrika Alemanean europar gutxi zeuden. Horregatik, beti, bertako buruzagien laguntza behar izan zuten antolamendua, zergak eta ekoizpenak mantentzeko. [[Alemaniar]]rek etxaldeak sortu zituzten [[kotoi]]a, [[kafe]]a eta [[sesamo]] lantzeko.
+Ekialdeko Afrika Alemanean europar gutxi zeuden. Horregatik, beti, bertako buruzagien laguntza behar izan zuten antolamendua, zergak eta ekoizpenak mantentzeko. [[Alemaniar]]rek etxaldeak sortu zituzten, [[kotoi]]a, [[kafe]]a eta [[sesamo]] lantzeko.
 == Historia ==
 === Lehen urteak ===
-Koloniaren historia [[Karl Peters]] abenturariarekin hasi zen. Petersek "Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft" konpainia, hau da, euskaraz "Ekialdeko Afrikaren Konpainia Alemaniarra", sortu zuen. Halaber, bertako buruzagiekin itun batzuk sinatu zituen, bereziki [[Zanzibar]] parean dagoen kostaldean. [[1885]]ko [[martxoaren 3]]an Alemaniako Gobernuak konpainiari inperioko baimena eman zion lurraldean [[protektoratu]] bat sortzeko asmoz. Petersek orduan zenbait espezialista kontratatu zuen lurraldea aztertzeko, [[Rufuji ibaia]]raino hegoaldetik ea [[Witu]]raino iparraldetik.<ref>http://www.puzzledelahistoria.com/?cat=3439</ref>
+Koloniaren historia [[Karl Peters]] abenturariarekin hasi zen. Petersek ''Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft'' konpainia ("Ekialdeko Afrikaren Konpainia Alemaniarra") sortu zuen. Halaber, bertako buruzagiekin itun batzuk sinatu zituen, bereziki [[Zanzibar]] parean dagoen kostaldean. [[1885|1885e]]ko [[martxoaren 3]]an Alemaniako Gobernuak konpainiari inperioko baimena eman zion lurraldean [[protektoratu]]<nowiki/>a sortzeko asmoz. Petersek orduan zenbait espezialista kontratatu zituen lurraldea aztertzeko, [[Rufuji ibaia]]raino hegoaldetik ea [[Witu]]raino iparraldetik.<ref>http://www.puzzledelahistoria.com/?cat=3439</ref>
-[[Zanzibarko Sultanerria|Zanzibarko sultanak]] berria ezagutu zuenean bere protesta adierazi zuen zeren eta haren ustez kontinenteko lurralde hori berarena baitzen. Orduan, [[Alemaniako kantziler]]rak, [[Otto von Bismarck]], bost gerra-itsasontzi bidali zituen ingurura eta [[abuztuaren 7]]an sultanaren jauregia erasotu zuten. Egoera ikusita, [[britaniar]]rek eta alemaniarrek lurraldea haien artean banatu zuten. Sultanak, britaniarren laguntza gabe, ituna onartu behar izan zuen.
+[[Zanzibarko Sultanerria|Zanzibarko sultanak]] berria jakin zuenean, protesta egin zuen zeren eta haren ustez kontinenteko lurralde hori berea baitzen. Orduan, [[Alemaniako kantziler]], [[Otto von Bismarck]]<nowiki/>ek bost gerra-itsasontzi bidali zituen ingurura eta [[abuztuaren 7]]an sultanaren jauregiari eraso egin. Egoera ikusita, [[britaniar]]rek eta alemaniarrek lurraldea baren artean banatu zuten. Sultanak, britaniarren laguntza gabe, ituna onartu behar izan zuen.
-Alemaniarrek [[Bagamoyo]]n, [[Dar es Salaam]]en eta [[Kilwa]] ezarri ziren. [[1888]]an [[Abushiriko matxinada]] sortu zen baina, britaniarren laguntzaz, berehala menperatu zuten, 1889an. 1890an, Londres eta Berlin bi inperioen arteko mugak zonaldean adostu zituzten; orduan, 1910era arte iraungo ziren Ekialdeko Afrika Alemanaren mugak ezarri ziren.
+Alemaniarrak [[Bagamoyo]]n, [[Dar es Salaam]]en eta [[Kilwa]] ezarri ziren. [[1888]]an [[Abushiriko matxinada]] sortu zen baina, britaniarren laguntzaz, berehala menperatu zuten, 1889an. 1890an, Londres eta Berlin bi inperioen arteko mugak zonaldean adostu zituzten; orduan, 1910era arte iraun zuten Ekialdeko Afrika Alemanaren mugak ezarri ziren.
 [[Fitxategi:Bagamoyo ruins 2007.jpg|thumb|Gotorleku alemaniarra Bagamoyon.]]
 === Indigenen erresistentzia ===
-Alemaniarrek matxinada desberdinei aurre egin behar izan zieten. 1891 eta 1894 artean, Hehe herria, [[Mkwawa]] buruzagiaren agindupean, alemaniarren zabaltzeari aurre egin zioten. Azkenean, zenbait tribu alemaniarren alde jarri ziren eta Mkwawa garaitua izan zen. Hala ere, gerrillaren bitartez, alemaniarren aurkako erasoek jarraitu zuten. 1898an Mkwawak, inguratuta zegoela eta, bere buruaz beste egin zuen. [[1905]]ean, bestetik, [[Maji Maji matxinada]] sortu zen; [[Adolf von Götzen]] kondeak itzali zuen errebolta.
+Alemaniarrek matxinada batzuei aurre egin behar izan zieten. 1891 eta 1894 artean, hehe herriak, [[Mkwawa]] buruzagiaren agindupean, alemaniarren zabaltzeari aurre egin zion. Azkenean, zenbait tribu alemaniarren alde jarri ziren eta Mkwawa garaitua izan zen. Hala ere, gerrillaren bitartez, alemaniarren aurkako erasoek segitu zuten. 1898an Mkwawak, inguratuta zegoela eta, bere buruaz beste egin zuen. [[1905]]ean, bestetik, [[Maji Maji matxinada]] sortu zen; [[Adolf von Götzen]] kondeak itzali zuen errebolta.
 === Ustelkeria ===
-Kolonietan oso ohikoa zen arabera, Ekialdeko Afrika Alemanean ere ustelkeria kasuak eta eskandaluak zabaldu ziren. Baita ere ugari izan ziren biolentzia eskandaluak. [[1907]]an [[Bernhard von Bülow]]ek [[Bernard Dernburg]] izendatu zuen koloniaren administrazioa depuratzeko. Antza, oso erreforma garrantzitsuak sortu zituen eta kolonia eraginkortasunaren eredua bihurtu zen. Horri esker ere Lehen Mundu Gerra sortu zenean, bertako herriak alemaniarren alde jarri ziren.
+Kolonietan oso ohikoa zenez, Ekialdeko Afrika Alemanean ere ustelkeria kasuak eta eskandaluak zabaldu ziren, baita ere bortizkeriazkoak ere. [[1907]]an [[Bernhard von Bülow]]ek [[Bernard Dernburg]] izendatu zuen koloniaren administrazioa garbitzeko. Oso erreforma garrantzitsuak sortu zituen eta kolonia eraginkortasunaren eredua bihurtu zen. Horri esker ere Lehen Mundu Gerra sortu zenean, bertako herriak alemaniarren alde jarri ziren.
 === Lehen Mundu Gerra ===
-Lehen Mundu Gerran alemaniarren armada britaniarrena baino askoz apalagoa zen. Hala ere, jeneral batek, [[Paul von Lettow-Vorbeck]], aurre egin zien. Britaniarrek 200.000 gizonekin, [[Jan Smuts]]en agindupean, alemaniarrek 3.000 soldadu europar eta 11.000 natibo bakarrik zituen; alemaniarren aldeko indigenak [[askari]]ak ziren. Paul von Lettow-Vorbeck-ek lortu zuen garaipen garrantzitsuenetarikoa [[Tangako gudua]] izan zen; gudu horretan zortzi aldiz handiago zen armada garaitu zuen. Azkenean, gerra amaituta, [[Mozambike]]n amore eman behar izan zuen. Ekialdeko Afrikakoa izan zen Alemaniak porrotarik jasan behar izan ez zuen fronte bakarra.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2568/</ref><ref>https://centenarioprimeraguerramundial.wordpress.com/tag/africa-oriental-alemana/</ref><ref>https://books.google.es/books?id=VLrTDQAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=África+Oriental+Alemana&source=bl&ots=VBw6098NWB&sig=pfevlj_6-pOb1veraY8poDyFr9Q&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjJs8-r6MvYAhUDVxQKHdP4DBI4ChDoAQg8MAM#v=onepage&q=%C3%81frica%20Oriental%20Alemana&f=false</ref>
+Lehen Mundu Gerran alemaniarren armada britaniarrena baino askoz apalagoa zen. Hala ere, [[Paul von Lettow-Vorbeck]] jeneralak aurre egin zien. Britaniarrek 200.000 gizonekin, [[Jan Smuts]]en agindupean, alemaniarrek 3.000 soldadu europar eta 11.000 natibo bakarrik zituen; alemaniarren aldeko indigenak [[askari]]ak ziren. Paul von Lettow-Vorbeckek lortu zuen garaipen garrantzitsuenetarikoa [[Tangako gudua]] izan zen; gudu horretan, armada zortzi aldiz handiagoa garaitu zuen. Azkenean, gerra amaituta, [[Mozambike]]n amore eman behar izan zuen. Ekialdeko Afrikakoa izan zen Alemaniak porrotarik jasan behar izan ez zuen fronte bakarra Afrikan.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2568/</ref><ref>https://centenarioprimeraguerramundial.wordpress.com/tag/africa-oriental-alemana/</ref><ref>https://books.google.es/books?id=VLrTDQAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=África+Oriental+Alemana&source=bl&ots=VBw6098NWB&sig=pfevlj_6-pOb1veraY8poDyFr9Q&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjJs8-r6MvYAhUDVxQKHdP4DBI4ChDoAQg8MAM#v=onepage&q=%C3%81frica%20Oriental%20Alemana&f=false</ref>
 === Versaillesko Ituna ===
-[[Versaillesko Ituna]]k (1919) koloniarekin bukatu zuen, haien lurrak gerraren irabazleen artean banatuz:
+[[Versaillesko Ituna]]k (1919) kolonia bukatu zuen, haien lurrak gerraren irabazleen artean banatu baitziren:
-* Mendebaldeko aldea, [[Ruanda-Urundi]] izenarekin, Belgikako eskuetan gelditu zen.
+* Mendebaldeko aldea, [[Ruanda-Urundi]] izenarekin, Belgikari eman zitzaion.
-* [[Rovuma ibaia]]ren hegoaldean zegoen [[Kionga Triangelua]], Portugalen eskuetara joan zen, Mozambiken integratuz.
+* [[Rovuma ibaia]]ren hegoaldeko [[Kionga Triangelua]] Portugalen eskuetara joan zen eta Mozambiken sartu.
 * Gainontzekoa, Erresuma Batuaren eskuetan gelditu zen, [[Tanganika]] izenarekin.