Laudio: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 43°09′04″N 2°57′22″W / 43.151111111111°N 2.9561111111111°W / 43.151111111111; -2.9561111111111
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
177. lerroa: 177. lerroa:
|'''Alderdia'''
|'''Alderdia'''
|- bgcolor=
|- bgcolor=
|[[Pablo Gorostiaga]]<ref>{{Cite web|url=https://www.naiz.eus/en/actualidad/noticia/20190525/de-agurain-a-tutera-quince-muncipios-vascos-a-los-que-mirar-con-atencion-la-noche-de-26a|izenburua=De Agurain a Tutera, quince municipios a los que mirar con atencion|sartze-data=2020-03-10|egunkaria=Naiz - 2019/05/25|aldizkaria=|abizena=I. Salgado - I. Azparren - M. Jauregi - I. Bizkarguenaga - R. Sola - A. Goikoetxea - M. Diaz|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=gaztelania|formatua=}}</ref>
|[[Pablo Gorostiaga]]<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.naiz.eus/en/actualidad/noticia/20190525/de-agurain-a-tutera-quince-muncipios-vascos-a-los-que-mirar-con-atencion-la-noche-de-26a|izenburua=De Agurain a Tutera, quince municipios a los que mirar con atencion|sartze-data=2020-03-10|egunkaria=Naiz - 2019/05/25|aldizkaria=|abizena=I. Salgado - I. Azparren - M. Jauregi - I. Bizkarguenaga - R. Sola - A. Goikoetxea - M. Diaz|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=gaztelania|formatua=}}</ref>
|[[1979]]
|[[1979]]
|[[1987|1983]]
|[[1987|1983]]
187. lerroa: 187. lerroa:
|[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]
|[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]
|- bgcolor="#9bd225"
|- bgcolor="#9bd225"
|Pablo Gorostiaga
|Pablo Gorostiaga<ref name=":0" />
|1987
|1987
|[[1991]]
|[[1991]]
207. lerroa: 207. lerroa:
|EAJ
|EAJ
|- bgcolor="#9bd225"
|- bgcolor="#9bd225"
|Pablo Gorostiaga
|Pablo Gorostiaga<ref name=":0" />
|1999
|1999
|[[2007|2003]]
|[[2007|2003]]
222. lerroa: 222. lerroa:
|EAJ
|EAJ
|- bgcolor="#9bd225"
|- bgcolor="#9bd225"
|[[Natxo Urkixo|Natxo Urkixo Orueta]]
|[[Natxo Urkixo|Natxo Urkixo Orueta]]<ref name=":0" />
|2011
|2011
|[[2015]]
|[[2015]]
|[[Bildu]]
|[[Bildu]]
|- bgcolor="#9bd225"
|- bgcolor="#9bd225"
|Natxo Urkixo Orueta
|Natxo Urkixo Orueta<ref name=":0" />
|2015
|2015
|[[2019]]
|[[2019]]

23:39, 10 martxoa 2020ko berrikusketa

Laudio
 Araba, Euskal Herria
Laudioko bandera

Laudioko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaAiaraldea
Izen ofiziala Laudio / Llodio
AlkateaNatxo Urkixo (Bildu)
Posta kodea01400
INE kodea01036
Herritarralaudioar
Kokapena
Koordenatuak43°09′04″N 2°57′22″W / 43.151111111111°N 2.9561111111111°W / 43.151111111111; -2.9561111111111
Map
Azalera37,56 km2
Garaiera130 - 782 metro
Distantzia50 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria17.917 (2023)
11 (2022)
alt_left 9.234 (%51,5) (%49,5) 8.868 alt_right
Dentsitatea0,48 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		 -% 1,91
Zahartze tasa[1]% 19,63
Ugalkortasun tasa[1]‰ 39,93
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 75,79 (2011)
Genero desoreka[1]% 8,22 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 14,24 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 25,59 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera[3]% 10.07 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera dataX. mendean edo lehenago
Webguneahttp://www.laudiokoudala.net

Laudio Arabako ipar-mendebaldeko udalerri bat da, Aiaraldea eskualde edo kuadrillakoa. Industriagunea da, eta Arabako udalerri jendetsuenetan bigarrena (Gasteiz da lehena), 18,030 biztanle baititzituen 2023. urtean. Ofizialki, udalerriaren izen osoa Laudio Ibar Noblea da.

Izena

Laudio izena segur aski Laudius erromatar pertsona izenetik dator. Hain oinarri sendoa ez duten beste teoria batzuen arabera, Claudius erromatar pertsona izenetik letorke (baina horrek gaztelaniaz Cloyo izena emango luke), edo Flaudio pertsona izenetik (Julio Caro Barojak teoria hori aldeztu zuen, baina geroztik jakin da ez zela Flaudio erromatar izenik izan).[4]

Euskarazko ohiko ebakera hiru silabakoa da: /lau-dí-o/. Azken urteotan, gaztelaniaren eraginez, bi silabako ebakera zabaldu da, /láu-dio/, baina erdarakada gordintzat jotzen da, euskara zainduan baztertzekoa.[4]

Udalerriaren izen ofiziala Laudio da euskaraz, eta Llodio gaztelaniaz.

Geografia

Inguru naturala

Nerbioi ibarrean dago kokatuta geografikoki, Nerbioi ibaiaren ibilbidearen erdian. Herriak haren urak hartzen ditu Amurriotik etorriak, eta hauek Arakaldorako bidean segitzen dute.

Inguruko mendiei dagokienez, Ganekogortako mendilerroan dauden Kamaraka (782 m) eta Goikogane (698 m) ditugu, alde batetik, Bizkaiko mugan. Beste alde batetik, Pagolar (718 m), Mostatxa (667 m), Elorritxugana/Kukutzakoatxa (721 m), Zenagortagana (700 m) eta Luxamendi (470 m) daude.

Udalerri mugakideak

Auzoak

Laudio lau auzok osatzen zuten: Larrazabal, Olarte, Larra eta Goienuri. Udal gaiak jorratzeko nahiz alkateak hautatzeko, banaketa administratibo hori kontuan izaten zen.

XIX. mendean, ordea, Foruak galtzearekin batera, mendetako antolakuntza administratiboa eraldatu egin zen, eta, hazkunde demografikoaren ondorioz, Laudiok itxuraldatze handia izan zuen. Gaur egun, beraz, lau auzo historiko haiekin zerikusirik ez duten hainbat auzo ditu. Ezagunenak eta handienak, Areta, Ugarte, Gardea, Latiorro, Landaluze eta Erdigunea dira.

Historia

Demografia

XX. mendearen 60 eta 70eko hamarkadetan industrializazioaren ondorioz gertatutako hazkunde demografikoaren ondoren, Laudio biztanleak galtzen ari da etengabe 80ko hamarkadatik aurrera, antzeko tamainako beste herri batzuetan jazotzen ari den modu berean.

Biztanleriaren bilakaera

Politika

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, Bilduko Natxo Urkixo hautatu zuten alkate. 2015eko hauteskundeen ondoren, berak jarraitu zuen alkatetzan.

Laudioko udalbatza

Alderdia

2015eko maiatzaren 24a

2011ko maiatzaren 22a
Zinegotziak Boto kopurua Zinegotziak Boto kopurua
Bildu
5 / 17
2.902 (% 32,19)
6 / 17
3.145 (% 32,49)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
5 / 17
2.443 (% 27,10)
6 / 17
2.835 (% 29,29)
Omnia
4 / 17
1.989 (% 22,06)
1 / 17
898 (% 9,28)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
2 / 17
1.102 (% 12,22)
2 / 17
1.167 (% 12,06)
Alderdi Popularra (PP)
1 / 17
579 (% 6,42)
2 / 17
1.066 (% 11,01)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Laudioko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia
Pablo Gorostiaga[5] 1979 1983 Gure Aukera
Juan Jose Ibarretxe 1983 1987 EAJ
Pablo Gorostiaga[5] 1987 1991 Herri Batasuna
Antonio Aiz Salazar 1991 1995 EAJ
Antonio Aiz Salazar 1995 1997 EAJ
María del Yermo Urquijo* 1997 1999 EAJ
Pablo Gorostiaga[5] 1999 2003 Euskal Herritarrok
Jon Karla Menoio 2003 2007 EAJ
Jon Karla Menoio 2007 2011 EAJ
Natxo Urkixo Orueta[5] 2011 2015 Bildu
Natxo Urkixo Orueta[5] 2015 2019 Euskal Herria Bildu
Ander Añibarro Maestre 2019 Jardunean EAJ
*1997ko uztailean María del Yermo Urquijo izendatu zuten alkate, Antonio Aiz Salazar kargugabetu eta gero.[6].

Kultura

Euskara

Laudioko Juan Jose Ibarretxe[7] (Ahotsak[8] proiekturako)

XIX. mende arte Laudio herri nagusiki euskalduna mantendu zen, baina XX. mendearen hasieran erabat galdu zen bertako euskara, hainbat faktore sozio-ekonomiko eta politikoren ondorioz. Herriko hizkera mendebaleko euskararen aldaera izan da beti, Nerbioi ibarreko beste herrien multzokoa.

Berreskuratze prozesua indartu egin da XX. mendeko amaieratik. Gaur egun, Basalarrina Kultura Elkarteak laudioar euskaldunak hainbat kultura ekimenetarako biltzen ditu. Ikastola bat ere badute eta Araba Euskaraz jaialdia antolatu zuten 1983, 1993, 2000 eta 2011. urteetan. 2012an, laudioarren herena zen euskaldun, eta XXI. mendearen hasierako hamar urtean, euskararen erabilera bikoiztu baino gehiago egin da: % 3,69 zen 2001ean, eta % 9 izan zen 2011ko udazkenean. Euskara balioesten dute laudioarrek.[9]

Irakaskuntza

Laudioko udalak herritarrei eskaintzen dizkien zerbitzuen artean lanbide heziketako ikasketak ditugu. Ikasketok 1870ean zabaldu zen Laudio Ibarraren Eskola Publikoaren eraikinean egiten dira.

Eskolaren ardura hainbeste kongregazio eta irakasleren esku egon da urteetan zehar eta Lehen Hezkuntza eta Batxilergoa eman izan da bertan 1972. urtera arte. 1940an La Salleren anaiek hartu zuten udal eskolaren ardura eta 1998ra arte kongregazio honek izan du bertoko hezkuntzaren ardura. 1972an izan zen hezkuntzaren erreformaren ondorioz, Udal Eskola berregituratu egin zen, eta, bertan aurreko heziketa mailak utzita, lanbide heziketa ematen hasi zen, eta Laudioko Lanbide Heziketa Udal Ikastetxea sortu zen.

1998an, La Salletarrek eskola zuzentzeko eta gidaritza akademikoa izateko udalarekin zuten konpromisoa bertan behera utzi zuten eta eskolaren ardura irakasleen esku geratu zen.

Laudioko Lanbide Heziketa Udal Ikastetxea sortu zenetik eskola publikoa da, baina ez dago Eusko Jaurlaritzaren ikastetxe publikoen sarean. 2010ean, dena den, Laudioko udalbatzako ordezkari politiko guztiek, aho batez, sare horretan sartzearen alde agertu ziren eta horretarako eskaera egin zioten Eusko Jaurlaritzari.

Kirola

Txirrindularitzako proba garrantzitsua antolatzen da urtero udalerrian, Laudioko Sari Nagusia, alegia. Atletismoan, berriz, herriko klubak Laudioko Nazioarteko Krosa antolatzen du.

Jaiak

  • Abuztuaren 15ean, San Rokeko jaiak ospatzen dira. Orain dela urte batzuk, 15 egun irauten zuten, eta Euskal Herriko luzeenak ziren. 2004tik aurrera, ordea, 7-8 egun irauten dute. Azkenengo egunean, San Rokeren txakurra erretzen da.
  • Dolumin Barikua: Aste Santuaren aurreko bariku edo ostiralean ospatzen da. Abereen feria garrantzitsua eskualdean. Diotenez, haratuzte eguna izan arren, Laudion egun horretan okela jan daiteke Aita Santuaren buldari esker.

Ondasun nabarmenak

Argazki galeria

Laudioar ospetsuak

Erreferentziak

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ a b Félix MUGURUZA MONTALBÁN: «200 nombres de Llodio», 1997.
  5. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) I. Salgado - I. Azparren - M. Jauregi - I. Bizkarguenaga - R. Sola - A. Goikoetxea - M. Diaz. «De Agurain a Tutera, quince municipios a los que mirar con atencion» Naiz - 2019/05/25 (Noiz kontsultatua: 2020-03-10).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) Azumendi, Eduardo. (1997-07-30). «Antonio Aiz: "Desde que Llodio no es de HB hemos recuperado la libertad en la calle"» El País (Noiz kontsultatua: 2019-03-25).
  7. ↑ «Ibarretxe Markuartu, Juan Jose - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  8. ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
  9. ↑ Miel Anjel ELUSTONDO: «Euskararen kale erabilera Laudion %3,69tik %9ra hamar urtean», Argia, 2319. zenbakia, 2012-04-22.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Araba
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Laudio&oldid=7760639"(e)tik eskuratuta