Igor Stravinski: berrikuspenen arteko aldeak

Igor Stravinski
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Lomonosov (en) eta San Petersburgo, 1882ko ekainaren 17a
Herrialdea	Errusiar Inperioa ; Frantzia (1934ko maiatzaren 30a - ; Ameriketako Estatu Batuak (1945 -
Bizilekua	Paris; Paris; Biarritz; Niza; New York; New York; Voreppe; West Hollywood (Kalifornia); San Petersburgo; Morges barrutia; Suitza; Erroma
Heriotza	New York, 1971ko apirilaren 6a (88 urte)
Hobiratze lekua	Veneziako San Michele hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
Aita	Fyodor Stravinsky
Ezkontidea(k)	Yekaterina Nosenko (en) (1906ko urtarrilaren 11 (juliotar egutegia) - 1939ko martxoaren 2a); Vera de Bosset (en) (1940ko martxoaren 9a - 1971ko apirilaren 6a)
Seme-alabak	ikusi Soulima Stravinsky (en) ; Théodore Strawinsky (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Yury Stravinsky (en) ;
Leinua	Q63440281
Hezkuntza
Heziketa	The Second Saint Petersburg Gymnasium (en) ; San Petersburgoko Estatu-Unibertsitatea ; (1901 - : zuzenbide
Hizkuntzak	errusiera; frantsesa; ingelesa
Irakaslea(k)	Nikolai Rimski-Korsakov; Vasily Kalafati (en)
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, orkestra zuzendaria, piano-jotzailea eta musikaria
Lan nabarmenak	ikusi Udaberriaren sagaratzea; Movements for Piano and Orchestra (en) ; Symphony in E-flat (en) ; Scherzo fantastique (en) ; Petruxka; Suzko txoria;
Jasotako sariak	ikusi Karrera artistikoari Grammy saria (1987) ; Léonie Sonning Music Prize (1959) ; Grammy Award for Best Contemporary Classical Composition (1962) : The Flood (en) ; Grammy Award for Best Orchestral Performance (1962) ; Grammy Award for Best Contemporary Classical Composition (1961) ; Grammy Award for Best Classical Album (1961) ; Grammy Award for Best Orchestral Performance (1967) ; Grammy Hall of Fame (1999) ; Karrera artistikoari Grammy saria (1986) ; Karrera artistikoari Grammy saria (1986) ; Royal Philharmonic Society Gold Medal (1954) ; Wihuri Sibelius Saria (1963) ; Commander of the Military Order of Saint James of the Sword ; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan ;
Kidetza	Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Bavariako Arte Ederren Akademka; Royal Swedish Academy of Music (en)
Genero artistikoa	opera; sinfonia; ganbera-musika; XX. mendeko musika klasikoa
Musika instrumentua	pianoa
Diskoetxea	RCA Victor; Columbia Records; CBS
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasun ortodoxoa

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

14:24, 12 apirila 2020ko berrikusketa

Igor Fiodorovitx Stravinski^[1] —errusieraz: Игорь Фёдорович Стравинский— (San Petersburgo, Errusiar Inperioa, 1882ko ekainaren 17a – New York, Ameriketako Estatu Batuak, 1971ko apirilaren 6a) musikagilea, piano-jotzailea eta orkestra zuzendaria izan zen. Errusiaz gain, Suitza, Frantzia eta Ameriketako Estatu Batuak izan zituen bizileku. Herritartasunez errusiar jaioa, frantses eta estatubatuar herritartasunak hartu zituen gerora.

Bizitza

Bederatzi urte zituela hasi zen pianoa ikasten. 1903-1906. urteetan Rimski-Korsakov musikagilearekin aritu zen ikasten. 1908an Ballets Russes (Errusiar Balletak) taldearen enpresaburu eta zuzentzaile Sergei Diagilev ezagutu zuen. Hark eskatuta L'Oiseau de feu («Suzko txoria», 1910) balleta idatzi zuen, Parisen aurkeztu zena arrakasta handiarekin. Handik aurrera, ospe handiko lanak idazten hasi zen, Le sacre du printemps («Udaberriaren sagaratzea», 1913), bereziki, XX. mendeko musikaren giltzarrietako bat izan dena.

Italian, Alemanian eta Errusian barrena ibili zen Diaghilevekin. Lehen Mundu Gerran Suitzan bizi izan zen, 1920-1939. urteetan Parisen, eta azkenik, 1939. urtetik aurrera, Estatu Batuetan, Hollywooden batez ere.

Stravinskik estilo eta teknika ugari landu zituen bere musikan: errusiar artean eta kulturan oinarritutako musika, doinu, lerro eta erritmo errepikatuak eta musika tresnen moldaketa guztiz berria, jazzaren elementuak, neoklasizismoa, disonantzia eta serieko musika.

Aldi estilistikoak

Stravinskiren ibilbide profesional eta musikala hiru aldi estilistiko handitan banatu ohi da eskuarki, bere lan gehienak hiru hauetako baten baitan koka daitezkelarik.

Aldi errusiarra

Stravinskiren lehen aldi estilistiko nagusia Rimski-Korsakov konpositorearen ikasle zela hasi zen. Urte haietan orkestrarako idazketan zeharo trebetu zen, Scherzo fantastique (1907–08) eta Feu d'artifice (1908) antzeko lan goiztiarretan argi ikus daitekeen moduan. Hala ere, aldi honen garaia Diagilevek enkargatuta konposatu zituen hiru balletei esker jo zuen: Suzko txoria-k, Petruxka-k eta Udaberriaren sagaratzea-k zehazki. Ballet horiek hainbat ezaugarri komun dituzte: orkestra izugarri handientzat idatzita daude; bai gai argumentalak bai motibo musikalak errusiar folklorean oinarrituta daude; eta instrumentazioan bere maisu izandako Rimski-Korsakoven arrastoa nabari da.

Lehen bi balletek, Suzko txoriak (1910) eta Petruxkak (1911), arrakasta itzelaz gozatu izan zuten arren, Stravinskiren hirugarren balleta, Udaberriaren sagaratzea (1913), hartzen da bere aldi errusiarraren une gorenatzat. Parisko Eliseo Zelaien Antzerkian izandako estreinaldian izugarrizko iskanbila eragin zuen, bai Stravinskiren musikak baita Nijinski dantzariak haren gainean burutu zituen koreografiak ere. Lan honetan, konpositorea Errusia paganoaren basakeriaz baliatzen da, obran zehar sentimendu hauek interpretazio oldarkorretan, harmonia politonaletan eta erritmo bortitzetan islatuz. Lan honetan hainbat pasarte ospetsu daude, baina bi dira benetan azpimarratzekoak: lehena obraren sarrerako fagotaren soloa, haren erregistrotik at daudela diruditen notekin hasten dena; eta bigarrena sarreraren ondoren datorren "Nerabeen dantza", non sokek akorde politonal bat (gainjarritako fa bemol maior eta mi bemol dominante zazpidun akordeek osatua) irregularki erasotzen duten (ikus Udaberriaren sagaratzea artikulua informazio gehiago lortu ahal izateko).

Garai honetako beste lan esanguratsuen artean Renard (1916), Soldadu baten istorioa (Histoire du soldat) (1918), eta Ezkontzak (Les Noces) (1914–17) nabarmendu daitezke.

Aldi neoklasikoa

Stravinskiren hurrengo garai estilistikoa Pulcinella (1920) balletaren eskutik hasi zen. Lan honek garai neoklasiko honetako bereizgarri izango zen ezaugarri nagusia eskaintzen du; Stravinskiren itzulera Mozarten, Bachen eta haien garaikideen musika klasikora, hain zuzen ere. Erromantizismo eta espresionismo alemaniarraren subjektibismoari aurre egiteko jaio zen estilo honek balletek eskatzen zuten orkestra erraldoien beharrari uko egitea ekarri zuen. Gutxi gora behera 1920 eta 1951 bitartean idatzitako lan berri hauetan Stravinskik haizezko instrumentuetarako, pianorako, korurako eta ganbarara musikarako idatzi zuen batez ere. Haizezko instrumentuen sinfoniak (1920) eta Oktetoa haizezko instrumentuetarako (1923) haizeei zuzendutako obrarik onenen artean daude.

Joera hau jarraitzen dute Oedipus Rex (1927), Apolo (Apollon Musagète) (1928) eta Dumbarton Oaks (1938) lanek. Aldi berean, Apolo (1927–28), Persefono (1934) eta Orfeo (1948) antzeko lanek Stravinskik gai klasikoen inguruan zuen interesa argi erakusten dute, greziar mitologiaren inguruan zehazki.

Garai honetan nabarmendu beharreko lan nagusiak Stravinskiren hiru sinfoniak dira: Salmoen sinfonia (Symphonie des Psaumes) (1930), Sinfonia don (1940) eta Sinfonia hiru mugimendutan (1945). Bai sinfoniekin, bai sonatekin (Pianorako Sonata, 1924; Bi pianotarako Sonata, 1944) eta baita kontzertuekin (Biolin kontzertua, 1931; Bi pianotarako kontzertua, 1935) ere aldi neoklasikoaren beste ezaugarri garrantzitsuenetako bat nabari da; musika forma klasikoetara itzulera alegia.

Aldi neoklasiko honetako puntu gorena The Rake's Progress opera da, 1951an burutua. W. H. Audenek idatzi zuen, eta William Hogarthen margolan eta grabatuetan oinarritzen da. Opera honek Stravinskik bere aldi neoklasiko honetako 30 urteetan zehar perfekzionatu zuen guztia biltzen du: musika zuzena eta ondo egituratua da, baina arraroa; harmonia tonal klasikoetan oinarritzen da, baina disonantzia harrigarriak ere tartekatzen ditu; hain Stravinskiarrak diren desplazatutako zelula eta motibo erritmikoak ditu; eta Monteverdi, Gluck eta Mozarten operen kutsua du.

Opera hau amaitu ondoren, Stravinski bide berri batean murgiltzen hasi zen, pixkanaka haren musikan teknika berriak aplikatzen hasirik azkenean bere estilo orokorra hirugarren aldiz guztiz aldatuko zuelarik.

Aldi dodekafonikoa

Dodekafonismoaren aitzindari zen Arnold Schoenberg 1951. urtean hil ostean soilik hasi zen Stravinski teknika hau bere lanetan erabiltzen, bere lagun zen Robert Craft orkestra zuzendari amerikarraren laguntzaz. Ondorengo hamabost urteak, ia haren heriotzera arte, estilo honetako lanak idazten igaro zituen.

Stravinski hamabi tonuko teknika honetan pixkanaka hasi zen murgiltzen Cantata (1952), Shakespeareren Hiru Abesti (1953) eta In Memoriam Dylan Thomas (1954) bezalako lan bokal laburren bitartez, metodoa probatzen arituko balitz bezala. Ondoren, teknikaren erabilera zabaltzen hasi zen, haren fede kristau sakonak bultzatuta Bibliako testuetan oinarritutako lanetan: Canticum sacrum (1955), Threni (1958), A Sermon, a Narrative and a Prayer (1961) eta The Flood (1962). Gainera, etapa honetan Orkestra eta pianorako mugimenduak (1959), Monumentum pro Gesualdo (1960) eta Requiem canticles (1966) antzeko izenburuak nabarmentzen dira, nahiz eta lan hauetako batek ere ez duen aurreko bi aldietako lanen onarpen maila lortu.

Garai honetan aipagarria da Agon, Stravinskiren itzulera balletera, trantsizio-lantzat hartzen dena. 1954 eta 1957 artean hamabi dantzarirentzako idatzitako lana da, non argi nabari daitekeen Stravinskiren bilakaera musikala. Agon-eko zenbait atalek garai neoklasikoaren adierazle zen "nota zurien" tonalitatea gogoratzen dute (sarrerako "Pas de quatre"-ak, adibidez); beste batzuek, aldiz, teknika serialak bere musikan aplikatzeko Stravinskiren lehenetariko saiakerak erakusten dituzte ("Bransle" dantzek, esate baterako). "Bransle Simple" eta "Bransle Gay" dantzetan konpositoreak hexakordo serial bana erabiltzen du, eta ondoren "Bransle Double" dantzean biak batzen ditu, honela serie dodekafoniko osoa eratuz. Ballet hau, beraz, Stravinskiren entziklopedia txikitzat har daiteke, haren bizitzan esploratutako estilo ezberdinak biltzen dituelarik; neoklasizismoa, dodekafonismoa eta baita aldi errusiarreko primitibismo apur bat ere.

Lanak

Operak:

Erresinula (1909-14)
Mavra (1922)
Oedipus Rex (1927)
The Rakes´s Progress (1953)

Balletak:

Suzko txoria (1910)
Petruxka (1911)
Udaberriaren sagaratzea (1911-13)
Pulcinella (1920)
Ezteiak (1923)

Musika tresnetarako:

Ragtime (1918), 11 musika tresnentzat
Salmuen sinfonia (1930) koru eta orkestrarako
Biolin eta orkestrarako kontzertua (1931)
Ebony Concert (1945), jazz bandarako
Hileta eresia J.F. Kennedyrentzat (1964)

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Igor Stravinski

Musika klasikoa

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia: 156. araua: Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema.

Datuak: Q7314
Multimedia: Igor Stravinsky / Q7314

[1] Euskaltzaindia: 156. araua: Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema.

[1]

@@ 12. lerroa: / 12. lerroa: @@
 Stravinskik estilo eta teknika ugari landu zituen bere musikan: errusiar artean eta kulturan oinarritutako musika, doinu, lerro eta erritmo errepikatuak eta musika tresnen moldaketa guztiz berria, [[jazz]]aren elementuak, [[neoklasizismo]]a, disonantzia eta serieko musika.
+== Aldi estilistikoak ==
+Stravinskiren ibilbide profesional eta musikala hiru aldi estilistiko handitan banatu ohi da eskuarki, bere lan gehienak hiru hauetako baten baitan koka daitezkelarik.
+=== Aldi errusiarra ===
+Stravinskiren lehen aldi estilistiko nagusia [[Nikolai Rimski-Korsakov|Rimski-Korsakov]] konpositorearen ikasle zela hasi zen. Urte haietan orkestrarako idazketan zeharo trebetu zen, ''Scherzo fantastique'' (1907–08) eta ''Feu d'artifice'' (1908) antzeko lan goiztiarretan argi ikus daitekeen moduan. Hala ere, aldi honen garaia [[Diagilev|Diagilevek]] enkargatuta konposatu zituen hiru balletei esker jo zuen: ''[[Suzko txoria]]''-k, ''Petruxka''-k eta ''[[Udaberriaren sagaratzea]]''-k zehazki. Ballet horiek hainbat ezaugarri komun dituzte: orkestra izugarri handientzat idatzita daude; bai gai argumentalak bai motibo musikalak errusiar folklorean oinarrituta daude; eta instrumentazioan bere maisu izandako [[Nikolai Rimski-Korsakov|Rimski-Korsakoven]] arrastoa nabari da.
+Lehen bi balletek, [[Suzko txoria|Suzko txoriak]] (1910) eta Petruxkak (1911), arrakasta itzelaz gozatu izan zuten arren, Stravinskiren hirugarren balleta, [[Udaberriaren sagaratzea]] (1913), hartzen da bere aldi errusiarraren une gorenatzat. [[Paris|Parisko]] [[Eliseo Zelaien Antzerkia (Paris)|Eliseo Zelaien Antzerkian]] izandako estreinaldian izugarrizko iskanbila eragin zuen, bai Stravinskiren musikak baita [[Vatslav Nijinski|Nijinski]] dantzariak haren gainean burutu zituen koreografiak ere. Lan honetan, konpositorea Errusia paganoaren basakeriaz baliatzen da, obran zehar sentimendu hauek interpretazio oldarkorretan, harmonia politonaletan eta erritmo bortitzetan islatuz. Lan honetan hainbat pasarte ospetsu daude, baina bi dira benetan azpimarratzekoak: lehena obraren sarrerako fagotaren soloa, haren erregistrotik at daudela diruditen notekin hasten dena; eta bigarrena sarreraren ondoren datorren "Nerabeen dantza", non sokek akorde politonal bat (gainjarritako fa bemol maior eta mi bemol dominante zazpidun akordeek osatua) irregularki erasotzen duten (ikus ''[[Udaberriaren sagaratzea]]'' artikulua informazio gehiago lortu ahal izateko).
+Garai honetako beste lan esanguratsuen artean ''Renard'' (1916), ''Soldadu baten istorioa (Histoire du soldat)'' (1918), eta ''Ezkontzak (Les Noces)'' (1914–17) nabarmendu daitezke.
+=== Aldi neoklasikoa ===
+Stravinskiren hurrengo garai estilistikoa ''Pulcinella'' (1920) balletaren eskutik hasi zen. Lan honek garai [[neoklasiko]] honetako bereizgarri izango zen ezaugarri nagusia eskaintzen du; Stravinskiren itzulera [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozarten]], [[Johann Sebastian Bach|Bachen]] eta haien garaikideen musika klasikora, hain zuzen ere. [[Erromantizismoko musika|Erromantizismo]] eta [[espresionismo]] alemaniarraren subjektibismoari aurre egiteko jaio zen estilo honek balletek eskatzen zuten orkestra erraldoien beharrari uko egitea ekarri zuen. Gutxi gora behera 1920 eta 1951 bitartean idatzitako lan berri hauetan Stravinskik haizezko instrumentuetarako, pianorako, korurako eta ganbarara musikarako idatzi zuen batez ere. ''Haizezko instrumentuen sinfoniak'' (1920) eta ''Oktetoa haizezko instrumentuetarako'' (1923) haizeei zuzendutako obrarik onenen artean daude.
+Joera hau jarraitzen dute ''[[ Edipo erregea (opera)|Oedipus Rex]]'' (1927), ''[[ Apolonia (Stravinski)|Apolo]] (Apollon Musagète)'' (1928) eta ''Dumbarton Oaks'' (1938) lanek. Aldi berean, ''Apolo'' (1927–28)'','' ''[[ Persephone|Persefono]]'' (1934) eta ''Orfeo'' (1948) antzeko lanek Stravinskik gai klasikoen inguruan zuen interesa argi erakusten dute, [[Greziar mitologia|greziar mitologiaren]] inguruan zehazki.
+Garai honetan nabarmendu beharreko lan nagusiak Stravinskiren hiru sinfoniak dira: ''Salmoen sinfonia (Symphonie des Psaumes)'' (1930), ''Sinfonia don'' (1940) eta ''Sinfonia hiru mugimendutan'' (1945). Bai sinfoniekin, bai sonatekin (''Pianorako Sonata,'' 1924; ''Bi pianotarako Sonata'', 1944) eta baita kontzertuekin (''Biolin kontzertua'', 1931; ''Bi pianotarako kontzertua'', 1935) ere aldi neoklasikoaren beste ezaugarri garrantzitsuenetako bat nabari da; musika forma klasikoetara itzulera alegia.
+Aldi neoklasiko honetako puntu gorena ''[[ Rake's Progress|The Rake's Progress]]'' opera da, 1951an burutua. [[W. H. Auden|W. H. Audenek]] idatzi zuen, eta [[William Hogarth|William Hogarthen]] margolan eta grabatuetan oinarritzen da. Opera honek Stravinskik bere aldi neoklasiko honetako 30 urteetan zehar perfekzionatu zuen guztia biltzen du: musika zuzena eta ondo egituratua da, baina arraroa; [[Harmonia (musika)|harmonia]] tonal klasikoetan oinarritzen da, baina [[ disonantzia|disonantzia]] harrigarriak ere tartekatzen ditu; hain Stravinskiarrak diren desplazatutako zelula eta motibo erritmikoak ditu; eta [[Claudio Monteverdi|Monteverdi]], [[Christoph Willibald Gluck|Gluck]] eta [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozarten]] operen kutsua du.
+Opera hau amaitu ondoren, Stravinski bide berri batean murgiltzen hasi zen, pixkanaka haren musikan teknika berriak aplikatzen hasirik azkenean bere estilo orokorra hirugarren aldiz guztiz aldatuko zuelarik.
+=== Aldi dodekafonikoa ===
+[[Dodekafonismo|Dodekafonismoaren]] aitzindari zen [[Arnold Schönberg|Arnold Schoenberg]] 1951. urtean hil ostean soilik hasi zen Stravinski teknika hau bere lanetan erabiltzen, bere lagun zen Robert Craft orkestra zuzendari amerikarraren laguntzaz. Ondorengo hamabost urteak, ia haren heriotzera arte, estilo honetako lanak idazten igaro zituen.
+Stravinski hamabi tonuko teknika honetan pixkanaka hasi zen murgiltzen ''Cantata'' (1952), ''Shakespeareren Hiru Abesti'' (1953) eta ''In Memoriam Dylan Thomas'' (1954) bezalako lan bokal laburren bitartez, metodoa probatzen arituko balitz bezala. Ondoren, teknikaren erabilera zabaltzen hasi zen, haren fede kristau sakonak bultzatuta [[Biblia|Bibliako testuetan]] oinarritutako lanetan: ''Canticum sacrum'' (1955), ''Threni'' (1958), ''A Sermon, a Narrative and a Prayer'' (1961) eta ''The Flood'' (1962). Gainera, etapa honetan ''Orkestra eta pianorako'' mugimenduak (1959), ''Monumentum pro Gesualdo'' (1960) eta ''Requiem canticles'' (1966) antzeko izenburuak nabarmentzen dira, nahiz eta lan hauetako batek ere ez duen aurreko bi aldietako lanen onarpen maila lortu.
+Garai honetan aipagarria da ''Agon'', Stravinskiren itzulera balletera, trantsizio-lantzat hartzen dena. 1954 eta 1957 artean hamabi dantzarirentzako idatzitako lana da, non argi nabari daitekeen Stravinskiren bilakaera musikala. ''Agon''-eko zenbait atalek garai neoklasikoaren adierazle zen "nota zurien" tonalitatea gogoratzen dute (sarrerako "Pas de quatre"-ak, adibidez); beste batzuek, aldiz, teknika serialak bere musikan aplikatzeko Stravinskiren lehenetariko saiakerak erakusten dituzte ("Bransle" dantzek, esate baterako). "Bransle Simple" eta "Bransle Gay" dantzetan konpositoreak hexakordo serial bana erabiltzen du, eta ondoren "Bransle Double" dantzean biak batzen ditu, honela serie dodekafoniko osoa eratuz. Ballet hau, beraz, Stravinskiren entziklopedia txikitzat har daiteke, haren bizitzan esploratutako estilo ezberdinak biltzen dituelarik; neoklasizismoa, dodekafonismoa eta baita aldi errusiarreko primitibismo apur bat ere.
 == Lanak ==