Elsa Triolet: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
2. lerroa: 2. lerroa:
[[Fitxategi:Lilya Brik with her mother and sister Elsa.jpg|thumb|250px|Elsa, txikiena, bere ahizpa eta amarekin.]]
[[Fitxategi:Lilya Brik with her mother and sister Elsa.jpg|thumb|250px|Elsa, txikiena, bere ahizpa eta amarekin.]]
[[Fitxategi:Seghers Aragon & Triolet 1942.jpg|thumb|250px|Louis Aragonekin batera Pierre Seghers lagunaren etxean, Villeneuve-lès-Avignon-en, 1941ean.]]
[[Fitxategi:Seghers Aragon & Triolet 1942.jpg|thumb|250px|Louis Aragonekin batera Pierre Seghers lagunaren etxean, Villeneuve-lès-Avignon-en, 1941ean.]]
'''Elsa Triolet''', benetako izena '''Ella Yourievna Kagan''' ({{lang-ru|Элла Юрьевна Каган}}) (Mosku, [[1896]]ko [[irailaren 12]]-[[Saint-Arnoult-en-Yvelines]], [[1970]]eko [[ekainaren 16]]) frantsesez idatzi zuen emakume idazle errusiarra izan zen; familia judua zuen. [[Goncourt saria]] irabazi zuen lehen emakumea izan zen. Bere ahizpa [[Lili Brik]] zen eta [[Louis Aragon]]en ezkontidea izan zen. '''Laurent Daniel''' izengoitia erabili zuen ere bai, hasieran klandestinitatean, gero literaturan.
'''Elsa Triolet''', benetako izena '''Ella Yourievna Kagan''' ({{lang-ru|Элла Юрьевна Каган}}) (Mosku, [[1896]]ko [[irailaren 12]]-[[Saint-Arnoult-en-Yvelines]], [[1970]]eko [[ekainaren 16]]) frantsesez idatzi zuen emakume idazle errusiarra izan zen; familia judua zuen. [[Goncourt saria]] irabazi zuen lehen emakumea izan zen. Bere ahizpa [[Lili Brik]] zen eta [[Louis Aragon]]en ezkontidea izan zen. '''Laurent Daniel''' izengoitia erabili zuen ere bai, hasieran klandestinitatean, gero literaturan.<ref>https://elpais.com/cultura/2017/11/13/actualidad/1510593629_748352.html</ref>


== Biografia ==
== Biografia ==
11. lerroa: 11. lerroa:
Parisen ere, [[1928]]an, "La Coupole" kafetegian, [[Louis Aragon]] ezagutu zuen. Kafetegi horretan artista ugari biltzen zen eta Elsa haien [[musa]] bihurtu zen. XX. mendearen hogeita hamargarren hamarkadan[[goi joskintza]]rako koilareak diseinatu zuen eta egunkari errusiarrentzat idatzi zuen. Halaber, errusieratik frantsesera itzulpenak egingo zituen. [[1938]]an frantsesez eginiko lehen eleberria idazteari ekin zion: ''Bonsoir Thérèse''.
Parisen ere, [[1928]]an, "La Coupole" kafetegian, [[Louis Aragon]] ezagutu zuen. Kafetegi horretan artista ugari biltzen zen eta Elsa haien [[musa]] bihurtu zen. XX. mendearen hogeita hamargarren hamarkadan[[goi joskintza]]rako koilareak diseinatu zuen eta egunkari errusiarrentzat idatzi zuen. Halaber, errusieratik frantsesera itzulpenak egingo zituen. [[1938]]an frantsesez eginiko lehen eleberria idazteari ekin zion: ''Bonsoir Thérèse''.


1939ko otsailaren 28an Louis Aragonekin ezkondu zen.<ref>https://www.laregion.es/articulo/la-revista/louis-aragon-elsa-triolet-ojos/20170330180557697545.html</ref> Berarekin batera, Erresistentzia Frantsesean sartu zen, hegoaldean (bereziki [[Lyon]] eta [[Drôme]] inguruan) eta ''La Drôme en Armas'' eta ''Les Etoiles'' egunkari klandestinoak egiten eta zabaltzen lagundu zuen. Idazten jarraitu zuen: ''Le Cheval blanc'' eleberria eta Éditions de Minuit argitaletxean kontakizun batzuk argitaratu zituen, ''Le premier accroc coûte 200 francs''. Izenburuaren esaldi horren Proventzan [[Aliatuak|Aliatuen]] lehorreratzea iragartzen zuen. Kontakizun hoiek 1944ko [[Goncourt saria]] irabazi zuten. 1946an, bestetik, [[Nurembergeko Prozesua]]n izan zen eta ''Les Lettres françaises''en gaiari buruzko [[erreportaje]] bat idatzi zuen.
1939ko otsailaren 28an Louis Aragonekin ezkondu zen.<ref>https://www.laregion.es/articulo/la-revista/louis-aragon-elsa-triolet-ojos/20170330180557697545.html</ref> Berarekin batera, Erresistentzia Frantsesean sartu zen, hegoaldean (bereziki [[Lyon]] eta [[Drôme]] inguruan) eta ''La Drôme en Armas'' eta ''Les Etoiles'' egunkari klandestinoak egiten eta zabaltzen lagundu zuen. Idazten jarraitu zuen: ''Le Cheval blanc'' eleberria eta Éditions de Minuit argitaletxean kontakizun batzuk argitaratu zituen, ''Le premier accroc coûte 200 francs''. Izenburuaren esaldi horren Proventzan [[Aliatuak|Aliatuen]] lehorreratzea iragartzen zuen. Kontakizun hoiek 1944ko [[Goncourt saria]] irabazi zuten.<ref>https://madame.lefigaro.fr/culture/ces-rares-femmes-qui-ont-eu-le-prix-goncourt-051114-82538</ref> 1946an, bestetik, [[Nurembergeko Prozesua]]n izan zen eta ''Les Lettres françaises''en gaiari buruzko [[erreportaje]] bat idatzi zuen.


Idazleen Batzorde Nazionaleko (Comité national des écrivains) aginte-batzordeko kide izanik, 50eko hamarkadan irakurzaletasuna sustatzeko eta liburuak saltzeko konpromisoa hartu zuen. Gerra garaiak ''L'Inspecteur des ruines'' (1948) eleberria inspiratu zion, eta mehatxu atomikoak, Gerra Hotzaren garaiak, ''Le Cheval roux ou les Intentions humaines''. Sarritan, Aragonekin batera, bloke sozialistako herrialdeetara joaten zen. 1957an [[Estalinismo]]a kritikatuko zuen ''Le Monument'' liburuarekin. Urte horretan bertan dimisioa eman zuen CNEko zuzendaritzaren batzordean eta, ondoren, "L’Âge de Nylon" zikloko hiru eleberriak idatzi zituen. 1963an aktiboki esku hartu zuen Aleksandr Solzhenitsyn disidentearen ''Une journée d'Ivan Denissovitch'' liburuaren itzulpenean eta Frantzian agertzea lortzeko. Mayakovskiren biografia Sobietar Batasunean, bestetik, oso faltsututa agertu omen zen eta, erantzun gisa, ''Le Grand Jamais'' (1965) eta ''Écoutez-voir'' (1968) eleberriak idatzi zituen.<ref>https://elpais.com/cultura/2017/11/13/actualidad/1510593629_748352.html</ref>
Idazleen Batzorde Nazionaleko (Comité national des écrivains) aginte-batzordeko kide izanik, 50eko hamarkadan irakurzaletasuna sustatzeko eta liburuak saltzeko konpromisoa hartu zuen. Gerra garaiak ''L'Inspecteur des ruines'' (1948) eleberria inspiratu zion, eta mehatxu atomikoak, Gerra Hotzaren garaiak, ''Le Cheval roux ou les Intentions humaines''. Sarritan, Aragonekin batera, bloke sozialistako herrialdeetara joaten zen. 1957an [[Estalinismo]]a kritikatuko zuen ''Le Monument'' liburuarekin. Urte horretan bertan dimisioa eman zuen CNEko zuzendaritzaren batzordean eta, ondoren, "L’Âge de Nylon" zikloko hiru eleberriak idatzi zituen. 1963an aktiboki esku hartu zuen Aleksandr Solzhenitsyn disidentearen ''Une journée d'Ivan Denissovitch'' liburuaren itzulpenean eta Frantzian agertzea lortzeko. Mayakovskiren biografia Sobietar Batasunean, bestetik, oso faltsututa agertu omen zen eta, erantzun gisa, ''Le Grand Jamais'' (1965) eta ''Écoutez-voir'' (1968) eleberriak idatzi zituen.<ref>https://elpais.com/cultura/2017/11/13/actualidad/1510593629_748352.html</ref>


''La Mise en mots'' (1969) eta ''Le Rossignol se tait à l'aube'' (1970) argitaratu ondoren, Elsa Triolet bihotzeko gaitz baten ondorioz hil zen, 1970eko ekainaren 16an, Louis Aragonekin batera [[Moulin de Villeneuve (Saint-Arnoult-en-Yvelines)|Moulin de Villeneuve]]n ([[Saint-Arnoult-en-Yvelines]]) zuen jabetzan. Errota zahar hori inguratzen duen sei hektareako parkean lurperatuta dago, Aragon ondoan.<ref>https://www.ecured.cu/Elsa_Triolet</ref> Bere hilobiei buruz, Elsa Trioleten esaldi hau irakur daiteke: «Quand côte à côte nous serons enfin des gisants, l'alliance de nos livres nous unira pour le meilleur et pour le pire, dans cet avenir qui était notre rêve et notre souci majeur à toi et à moi. La mort aidant, on aurait peut-être essayé, et réussi à nous séparer plus sûrement que la guerre de notre vivant, les morts sont sans défense. Alors nos livres croisés viendront, noir sur blanc la main dans la main s'opposer à ce qu'on nous arrache l'un à l'autre. ELSA» (Bata bestearen ondoan, azkenean etzanak garenean, gure liburuen aliantzak gure ametsa eta gure kezka zen etorkizun horretan onerako eta txarrenerako bilduko gaitu, zu eta ni. ELSA).
''La Mise en mots'' (1969) eta ''Le Rossignol se tait à l'aube'' (1970) argitaratu ondoren, Elsa Triolet bihotzeko gaitz baten ondorioz hil zen, 1970eko ekainaren 16an, Louis Aragonekin batera [[Moulin de Villeneuve (Saint-Arnoult-en-Yvelines)|Moulin de Villeneuve]]n ([[Saint-Arnoult-en-Yvelines]]) zuen jabetzan. Errota zahar hori inguratzen duen sei hektareako parkean lurperatuta dago, Aragon ondoan.<ref>https://www.ecured.cu/Elsa_Triolet</ref> Bere hilobiei buruz, Elsa Trioleten esaldi hau irakur daiteke: «Quand côte à côte nous serons enfin des gisants, l'alliance de nos livres nous unira pour le meilleur et pour le pire, dans cet avenir qui était notre rêve et notre souci majeur à toi et à moi. La mort aidant, on aurait peut-être essayé, et réussi à nous séparer plus sûrement que la guerre de notre vivant, les morts sont sans défense. Alors nos livres croisés viendront, noir sur blanc la main dans la main s'opposer à ce qu'on nous arrache l'un à l'autre. ELSA» (Bata bestearen ondoan, azkenean etzanak garenean, gure liburuen aliantzak gure ametsa eta gure kezka zen etorkizun horretan onerako eta txarrenerako bilduko gaitu, zu eta ni. ELSA).<ref>https://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2013/01/18/10001-20130118ARTFIG00556-mort-d-elsa-triolet.php</ref>


== Obra ==
== Obra ==

20:14, 16 ekaina 2020ko berrikusketa

Elsa Triolet

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakЭлла Юрьевна Каган
JaiotzaMosku1896ko irailaren 12a (juliotar egutegia)
Herrialdea Errusiar Inperioa
 Frantzia
Lehen hizkuntzaerrusiera
HeriotzaSaint-Arnoult-en-Yvelines1970eko ekainaren 16a (73 urte)
Hobiratze lekuaMoulin de Villeneuve (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)Louis Aragon
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaMoskuko Estatu Unibertsitatea
Hizkuntzakfrantsesa
errusiera
Jarduerak
Jarduerakidazlea, eleberrigilea, poeta, gidoilaria eta Frantziako Erresistentziako kidea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
Izengoitia(k)Laurent Daniel eta Èlʹza Ûrʹevna Triole

IMDB: nm0873020 Musicbrainz: e281dc8c-e413-4f00-a46b-0d60095e05d0 Discogs: 1010066 Find a Grave: 16781619 Edit the value on Wikidata
Elsa, txikiena, bere ahizpa eta amarekin.
Louis Aragonekin batera Pierre Seghers lagunaren etxean, Villeneuve-lès-Avignon-en, 1941ean.

Elsa Triolet, benetako izena Ella Yourievna Kagan (errusieraz: Элла Юрьевна Каган) (Mosku, 1896ko irailaren 12-Saint-Arnoult-en-Yvelines, 1970eko ekainaren 16) frantsesez idatzi zuen emakume idazle errusiarra izan zen; familia judua zuen. Goncourt saria irabazi zuen lehen emakumea izan zen. Bere ahizpa Lili Brik zen eta Louis Aragonen ezkontidea izan zen. Laurent Daniel izengoitia erabili zuen ere bai, hasieran klandestinitatean, gero literaturan.[1]

Biografia

Elsa Kagán judutar jatorriko familia burges aberats batean jaio zen. Bere gurasoek, jatorriz Letoniakoak, familia kosmopolita osatu zuten, non bi ahizpa gazteen haurtzaroan Europa osoko moda-lekuetatik bidaiatzea ohikoa izan zen. Aita abokatua zen eta ama, berriz, piano-jotzailea. Aitaren heriotzak, Elsak hamabost urte besterik ez zituenean, bizitza maila jaistera behartu zuen familia. Haurtzarotik Roman Jakobson hizkuntzalariaren laguna izan zen, eta gazte-gaztetan frantsesa ikasten hasi zen. 1913an Vladimir Mayakovski poeta futuristarekin harremana izan zuen, gerora Lilia Brik, bere ahizpa zaharrenaren lankide izango zena. Viktor Shklovski Elsarekin maiteminduta egon zen baina gazteak ez zion erantzun.

1918an Errusia utzi eta 1919an Parisen Andre Triolet frantziar militarrarekin ezkondu zen. Hurrengo urtean denboraldi bat eman zuenTahitin, bere lehen eleberriaren inspirazio iturri izan zen bidaia. 1921ean senarra utzi eta Londresera eta Berlinera joan zen bizitzera. Errusieraz idatzitako eleberri batzuk plazaratu zituen: À Tahiti (1925), Fraise des bois, Camouflage (1928). 1924an Montparnassera joan zen bizitzera eta surrealismoarem artistak ezagutu zituen, besteak beste, Fernand Léger eta Marcel Duchamp.

Parisen ere, 1928an, "La Coupole" kafetegian, Louis Aragon ezagutu zuen. Kafetegi horretan artista ugari biltzen zen eta Elsa haien musa bihurtu zen. XX. mendearen hogeita hamargarren hamarkadangoi joskintzarako koilareak diseinatu zuen eta egunkari errusiarrentzat idatzi zuen. Halaber, errusieratik frantsesera itzulpenak egingo zituen. 1938an frantsesez eginiko lehen eleberria idazteari ekin zion: Bonsoir Thérèse.

1939ko otsailaren 28an Louis Aragonekin ezkondu zen.[2] Berarekin batera, Erresistentzia Frantsesean sartu zen, hegoaldean (bereziki Lyon eta Drôme inguruan) eta La Drôme en Armas eta Les Etoiles egunkari klandestinoak egiten eta zabaltzen lagundu zuen. Idazten jarraitu zuen: Le Cheval blanc eleberria eta Éditions de Minuit argitaletxean kontakizun batzuk argitaratu zituen, Le premier accroc coûte 200 francs. Izenburuaren esaldi horren Proventzan Aliatuen lehorreratzea iragartzen zuen. Kontakizun hoiek 1944ko Goncourt saria irabazi zuten.[3] 1946an, bestetik, Nurembergeko Prozesuan izan zen eta Les Lettres françaisesen gaiari buruzko erreportaje bat idatzi zuen.

Idazleen Batzorde Nazionaleko (Comité national des écrivains) aginte-batzordeko kide izanik, 50eko hamarkadan irakurzaletasuna sustatzeko eta liburuak saltzeko konpromisoa hartu zuen. Gerra garaiak L'Inspecteur des ruines (1948) eleberria inspiratu zion, eta mehatxu atomikoak, Gerra Hotzaren garaiak, Le Cheval roux ou les Intentions humaines. Sarritan, Aragonekin batera, bloke sozialistako herrialdeetara joaten zen. 1957an Estalinismoa kritikatuko zuen Le Monument liburuarekin. Urte horretan bertan dimisioa eman zuen CNEko zuzendaritzaren batzordean eta, ondoren, "L’Âge de Nylon" zikloko hiru eleberriak idatzi zituen. 1963an aktiboki esku hartu zuen Aleksandr Solzhenitsyn disidentearen Une journée d'Ivan Denissovitch liburuaren itzulpenean eta Frantzian agertzea lortzeko. Mayakovskiren biografia Sobietar Batasunean, bestetik, oso faltsututa agertu omen zen eta, erantzun gisa, Le Grand Jamais (1965) eta Écoutez-voir (1968) eleberriak idatzi zituen.[4]

La Mise en mots (1969) eta Le Rossignol se tait à l'aube (1970) argitaratu ondoren, Elsa Triolet bihotzeko gaitz baten ondorioz hil zen, 1970eko ekainaren 16an, Louis Aragonekin batera Moulin de Villeneuven (Saint-Arnoult-en-Yvelines) zuen jabetzan. Errota zahar hori inguratzen duen sei hektareako parkean lurperatuta dago, Aragon ondoan.[5] Bere hilobiei buruz, Elsa Trioleten esaldi hau irakur daiteke: «Quand côte à côte nous serons enfin des gisants, l'alliance de nos livres nous unira pour le meilleur et pour le pire, dans cet avenir qui était notre rêve et notre souci majeur à toi et à moi. La mort aidant, on aurait peut-être essayé, et réussi à nous séparer plus sûrement que la guerre de notre vivant, les morts sont sans défense. Alors nos livres croisés viendront, noir sur blanc la main dans la main s'opposer à ce qu'on nous arrache l'un à l'autre. ELSA» (Bata bestearen ondoan, azkenean etzanak garenean, gure liburuen aliantzak gure ametsa eta gure kezka zen etorkizun horretan onerako eta txarrenerako bilduko gaitu, zu eta ni. ELSA).[6]

Obra

  • À Tahiti (1925) errusieraz. Egile berak frantsera eraman zuen 1964an.
  • Fraise des bois (1926) errusieraz.
  • Camouflage (1928) errusieraz.
  • Bonsoir Thérèse, Denoël, 1938
  • Maïakovski, ESI, 1939
  • Monstre 42, Poésie 42, Seghers, 1942
  • Clair de lune, Poésie 42, Seghers, 1942
  • Mille regrets (1942)
  • Le Cheval blanc, Denoël, 1943
  • Les Amants d'Avignon. Laurent Daniel izengoitiaz, Éditions de Minuit, 1943.
  • Qui est cet étranger qui n'est pas d'ici ? ou le mythe de la Baronne Mélanie, Éditions Seghers, 1944
  • Le premier accroc coûte 200 francs, Denoël, 1944, Goncourt saria, 1944
  • Personne ne m'aime, La Bibliothèque française, 1946
  • Les Fantômes armés, La Bibliothèque française, 1947
  • L'Inspecteur des ruines, Denoël, 1948
  • Le Cheval roux ou les Intentions humaines, Éditeurs français réunis (EFR), 1953
  • L'Histoire d'Anton Tchekhov, Lan Guztien hitzaurrea, EFR, 1954
  • Le Rendez-vous des étrangers, Gallimard, 1956
  • Le Monument, Gallimard, 1957
  • L'âge de nylon (1) : Roses à crédit, Gallimard, 1959
  • L'âge de nylon (2) : Luna-Park, Gallimard, 1959
  • Les Manigances, Gallimard, 1961
  • L'âge de nylon (3) : L'Âme, Gallimard, 1962
  • Le Grand Jamais, Gallimard, 1965
  • Écoutez-voir, Gallimard, 1968
  • La Mise en mots, Skira, 1969
  • Le Rossignol se tait à l'aube, Gallimard, 1970.

Itzulpenak

Itzulpen ugari egin zuen, frantsesetik errusiera eta errusieratik frantsesera.

Erreferentziak

Ikus, gainera

Kanpo estekak