Kultura Intereseko Ondasun (Espainia): berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
2. lerroa: 2. lerroa:


== Kultura-ondasunak Euskal Autonomia Erkidegoan ==
== Kultura-ondasunak Euskal Autonomia Erkidegoan ==
[[Fitxategi:Monumentu-plaka EAEn.jpg|alt=Monumentu-plaka|thumb|Monumentu-plaka]]

=== Lege zaharra ===
=== Lege zaharra ===
Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondareari buruzko 7/1990 legeak<ref>[http://www.euskadi.net/cgi-bin/salto2.exe?/cgi-bin_k54/ver_e?CMD=VERDOC&BASE=B03G&DOCN=000014986&CONF=bopv_e.cnf Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondareari buruzko 7/1990 legea.]</ref> ondarearen hiru sailkapen mota bereizten zituen:
Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondareari buruzko 7/1990 legeak<ref>[http://www.euskadi.net/cgi-bin/salto2.exe?/cgi-bin_k54/ver_e?CMD=VERDOC&BASE=B03G&DOCN=000014986&CONF=bopv_e.cnf Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondareari buruzko 7/1990 legea.]</ref> ondarearen hiru sailkapen mota bereizten zituen:
# [[Monumentu]]a: honelakotzat, bana-banan hartuta, nolabaiteko kultura-interesa duten ondasun higigarri zein higiezineko guztiak jotzen dira.
#[[Monumentu]]a: honelakotzat, bana-banan hartuta, nolabaiteko kultura-interesa duten ondasun higigarri zein higiezineko guztiak jotzen dira.
# Monumentu multzoa: honelakotzat, kultura-batasuna osatzen duten ondasun higigarri zein higiezineko multzo guztiak jotzen dira.
# Monumentu multzoa: honelakotzat, kultura-batasuna osatzen duten ondasun higigarri zein higiezineko multzo guztiak jotzen dira.
# Kulturagunea:<ref>Legean «kultur gunea» jartzen du, baina geroztik Euskaltzaindiak hitz elkarketarako emandako arauak dio ''-gune'' atzizkia lotuta idaztekoa dela hor.</ref> honelakotzat, iraganeko izan eta Euskal Herriaren kultura eta bizikera-adierazgarri nabariei atxikiriko toki, ekintza, sorkuntza, sinesmen, tradizio eta gertakariek osatutakoa jotzen da.
# Kulturagunea:<ref>Legean «kultur gunea» jartzen du, baina geroztik Euskaltzaindiak hitz elkarketarako emandako arauak dio ''-gune'' atzizkia lotuta idaztekoa dela hor.</ref> honelakotzat, iraganeko izan eta Euskal Herriaren kultura eta bizikera-adierazgarri nabariei atxikiriko toki, ekintza, sorkuntza, sinesmen, tradizio eta gertakariek osatutakoa jotzen da.
13. lerroa: 13. lerroa:
=== Egungo legea ===
=== Egungo legea ===
Euskal Autonomia Erkidegoak lege berria argitaratu zuen 2019an: 6/2019 LEGEA, maiatzaren 9koa, Euskal Kultura Ondarearena<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua="Euskal Kultura ondareari buruzko Legea", EHAA|argitaletxea=Eusko Jaurlaritza|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2017-03-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/lege-proiektua/22-euskal-kultura-ondareari-buruzko-legea/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-29}}</ref>. Bertan hauen artean bereizten du : ondare higiezinak, higigarriak eta immaterialak.
Euskal Autonomia Erkidegoak lege berria argitaratu zuen 2019an: 6/2019 LEGEA, maiatzaren 9koa, Euskal Kultura Ondarearena<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua="Euskal Kultura ondareari buruzko Legea", EHAA|argitaletxea=Eusko Jaurlaritza|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2017-03-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/lege-proiektua/22-euskal-kultura-ondareari-buruzko-legea/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-29}}</ref>. Bertan hauen artean bereizten du : ondare higiezinak, higigarriak eta immaterialak.
[[Fitxategi:Bergara - Torre Olaso 4.jpg|alt=Olaso dorreko lorategi historikoa|thumb|[[Olaso dorrea|Olaso dorreko]] lorategi historikoa]]Guztira, hamahiru kategoria desberdintzen ditu: sei, kulturako ondare higiezinen kasuan (monumentu-multzoa, eremu arkeologiko edo paleontologikoa, leku historikoa, kultura paisaia eta lorategi historikoa, eta kultur ibilbidea); bi, kulturako ondare higigarriei dagokienez (banakako ondare higigarria eta ondare higigarrien multzoa); eta bost, kulturako ondare immaterialen kasuan (kulturaren ahozko tradizioak eta adierazpideak, ikuskizunaren arteak, gizarte-ohiturak, errituak, jai-ekintzak, artisautzari lotutako jakintzak eta teknikak; elikatzeko moduak eta sukaldaritza sistemak). Horiek honela definitzen dira:
[[Fitxategi:Bergara - Torre Olaso 4.jpg|alt=Olaso dorreko lorategi historikoa|thumb|[[Olaso dorrea|Olaso dorreko]] lorategi historikoa]]
Guztira, hamahiru kategoria desberdintzen ditu: sei, kulturako ondare higiezinen kasuan (monumentu-multzoa, eremu arkeologiko edo paleontologikoa, leku historikoa, kultura paisaia eta lorategi historikoa, eta kultur ibilbidea); bi, kulturako ondare higigarriei dagokienez (banakako ondare higigarria eta ondare higigarrien multzoa); eta bost, kulturako ondare immaterialen kasuan (kulturaren ahozko tradizioak eta adierazpideak, ikuskizunaren arteak, gizarte-ohiturak, errituak, jai-ekintzak, artisautzari lotutako jakintzak eta teknikak; elikatzeko moduak eta sukaldaritza sistemak). Horiek honela definitzen dira:


# Monumentua: giza jarduerak sortutako eraikina edo obra materiala, unitate berezia osatzen duena.
# Monumentua: giza jarduerak sortutako eraikina edo obra materiala, unitate berezia osatzen duena.
26. lerroa: 25. lerroa:


=== Sailkatutako elementu higiezinak lurraldeka ===
=== Sailkatutako elementu higiezinak lurraldeka ===
* [[Zerrenda:Aiarako kultura ondasunak|Aiarako kultura ondasunak]]
*[[Zerrenda:Aiarako kultura ondasunak|Aiarako kultura ondasunak]]
* [[Zerrenda:Bizkaiko kultura ondasunak|Bizkaiko kultura ondasunak]]
*[[Zerrenda:Bizkaiko kultura ondasunak|Bizkaiko kultura ondasunak]]
* [[Zerrenda:Gipuzkoako kultura ondasunak|Gipuzkoako kultura ondasunak]]
*[[Zerrenda:Gipuzkoako kultura ondasunak|Gipuzkoako kultura ondasunak]]


== Kultura-ondasunak Nafarroako Foru Erkidegoan ==
== Kultura-ondasunak Nafarroako Foru Erkidegoan ==
47. lerroa: 46. lerroa:
# Bide historikoa: kultura, historia, etnologia edo teknika aldetik garrantzi nabarmena duen bidea da.
# Bide historikoa: kultura, historia, etnologia edo teknika aldetik garrantzi nabarmena duen bidea da.
# Lorategi historikoa: eremu mugatu bat da, gizakiak elementu naturalak antolatu izanaren ondoriozkoa, batzuetan fabrikazko egiturak osagarri dituena eta interesgarritzat hartzen dena jatorriagatik edo iragan historikoagatik edo balio estetiko, zentzumenetako edo botanikoengatik.
# Lorategi historikoa: eremu mugatu bat da, gizakiak elementu naturalak antolatu izanaren ondoriozkoa, batzuetan fabrikazko egiturak osagarri dituena eta interesgarritzat hartzen dena jatorriagatik edo iragan historikoagatik edo balio estetiko, zentzumenetako edo botanikoengatik.

[[Fitxategi:Monumentu-plaka EAEn.jpg|alt=Monumentu-plaka|thumb|Monumentu-plaka]]


=== Sailkatutako elementu higiezinen zerrenda ===
=== Sailkatutako elementu higiezinen zerrenda ===
* [[Nafarroa Garaiko kultura ondasunak]]
* [[Nafarroa Garaiko kultura ondasunak]]

== BIC izendapena duten ezaugarri ezberdinetako adibide batzuk ==
<gallery>
Fitxategi:“Antestius Sesenco” zenaren hilarria, erromatarren garaikoa.jpg|alt=Soriako erromatar garaiko euskarazko inskripzioa: Antestius Sesenco|Antestius Sesenco goitizean duen [[Akitaniera Sorian|Soriako erromatar garaiko eusko-akitanierazko inskripzioa]].
Fitxategi:Carnaval de Cádiz 2019 (33481611108).jpg|alt=Cadizeko inauteriak|[[Cádiz|Cádizeko]] inauteriak.
Fitxategi:TerrManz1.jpg|alt=Terrazas del Manzanares, Madril|Madrilen dauden Terrazas del Manzanaresen hainbat aztarnategi arkeologiko eta paleontologiko daude.
</gallery>



== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==

10:25, 30 ekaina 2020ko berrikusketa

Kultura-ondasuna edo Kultura Intereseko Ondasun[1] (gaztelaniaz: Bien de Interés Cultural, BIC) Espainiako figura juridiko bat da, historia, arte, hirigintza, etnografia, zientzia, teknika edo gizarte balio berezia duten ondasunak babesteko helburua duena. Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Erkidegoan, halako ondasunei buruzko legediak figura juridiko honetan oinarrituak daude. Ipar Euskal Herrian aplikatzen den Frantziako figura juridiko baliokidea, berriz, monumentu historikoa (MH) da.

Kultura-ondasunak Euskal Autonomia Erkidegoan

Monumentu-plaka
Monumentu-plaka

Lege zaharra

Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondareari buruzko 7/1990 legeak[2] ondarearen hiru sailkapen mota bereizten zituen:

  1. Monumentua: honelakotzat, bana-banan hartuta, nolabaiteko kultura-interesa duten ondasun higigarri zein higiezineko guztiak jotzen dira.
  2. Monumentu multzoa: honelakotzat, kultura-batasuna osatzen duten ondasun higigarri zein higiezineko multzo guztiak jotzen dira.
  3. Kulturagunea:[3] honelakotzat, iraganeko izan eta Euskal Herriaren kultura eta bizikera-adierazgarri nabariei atxikiriko toki, ekintza, sorkuntza, sinesmen, tradizio eta gertakariek osatutakoa jotzen da.

Aipatutako legeak, halaber, bi babes-maila nagusi ezar zitzakeen ondasunetan: babes inbentariatua (edo zerrendatutakoa) eta babes sailkatua (zermugatua edo kalifikatua); azken hori zen gorena.[4] Haien artean, era bertsuan, hiru maila zeuden: oinarrizkoa, erdi mailakoa eta berezia.

Egungo legea

Euskal Autonomia Erkidegoak lege berria argitaratu zuen 2019an: 6/2019 LEGEA, maiatzaren 9koa, Euskal Kultura Ondarearena[5]. Bertan hauen artean bereizten du : ondare higiezinak, higigarriak eta immaterialak.

Olaso dorreko lorategi historikoa
Olaso dorreko lorategi historikoa

Guztira, hamahiru kategoria desberdintzen ditu: sei, kulturako ondare higiezinen kasuan (monumentu-multzoa, eremu arkeologiko edo paleontologikoa, leku historikoa, kultura paisaia eta lorategi historikoa, eta kultur ibilbidea); bi, kulturako ondare higigarriei dagokienez (banakako ondare higigarria eta ondare higigarrien multzoa); eta bost, kulturako ondare immaterialen kasuan (kulturaren ahozko tradizioak eta adierazpideak, ikuskizunaren arteak, gizarte-ohiturak, errituak, jai-ekintzak, artisautzari lotutako jakintzak eta teknikak; elikatzeko moduak eta sukaldaritza sistemak). Horiek honela definitzen dira:

  1. Monumentua: giza jarduerak sortutako eraikina edo obra materiala, unitate berezia osatzen duena.
  2. Monumentu-multzoa: lege honetan babesten diren balioetako batzuk dituztelako kultura-unitate bat osatzen duten ondasun higiezinen multzoa, modu jarraituan zein ez-jarraituan; ez da nahitaezkoa izango osagai diren elementuek banaka garrantzirik edo kultura-baliorik izatea.
  3. Eremu arkeologikoa edo paleontologikoa: interesa duten aztarna arkeologiko edo paleontologiko egiaztatuak dituen gunea.
  4. Lorategi historikoa: gizakiak diseinatutako eta zedarritutako gunea, kultura- eta natura-balioak eta -berezitasunak dituena.
  5. Kultura-ibilbidea: biztanlegune, eskualde eta herrialde ezberdinen arteko truke eta elkarrizketarekin lotutako kultura-esanahia duen komunikazio-bidea.
  6. Kultura-espazioa: esanahi desberdinak, ukigarri zein ukiezinak, identifikatzen diren esparru naturala, lurrekoa, itsasertzekoa, ibaietakoa, landa gunekoa, hirigunekoa edo hiri-ingurukoa.

Hiru babes-maila daude: oinarrizkoa, ertaina eta berezia. Bestalde, aurrekoko legearen arabera Euskal kultura-ondareko ondasun kalifikatuei edo inbentariatuei egiten zaizkien erreferentziak babes berezia eta babes ertaina duten ondasunei dagozkiela ulertzen da lege berri honekin.

Sailkatutako elementu higiezinak lurraldeka

Kultura-ondasunak Nafarroako Foru Erkidegoan

Nafarroa Garaiko kultur ondarea osatzen duten ondasunak, babesari dagokionez, honako mota hauetako batean sartuko dira, 14/2005 Foru Legearen arabera:[6]

  1. Interes kulturaleko ondasunak.
  2. Ondasun inbentariatuak.
  3. Garrantzi lokaleko ondasunak.
  4. Gainerako kultur ondasunak.

Interes kulturaleko ondasunak

Interes kulturaleko ondasun higiezinak honako kategoria hauetakoren batean sartuko dira:

  1. Monumentuak: arkitektura edo ingeniaritza obrak diren ondasun higiezinak dira, edo eskultura lan erraldoiak, betiere historia, etnologia, arte, zientzia edo gizarte ikuspegitik interesgarriak direnak.
  2. Multzo historikoa: kokapen-batasun jarraitu nahiz barreiatua osatzen duten ondasun higiezinen multzoa da, giza talde baten bilakabidearen adierazgarri den egitura fisiko batek baldintzatua, haren kulturaren lekukotasuna ematen duelako edo gizartearentzat erabilpen eta gozamen balioa osatzen duelako. Multzo historikoa da, halaber, ezaugarri horiek dituen edozein higiezin gune banakatu, garbi zehazterik dagoen populazio batasun handiago batean sartua dagoena.
  3. Leku Historikoa: leku edo paraje naturala da, balio historikoa duten antzinako gertaera edo oroitzapenei, kultur edo natur sorkuntzei edo gizakiaren obrei loturikoa.
  4. Esparru arkeologikoa: leku edo paraje naturala da, metodologia arkeologikoz azter daitezkeen ondasun higigarri edo higiezinak dituena, bai atera direnean bai ateratzeko daudenean, dela lur azalean, dela lurpean edo urpean.
  5. Kultur paisaia: paraje natural, interes etnologikoko leku edo eraikin edo instalazioen multzoa da, Nafarroa Garaiko herriaren bizimoduari, kulturari edo tradiziozko jarduerei lotua.
  6. Bide historikoa: kultura, historia, etnologia edo teknika aldetik garrantzi nabarmena duen bidea da.
  7. Lorategi historikoa: eremu mugatu bat da, gizakiak elementu naturalak antolatu izanaren ondoriozkoa, batzuetan fabrikazko egiturak osagarri dituena eta interesgarritzat hartzen dena jatorriagatik edo iragan historikoagatik edo balio estetiko, zentzumenetako edo botanikoengatik.

Sailkatutako elementu higiezinen zerrenda

BIC izendapena duten ezaugarri ezberdinetako adibide batzuk


Erreferentziak

  1. Espainiako Ondare Historikoaren Legea. (Noiz kontsultatua: 2019-01-14).
  2. Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondareari buruzko 7/1990 legea.
  3. Legean «kultur gunea» jartzen du, baina geroztik Euskaltzaindiak hitz elkarketarako emandako arauak dio -gune atzizkia lotuta idaztekoa dela hor.
  4. Ondareari buruzko artikulua Argia astekarian
  5. «"Euskal Kultura ondareari buruzko Legea", EHAA» www.euskadi.eus (Eusko Jaurlaritza) 2017-03-28 (Noiz kontsultatua: 2020-06-29).
  6. Nafarroako Foru Erkidegoko Kultur Ondareari buruzko legea

Ikus, gainera

Kanpo estekak