Gurpil: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

14:34, 7 iraila 2020ko berrikusketa

Gurpila (etimologia: gurdi bil^[1]) edo txirringa ardatz baten inguruan bira egiten duen pieza mekaniko biribila da. Oinarrizko makina elementu bat da, eta makina sinpleen taldean sailkatu ohi da.

Gizakiaren asmakuntza funtsezkotzat jotzen da, suarekin batera. Garraioa ikaragarri errazteaz gainera, hainbat tresna eta gailutan funtsezko elementua da, errota, tornu eta abarretan, adibidez.

Gurpilaren ezaugarri garrantzitsuena honako hau da: biratu arren gurpilaren puntu bat beti kontaktuan dagoela lurrarekin, eta kontaktu puntu honek ez duela abiadurarik lurrarekiko, hots, ez da irristatzen (edo behintzat hori da helburua). Hori da gurpilaren oinarrizko printzipioa. Irristatzean sortzen den marruskadura indarra ezabatzea lortzen da, eta gurpila mugitzeko egin beharreko lana txikiagoa da.

Historia

Gurpila garai eta kultura ezberdinetan asmatu izana litekeena bada ere, historialarien ustez Mesopotamiakoak dira lehen gurpilak, neolitoaren bukaerakoak, eta piezaren lehen erabilera eltzegile-tornua dela dirudi.

Gerora gurdietan erabiltzen hasi ziren, eta animaliek tiraturiko gurdien erabilerarekin batera Mundu Zaharrean zehar zabaldu zen gurpila.

Amerikako kulturetan ez zen hedatu, garraiorako baliagarri liratekeen animalia handien faltagatik eta lurraldearen irregulartasunak erabilera mugatuko zukeelako, agian. Ekonomikoki erabilerarik ukan ez bazuen ere, gurpila ezagutzen zuten bertako kultura batzuek behintzat, europarren etorrera baino lehenagoko gurpildun jostailuak topatu baitira.

Erreferentziak

Kanpo estekak

Datuak: Q446
Multimedia: Wheels / Q446

↑ Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.

[1] Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.

[1]

@@ 2. lerroa: / 2. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Wheel Iran.jpg|eskuinera|thumb|250px|Gurpila]]
-'''Gurpila''' (etimologia: [[gurdi]] [[biribil|bil]]''<ref>[[Koldo Mitxelena]] (1976). ''Fonética histórica vasca''. [[Donostia]]: Gipuzkoako Aldundia.</ref>)'' edo '''txirringa''' [[ardatz (argipena)|ardatz]] baten inguruan bira egiten duen pieza mekaniko biribila da. Oinarrizko makina elementu bat da, eta [[Makina sinple|makina sinpleen]] taldean sailkatu ohi da.
+'''Gurpila''' (etimologia: [[gurdi]] [[biribil|bil]]''<ref>[[Koldo Mitxelena]] (1976). ''Fonética histórica vasca''. [[Donostia]]: Gipuzkoako Aldundia.</ref>)'' edo '''txirringa''' [[ardatz (argipena)|ardatz]] baten inguruan bira egiten duen pieza mekaniko biribila da. Oinarrizko makina elementu bat da, eta [[makina sinple]]en taldean sailkatu ohi da.
 Gizakiaren asmakuntza funtsezkotzat jotzen da, [[su]]arekin batera. Garraioa ikaragarri errazteaz gainera, hainbat tresna eta gailutan funtsezko elementua da, errota, tornu eta abarretan, adibidez.
@@ 9. lerroa: / 9. lerroa: @@
 == Historia ==
-Gurpila garai eta kultura ezberdinetan asmatu izana litekeena bada ere, historialarien ustez [[Mesopotamia|Mesopotamiakoak]] dira lehen gurpilak, [[Neolitoa|neolitoaren]] bukaerakoak, eta piezaren lehen erabilera eltzegile-tornua dela dirudi.
+Gurpila garai eta kultura ezberdinetan asmatu izana litekeena bada ere, historialarien ustez [[Mesopotamia]]koak dira lehen gurpilak, [[neolitoa]]ren bukaerakoak, eta piezaren lehen erabilera eltzegile-tornua dela dirudi.
-Gerora [[Gurdi|gurdietan]] erabiltzen hasi ziren, eta animaliek tiraturiko gurdien erabilerarekin batera [[Mundu Zahar|Mundu Zaharrean]] zehar zabaldu zen gurpila.
+Gerora [[gurdi]]etan erabiltzen hasi ziren, eta animaliek tiraturiko gurdien erabilerarekin batera [[Mundu Zahar]]rean zehar zabaldu zen gurpila.
-[[Amerika|Amerikako]] kulturetan ez zen hedatu, garraiorako baliagarri liratekeen animalia handien faltagatik eta lurraldearen irregulartasunak erabilera mugatuko zukeelako, agian. Ekonomikoki erabilerarik ukan ez bazuen ere, gurpila ezagutzen zuten bertako kultura batzuek behintzat, europarren etorrera baino lehenagoko gurpildun [[Jostailu|jostailuak]] topatu baitira.
+[[Amerika]]ko kulturetan ez zen hedatu, garraiorako baliagarri liratekeen animalia handien faltagatik eta lurraldearen irregulartasunak erabilera mugatuko zukeelako, agian. Ekonomikoki erabilerarik ukan ez bazuen ere, gurpila ezagutzen zuten bertako kultura batzuek behintzat, europarren etorrera baino lehenagoko gurpildun [[jostailu]]ak topatu baitira.
 == Erreferentziak ==